Franciszkanie brązowi – tak w kościelnej tradycji nazywa się zakonników z Zakonu Braci Mniejszych, zostali sprowadzeni do Wrocławia z Pragi w 1236 roku przez Henryka Pobożnego.
– Byli w najbliższym otoczeniu księcia Henryka i jego żony Anny, których spowiednikiem został ówczesny przełożony franciszkanów – mówi ojciec Jozafat Roman Gohly, przełożony klasztoru na Karłowicach. – Pierwszą siedzibą franciszkanów był kościół świętych Wincentego i Jakuba, czyli dzisiejsza katedra greckokatolicka przy pl. Nankiera.
Przez kolejne wieki w wyniku zmian politycznych i społecznych (m.in. w związku z Reformacją, wojnami) franciszkańskie konwenty zmieniały adresy. Pobudowali klasztor przy dzisiejszej ul. Bernardyńskiej, zajmowali budynki przy ulicach: Świdnickiej (kościół św. Doroty), św. Antoniego (dzisiejszy kościół św. Mikołaja) i Frycza-Modrzewskiego (dzisiaj miejsce Akademii Sztuk Pięknych) oraz na Ostrowie Tumskim (kościół św. Idziego).
Ojcowie murarze, bracia stolarze
Neogotycki kompleks został zbudowany na planie litery F. Najpierw stanęła część klasztorna i msze odprawiano w pomieszczeniu dzisiejszego refektarza. Kamień węgielny pod kościół wmurowano wiosną 1900 r., półtora roku później świątynia była gotowa.
– Przy budowie pracowało kilkudziesięciu zakonników. Wśród franciszkanów byli fachowcy wielu specjalności. W Nysie przez lata działały franciszkańskie warsztaty, w których powstała stolarka dla wielu klasztorów.
Podobnie jest z innymi elementami wyposażenia budynków klasztornych, rzeźbami, obrazami. Np. w auli w budynku na Karłowicach oglądać można wielkoformatowe płótna autorstwa Łukasza Mrzygłoda, brata zakonnego, spod którego ręki wychodziły portrety świętych i sceny z życia wspólnoty franciszkańskiej.
Podczas II wojny światowej gmach nie został zniszczony, bo wbrew założeniom ofensywa Armii Czerwonej na Wrocław szła od południa. Jednak później w czasach komunistycznych franciszkanie na długie lata stracili prawo do władania majątkiem na Karłowicach.
– Pozostawiono nam kościół i niewielką część klasztoru. W pozostałej części miał siedzibę urząd meldunkowy oraz X Liceum Ogólnokształcące. W ogrodzie urządzono boisko, a od strony ulicy postawiono mur między liceum a klasztorem – opowiada przełożony klasztoru.
Franciszkanie odzyskali całość dopiero w latach 90. XX wieku.
Seminarzyści i misjonarze
Dzisiaj w gmachu przy al. Kasprowicza żyje 35 braci, dawniej bywały okresy, kiedy mieszkało tu i 70 zakonników. Wspólnie spotykają się na modlitwach, posiłkach. Ośmiu seminarzystów kształci się na Papieskim Wydziale Teologicznym, wykłady i ćwiczenia mają na Ostrowie Tumskim. Bracia i zakonnicy mają dni wypełnione zajęciami.
Prowadzą charytatywną jadłodajnię, która codziennie wydaje 300-400 porcji zupy osobom niezamożnym. Prowadzą wiele grup modlitewnych i grup duszpasterskich. Wydają miesięcznik „Głos św. Franciszka”. Mają ogród, sad i pasiekę. Realizują codzienne obowiązki wynikające z prowadzenia parafii – wystarczy spojrzeć na grafik wydarzeń w wewnętrznej, klasztornej kaplicy, jak jest gęsto zapisany planowanymi chrztami, ślubami, mszami ze specjalną intencją, spotkaniami modlitewnymi lokalnych wspólnot.
Ojciec Jozafat: – Franciszkanie z naszej prowincji wyjeżdżają także na misje. Przede wszystkim do Togo, Malawi, Boliwii, Kazachstanu, ale także do Niemiec i Włoch. Jeden z naszych współbraci pracuje w Maroku.
Tu Franciszek, w Berlinie filmowcy
Ojciec Jozafat oprowadza po najciekawszych miejscach klasztoru.
- w bibliotece jest imponująca kolekcja pism Ojców Kościoła w grece i po łacinie;
- zakrystia kościoła nie imponuje rozmachem, ale oryginalnym wystrojem. Ciekawostką jest spore lustro zamocowane tak, że widać w nim tylko dolną część sylwetki. – To nie wynika z tego, że jesteśmy Zakonem Braci Mniejszych, czyli niewielkiego wzrostu. Ani nie służy do zachwycania się urodą celebransa, ale do kontroli ułożenia szat liturgicznych – śmieje się ojciec Jozafat;
- w prezbiterium eksponowane są obrazy przedstawiające sceny z życia św. Antoniego. Powstały na zamówienie parafian jeszcze dla klasztoru przy ul. Antoniego w XVIII wieku. Kiedy franciszkanie wyprowadzili się stamtąd, zaginęły. Przez wiele dekad były uważane za zaginione, ale odnalazły się i, po renowacji, są eksponowane w kościele;
- w ogrodzie – niewielką wieżę ciśnień, która była elementem infrastruktury wodnej klasztoru, która dzisiaj jest Kaplicą Mądrości;
- figurę św. Franciszka pod krzyżem w centrum dziedzińca przed klasztorem. Autorem rzeźby datowanej na rok 1908 r. jest Albert Werner. – Zaś odlew rzeźby powstał w berlińskiej pracowni Hermanna Noacka. Firma przez wiele lat należała do rodziny jej założyciela i istnieje do dzisiaj. To w tej odlewni powstają statuetki Niedźwiedzi wręczanych laureatom sławnego festiwalu filmowego Berlinare – opowiada ojciec Jozafat.
