Golce piaskowe, bo o tych niezwykłych stworzeniach mowa, możecie zobaczyć w Afrykarium wrocławskiego zoo, tuż koło nory mrówników. Wyglądają kosmicznie. Mają pomarszczoną, różową lub szaro-różową skórę, która jest nieco półprzezroczysta na spodniej stronie ciała i jasnofioletowo-brązowa na grzbiecie i ogonie. Do tego krótkie, szerokie głowy z bardzo dużymi siekaczami, których używają do kopania podziemnych tuneli.
Średnia długość golców waha się od 147 165 mm, a waga osiąga 30 - 80 gramów. Wbrew nazwie, nie są całkowicie pozbawione włosów. Mają wąsy czuciowe (wibrysy) na pysku i na ogonie, a między palcami włoski, dzięki którym wymiatają glebę z podziemnych korytarzy. Dzięki nim mogą również poruszać się w całkowitych ciemnościach. Ponieważ żyją głównie pod ziemią, ich oczy są znacznie mniejsze niż u innych gryzoni i mają grube powieki. Aby przetrwać, golce polegają na innych zmysłach, takich jak słuch i dotyk.
Gra o tron, czyli tutaj rządzi królowa
Co ciekawe, golce są najdłużej żyjącymi gryzoniami (żyją około dziewięć razy dłużej niż inne gatunki). W hodowli mogą osiągnąć nawet 28 lat.
Tworzą kolonie liczące średnio od 75 do 80 osobników, a na szczycie hierarchii zawsze stoi królowa. Rozmnażanie jest ograniczone do jednej samicy reprodukcyjnej i co najwyżej trzech samców (zwykle wybiera jednego lub dwóch). Inne osobniki pomagają w opiece nad małymi i obronie grupy. Królowa rozmnaża się przez cały rok, wydając w tym czasie na świat do 5 miotów szczeniąt. Ciąża trwa średnio około 70 dni, a w każdym miocie rodzi się średnio 7 szczeniąt.
Jeśli królowa umrze, większe i starsze samice walczą, czasem bardzo zaciekle, o dominację w kolonii.
Golce ostrzegają się ćwierkając
Niezwykle ciekawie wygląda ich współpraca przy budowie podziemnych tuneli. „Podczas budowy nowych tuneli golce pracują w wydajnej linii produkcyjnej: kilka osobników ustawia się w szeregu, z jednym z nich na przodku, który kopie siekaczami, podczas gdy inne spychają ziemię ku tułowi linii. Ostatni osobnik przenosi urobek na powierzchnię, co stanowi jedyny dowód na istnienie kolonii golców widoczny na powierzchni ziemi. Pierwszy golec wkłada do pyska drewno, aby zablokować sypiącą się ziemię i zapobiec zadławieniu się nią. W ciągu około roku blisko 100 golców może utworzyć od 400 do 500 zespołów korytarzy o długości do 2,9 km” – informuje Weronika Skupin z wrocławskiego zoo.
Każda kolonia ma swój własny, charakterystyczny zapach, dzięki któremu może odróżnić osobników swojego stada od innych. Golce potrafią również wydawać ponad 18 rodzajów dźwięków, charakterystycznych dla poszczególnych kolonii. Istnieją różne odgłosy dla różnych sytuacji, np. jeśli osobnik napotka drapieżnika, będzie biegł z powrotem do gniazda ostrzegając innych... ćwierkaniem.
Dbają o swoją kolonię
Co ciekawe, golce są wrażliwe na los innych członków swojej kolonii: gdy znajdą jedzenie, podzielą się nim (żywią się geofitami - roślinami posiadającymi bulwy, kłącza lub cebulki, które są dostępne pod ziemią). W przeciwieństwie do większości innych ssaków, nie potrafią utrzymać stałej temperatury ciała. Utrzymują ciepło, tuląc się do siebie w tunelach.
W naturze golce występują we wschodniej Afryce – w Etiopii, Somalii i Kenii. Są ważnym gatunkiem w przemyśle ekoturystycznym tego ostatniego kraju. Istnieje kilka parków i ogrodów zoologicznych, w których znajdują się pod ochroną.
