Miasto zyska fantastyczne organy – największe w Polsce
– Mieszkańcy ucieszą się, że będziemy mieli organy, zupełnie inne niż te w bazylice św. Elżbiety, czy w Narodowym Forum Muzyki. Zatem będziemy mogli organizować festiwale organowe z udziałem trzech różnych instrumentów – zwraca uwagę Włodzimierz Patalas.
Ksiądz proboszcz Paweł Cembrowicz podkreśla, że podpisanie umowy na remont organów w katedrze jest niezwykle wzruszającym momentem. – Ten instrument jest wyjątkowy i przyszedł czas na jego kapitalny remont, abyśmy mogli usłyszeć nareszcie brzmienie w pełnej krasie. Oczywiście, katedra jest przestrzenią sakralną, ale to miejsce otwarte dla wszystkich – wierzących, inaczej wierzących, niewierzących, poszukujących. Myślę, że piękno muzyki organowej, uroda naszego instrumentu, znowu zachwyci i będzie okazją do medytacji – mówi proboszcz katedry wrocławskiej.
Dariusz Zych z firmy Zych Zakłady Organowe, który stanął na czele konsorcjum, które wykona remont organów w katedrze, zaznacza, że przed specjalistami wielkie wyzwanie.
– To kolejna katedra – po szczecińskiej, kieleckiej, warszawsko-praskiej, czy katedrami poza granicami Polski – w której zbudujemy organy. Ale wrocławski instrument jest obiektem wyjątkowej rangi i czeka nas wiele pracy. Zrobimy wszystko, by ten instrument był najbardziej wyeksponowanym w kraju i, mam nadzieję, największym w Polsce. Tu zresztą sami przebijemy siebie, jako że jesteśmy wykonawcami największych dotychczas organów w kraju, które znajdują się w katedrze w Licheniu. A wrocławski instrument będzie większy! – zapowiada organmistrz.
I zapewnia, że choć organy są zabytkowe i czas mocno je nadwyrężył, konsorcjum przywróci dawne brzmienie, abyśmy usłyszeli te dźwięki, jakie organy generowały ponad 100 lat temu.
Organy w Hali Stulecia – były największe na świecie
Organy w katedrze wrocławskiej to dawny instrument tworzony z myślą o monumentalnym wnętrzu, ale nie świątyni, a… Hali Stulecia.
Kiedy firma Sauer w latach 1911-1913 wybudowała organy dla Hali Stulecia instrument miał 200 rejestrów, w tym 187 głosów realnych i 15 133 piszczałek, rozdzielonych na pięć manuałów i pedał. I był wówczas największy na świecie, a w latach 30. XX wieku rozbudowano go jeszcze do 16 706 piszczałek!
Sytuację zmieniła II wojna światowa. Wprawdzie Hala Stulecia nie ucierpiała, ale rozkradziono piszczałki i uszczuplono organy przynajmniej o 50 głosów. Aby ratować bezcenny instrument przeniesiono go do odbudowywanej katedry wrocławskiej i kilkakrotnie jeszcze przebudowywano. Dziś jego stan jest bardzo zły, dlatego szybki remont to jedyne rozwiązanie.
Włodzimierz Patalas, członek zespołu ds. renowacji organów w katedrze zajmuje się tematem remontu organów w katedrze od miesięcy. Należało wpisać instrument na listę zabytków – w związku z tym potrzebne było przygotowanie dokumentacji, która pozwoliłaby na ten zapis. Tak się stało. Została również przygotowana pełna inwentaryzacja organów.
Organy w katedrze wrocławskiej – rozpoczyna się remont
Magdalena Talik: W piątek 1 marca została podpisana umowa na remont organów w katedrze wrocławskiej. Wykona je konsorcjum, którego liderem jest Dariusz Zych, właściciel firmy Zych Zakłady Organowe. Kiedy rozpoczną się pierwsze prace?
Włodzimierz Patalas: Mam nadzieję, że prace, najpierw związane z demontażem organów, będziemy mogli rozpocząć już po świętach wielkanocnych. A później zaplanowano kolejne zadania do wykonania już w poszczególnych zakładach organmistrzowskich.
Obecnie jesteśmy na etapie przygotowywania odpowiednich dokumentów, które pozwolą – w pierwszym etapie – na demontaż 13 500 piszczałek.
Organy w katedrze czeka gruntowny, pierwszy taki od lat remont. Jakie prace trzeba będzie wykonać?
Najpierw całkowicie rozebrać instrument – wszystkie piszczałki muszą być zbadane pod kątem ich dalszej przydatności. Te, które będą się nadawały do renowacji, zostaną jej poddane, zniszczone trzeba będzie zastąpić nowymi.
Największym zagrożeniem dla organów jest stara instalacja elektryczna, którą trzeba w całości wymienić. Wystąpimy także o opinię konstruktora, który powinien zbadać, czy organy po remoncie nie obciążą także bardziej empory.
Ponadto całe pomieszczenie, w którym znajduje się instrument, wymaga malowania, trzeba będzie także wymienić przynajmniej jedno okno.
Cały proces remontowy utrudnia jeszcze fakt, że skomplikowane jest samo dojście do instrumentu – prowadzą tam wąskie, kręte schody, którymi nie można wnieść żadnych większych elementów. Trzeba będzie postawić rusztowanie od strony empory i tą drogą transportować wszystkie piszczałki. Innej możliwości nie ma.
Cały czas używamy słowa „remont”. Czy organy będą wyłącznie remontowane, czy ewentualnie jeszcze rozbudowane? Pamiętamy, że przed wojną ten instrument, wówczas konstruowany dla Hali Stulecia, był największy na świecie. Jaki będzie po remoncie?
Instrument pozostanie tych samych rozmiarów, nie możemy go modernizować.
Dodane zostaną jedynie oryginalne wiatrownice, które po wojnie znalazły się u ojców paulinów na Jasnej Górze. Zwrócono je, są już we Wrocławiu i zostaną zamontowane.
Organy w katedrze będą, po organach w bazylice św. Elżbiety i organach w Narodowym Forum Muzyki, trzecim znakomitym instrumentem we Wrocławiu. Rozumiem, że nie posłużą wyłącznie w charakterze oprawy liturgicznej, ale i jako atrakcja dla turystów, którzy przyjdą na koncert.
Każdy z trzech wymienionych instrumentów jest inny, wokół nich można zbudować koncerty i festiwale organowe.
Organy w bazylice św. Elżbiety cieszą się ogromnym zainteresowaniem. Od momentu ich inauguracji, z recitalami prof. Lorenzo Ghielmiego i Karola Mossakowskiego, organizowaliśmy i cały czas organizujemy cyklicznie koncerty, które cieszą się dużym zainteresowaniem. Wiosną i latem ubiegłego roku na organach w bazylice grali studenci polskich uczelni muzycznych i zdobywali aplauz. W tym roku także planujemy podobne koncerty z udziałem utalentowanych młodych artystów.
Po remoncie organy w katedrze także powinny cieszyć się sporą renomą i być kolejną turystyczną atrakcją Wrocławia.
W bazylice św. Elżbiety organy budowało polsko-niemieckie konsorcjum złożone z trzech firm. Teraz będzie podobnie – konsorcjum pokieruje Dariusz Zych z firmy Zych Zakłady Organowe.
Nie ukrywam, że wolałem, aby to polskie firmy wykonały prace, bo zrobią to taniej – odejmiemy wtedy koszty hoteli, przejazdów, przewożenia materiałów.
Cieszę się, że konsorcjum pod przewodnictwem lidera, pana Dariusza Zycha wygrało ten przetarg, bo znajdą się tu firmy o ogromnym doświadczeniu, a jednocześnie Zych Zakłady Organowe mają swój wielki udział przy odbudowie organów w bazylice św. Elżbiety.
Remont organów w katedrze będzie kosztował około 16 milionów złotych. Trochę mniej niż wybudowanie organów w bazylice św. Elżbiety, które zamknięto w kwocie 22 milionów złotych.
Rzeczywiście, choć nie ukrywam, że obecny projekt w katedrze jest zdecydowanie trudniejszy. Czym innym jest budować instrument od początku, czym innym go remontować. Nie wspominając o jego rozmiarach – organy w katedrze mają 13 500 piszczałek, te w kościele garnizonowym 3 500.
Kiedy możemy liczyć na inaugurację organów w katedrze św. Jana Chrzciciela?
Zgodnie z podpisaną umową remont organów ma potrwać trzy i pół roku, zatem posłuchamy ich prawdopodobnie w połowie 2027 roku.
Moim zdaniem, każda inwestycja powinna być realizowana, w miarę możliwości, w krótkim terminie. Powodów jest kilka – jeśli prace postępują szybko, nie utrudnią życia mieszkańcom, a uda się wszystko wykonać w niższej cenie. Przedłużone w latach inwestycje to m.in. droższe ceny materiałów i kwoty wynagrodzeń.
Rozmawiała Magdalena Talik
