Najważniejsze informacje (kliknij, aby przejść)
"Wrocław tylko 200 lat młodszy od Rzymu"
Takie rewelacje głosiły nagłówki gazet w latach 60. ubiegłego wieku, kiedy archeolodzy ponownie zbadali okolice wzgórza na Osobowicach. Znaleźli wyraźne ślady pozostałości kilku osad sprzed tysięcy lat. Potwierdzili w ten sposób poprzednie badania terenu prowadzone w latach 20. XX w. jeszcze przez Niemców, którzy popełnili jednak błąd.
Archeologom w latach 60. udało się odkopać sporo artefaktów z różnych czasów. Podczas prac stwierdzono przynajmniej dwa ważne grodziska: Święte Wzgórze (Góra Kapliczna) i Duży Gród (Szańce Szwedzkie). Znaleziono paleniska, pozostałości wałów obronnych, gliniane naczynia, ale też przedmioty z brązu. W lesie znajduje się obecnie pamiątkowa tablica kamienna z napisem ,,Grodzisko IX-VII w. p.n.e.".
Dr Dagmara Łaciak, adiunkt z Zakładu Archeologii Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza, Instytutu Archeologii, Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych na Uniwersytecie Wrocławskim podkreśla, że podczas ostatnich badań ustalono orientacyjny czas powstania niektórych znalezisk przypadający na późną epokę brązu (przedział między około 900 a 750 r. p.n.e).
Przyznaje jednak, że dokładny czas zasiedlenia trudno jest jednoznacznie określić.
Z pewnością tereny były zamieszkane już znacznie wcześniej.dr Dagmara Łyciak
Podkreśla przy tym, jak duże znaczenie miały cmentarzyska, których liczne pozostałości odnaleziono podczas prac archeologicznych.
Grodzisko na Osobowicach miało wyższy status
– Zamieszkujący nie tylko wzgórza, ale także najbliższą okolicę osadnicy, byli bardzo związani z tą ziemią. Użytkowali ją przez długi czas – mówi dr Dagmara Łaciak.
Świadczą o tym m.in. cmentarzyska znajdujące się w pobliżu grodzisk. Swoich zmarłych mieszkańcy chowali tam nawet 1000 lat.
Społeczność była częścią większego zjawiska kulturowo-społecznego obecnego w prawie całej ówczesnej Europie, a noszącego nazwę: krąg kultur pól popielnicowych. Jego cechą charakterystyczną był powszechny zwyczaj chowania zmarłych w postaci spalonej (kremacja) w naczyniach (urnach), na cmentarzyskach długo użytkowanych. Skremowanych zmarłych chowano w naczyniach, umiejscowionych w znacznej odległości od mieszkańców. Aby zmarli nie szkodzili tym żyjącym.
Grodzisko na Osobowicach przypuszczalnie miało wyższy status, o czym świadczyć mogą sztucznie wykonane konstrukcje umocnień.
Przypuszczamy, że mieszkańcy tworząc tak wielkie konstrukcje, wymagające myśli konstrukcyjnej, organizacji pracy, zebrania materiałów, założenia samej budowy stworzyli to, aby się przed czymś bronić, ale z drugiej strony w ten sposób podkreślić swój status. Pamiętajmy, że obok istniały też osady otwarte.dr Dagmara Łyciak
Umocnienia mogły sugerować istnienie w tym miejscu ważnego ośrodka kultu bóstw.
Potłuczone naczynia i nadpalone kości
Kultura łużycka ewoluowała, zwyczajnie się przekształciła podczas przemian społecznych, a wzgórze na Osobowicach pozostało z ogromem śladów zakopanych w kolejnych warstwach ziemi. Musiały one zwrócić uwagę następnych pokoleń zamieszkujących ten teren.
W XIII w. znalazł się on w rękach sióstr klarysek.
Uprawiano tam winorośl, więc mieszkańcy znajdowali pozostałości sprzed setek lat i próbowali zapewne domyślać się ich pochodzenia. Sprawiało to pewne trudności nawet współczesnym badaczom niemieckim, którzy opisując w przedwojennej literaturze badania na wzgórzu nazwanym przez nich ,,Szańce Szwedzkie'' zeszli na manowce, przypisując znalezione artefakty kawalerzystom szwedzkim, przebywającym w okolicy podczas wojny trzydziestoletniej.
Nazwa ,,Szańce Szwedzkie'' to legenda. Ale jak osobowickie wzgórze stało się święte?
Mylne było przypisanie pozostałości Szwedom, ale do dziś to określenie funkcjonuje. Faktem natomiast jest, że na wzgórzu uprawiano winorośl w czasie, gdy należało do klarysek i to, że na kilkusetletnim dębie umieszczono figurkę.
– Na pocz. XVIII w. rósł na wzgórzu dąb, który z pewnością był tam od setek lat. Umieszczono na nim figurkę, podobiznę Matki Boskiej. Dąb był kojarzony z pogańskimi praktykami i został w ten sposób oznaczony, przez co całe to miejsce włączono symbolicznie w nową obrzędowość - chrześcijaństwo – wyjaśnia dr Dagmara Łaciak.
I jak dodaje: miało to wyraźny związek z duchowością skierowaną w stronę natury.
– Miejsca zalesione, podmokłe, z dużą ilością roślinności, drzew, krzewów sprzyjają spotkaniom, oddawaniu się spacerom, przemyśleniom, może duchowości. Zarówno ludzie przed nastaniem chrześcijaństwa byli również związani z przyrodą, a z pewnością jeszcze bardziej niż to robią ludzie współcześni, gdyż byli od przyrody, klimatu i zwierząt w pewien sposób uzależnieni, więc mieli respekt i szacunek. Może więc większy szacunek i dbałość o takie miejsca skutkowała też większą duchowością skierowaną do przyrody? – rozważa dr Dagmara Łaciak.
Dopatruje się tu pewnych analogii i oznaczenia przyrodniczych miejsc kultu na Ślęży.
Galeria zdjęć
Kult wzgórza na Osobowicach w pełni rozpoczął się w 1724 roku. Kiedy w cudowny sposób został uleczony śpiewak z klasztoru św. Macieja we Wrocławiu (Balzer), co jest najstarszym przekazem o kultowym znaczeniu tego wzgórza.
Pielgrzymi licznie ruszyli na wzgórze. Klaryski postanowiły upamiętnić cud budową drewnianej kapliczki, lecz po sekularyzacji zakonów teren trafił po jakimś czasie w ręce rodziny von Kornów. Gdy znany wrocławski drukarz z tej rodziny dowiedział się o historii miejsca, zlecił budowę nowej, murowanej kaplicy i na wzgórzu stanęła ona w 1824 r.
Zaprojektował ją Carl Ferdinand Langhans (zaprojektował też Operę Wrocławską, Synagogę pod Białym Bocianem, Starą Giełdę). Był synem znamienitego Carla Gottharda Langhansa (autora m.in. Bramy Brandenburskiej w Berlinie).
Poza pielgrzymkami do figurki i kapliczki było to też popularne miejsce wypoczynku na łonie natury dla ówczesnych elit Wrocławia.
Święte to miejsce stało się nie tylko dla chrześcijan, bo Johann Gottlieb Korn de facto był protestantem. W katakumbach kaplicy znajduje się nagrobna tablica poświęcona jego rodzinie, której szczątki miały tam spocząć.
Galeria zdjęć
Kilkusetletnia figurka z pociskiem pod sercem
W okrągłą rocznicę 200-lecia budowy kaplicy i 300-lecia cudu uzdrowienia, postanowiono upamiętnić to miejsce kolejnym wydarzeniem. Kaplicę wysprzątano i odrestaurowano, a figurka datowana na XVII w. przeszła konserwację. Odnaleziono wtedy pod jej sercem (w okolicy pasa) pocisk.
Kaplica została sanktuarium. Wkrótce uroczysta inauguracja
Las Osobowicki ze Świętym (Kaplicznym) Wzgórzem zostanie ponownie przypomniany wrocławianom dzięki staraniom ks. Krzysztofa Jankowiaka - proboszcza parafii pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus.
– Stwierdziłem, że jeżeli w tym roku obchodzimy okrągłe rocznice, to jest dobra okazja, aby to tak ważne miejsce kultu zostało sanktuarium – mówi ks. Krzysztof Jankowiak.
Arcybiskup Józef Kupny przychylił się do wniosku i dekretem z 7 marca 2024 roku ustanowił kaplicę jako sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Osobowickiej na Świętym Wzgórzu we Wrocławiu. Sanktuarium odwiedzać można cały czas. Wnętrza widać przez szklane drzwi. Po wcześniejszym umówieniu się, można też wejść do środka. A nawet wziąć ślub czy otrzymać odpust.
Galeria zdjęć
Uroczysta inauguracja sanktuarium nastąpiła 8 czerwca o godzinie 15.
