Patron patriotów
Artur Grottger to we Wrocławiu nazwisko symbol. Nie tylko dlatego, że Muzeum Narodowe jest w posiadaniu cykli jego rysunków („Warszawa I” i „Wojna”). Także z powodu legendarnej wystawy prac artysty, która w 1987 roku stała się wydarzeniem artystycznym roku i jednocześnie manifestacją patriotyczną. Po ponad stu latach od powstania rysunków Artura Grottgera ponownie stały się one symbolem walki ze znienawidzonym systemem (w XIX wieku z obcym zaborcą, w latach 80. XX wieku z zaborcą rodzimym). Ekspozycję przygotowało wówczas kilku kuratorów Zofia Gołubiew, Ewa Houszka, Anna Król, Piotr Łukaszewicz i Ewa Halawa, którym, na czas trwania wystawy, udało się połączyć w jednym miejscu wszystkie cykle w tym cykl „Warszawa II” wypożyczony z londyńskiego Victoria and Albert Museum, czy słynny cykl „Polonia” przywieziony z Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie.
Ewa Halawa jest także i teraz kuratorką wystawy dzieł Artura Grottgera i tym razem powinno ją obejrzeć młode pokolenie, które być może nie miało jeszcze okazji zapoznać się z dziełami zmarłego przedwcześnie (w wieku zaledwie 30 lat) malarza. Do studiowania będą dwa jego cykle – „Warszawa I” (do 23 listopada) oraz „Wojna” (od 26 listopada). Choć prac nie jest zbyt wiele (w pierwszym „tylko” 7, w drugim 11), każda z nich zasługuje na komentarz, nie tylko stricte plastyczny, także historyczny.
Warszawa A.D. 1860
Kiedy w 1861 roku Artur Grottger pracował nad cyklem „Warszawa I” mieszkał w Wiedniu, ale żył sprawami polskimi. Zwłaszcza wydarzeniami, jakie miały miejsce po wrześniowym pogrzebie (1860) Karoliny Antoniny Sowińskiej, wdowy po Józefie Sowińskim, generale Powstania Listopadowego. Pochówek wielkiej patriotki przerodził się w zbiorowa manifestację, której pokłosiem było wiele represji (m.in. plądrowanie kościołów przez rosyjskich żołnierzy), czy 100 ofiar manifestacji będącej sprzeciwem wobec rozwiązania Towarzystwa Rolniczego. Choć Grottger nie był bezpośrednim uczestnikiem wydarzeń 1860 i 1861 roku oddał je z kronikarską dokładnością w swoim absolutnie niepowtarzalnym stylu.
Nędza, głód i pożoga
Cykl „Wojna” (1866-1867) Grottger zaczął wykonywać w Polsce, ukończył zaś w Paryżu. Tam prace zostały zaprezentowane i zrobiły tak kolosalne wrażenie, że kupił je ówczesny cesarz Austrii Franciszek Józef . Wszystkie kartony zostały dedykowane Wandzie Monné, ukochanej Grottgera z którą nie mógł (i nie zdążył) się ożenić. Umieścił jednak i ją i siebie na wszystkich kartonach „Wojny”. Symbolizowali Artystę i Muzę, jego przewodniczkę niczym z „Boskiej komedii” Dantego. Koszmar nie tylko wojny, ale wszystkich jej konsekwencji (rozstania z najbliższymi, pożogi, głodu) Grottger przedstawił tak znakomicie, że do dziś dnia jego rysunki są ilustracjami w wielu podręcznikach historii.
Obydwa cykle Artura Grottgera – Warszawa I” (do 23 listopada) i „Wojna” (od 26 listopada do 14 grudnia) obejrzeć można w Muzeum Narodowym.
