W marcu 1942 roku alianci rozpoczęli odwetowe bombardowanie terenów III Rzeszy. Dywanowe naloty kierowano głównie na gęsto zabudowane obszary. Z jednej strony niszczono obiekty przemysłowe, chcąc utrudnić produkcję zbrojeniową. Z drugiej strony liczono na to, że straty w ludności cywilnej osłabią jej morale i przyspieszą zakończenie działań wojennych.
O ile pierwszy cel został w pewnym stopniu osiągnięty, o tyle drugi nie złamał fanatycznej wierności narodu niemieckiego wobec Hitlera. W każdym razie w 1942 zaczęły powstawać na terenie Wrocławia schrony, liczono się bowiem z możliwością ataków bombowych na miasto nad Odrą.
Architekt – nazista
Człowiekiem, który otrzymał zlecenia na budowę schronów we Wrocławiu nie mógł być ktoś przypadkowy. Richard Konwiarz. My czytamy to nazwisko „Konwiarz”, a on życzyłby sobie, aby brzmiało „Konwiarc” - bardziej germańsko.
W roku 1933 podpisał wiernopoddańczy list do Hitlera, w którym deklarował wierność ideałom narodowego socjalizmu. Dzięki swej wzorowanej postawie zyskiwał coraz to nowe, lukratywne zamówienia. Według jego projektów wniesiono naziemne schrony przeciwlotnicze przy ul. Białodrzewnej, Grabiszyńskiej, Ładnej, Ołbińskiej i na pl. Strzeleckim oraz podziemne - pod placem Solnym i pod Nowym Targiem.
Konwiarz już wcześniej, w roku 1935, otrzymał zlecenie na wzniesienie pomnika SA – Oddziałów Szturmowych. Udając się na teren wrocławskiego ZOO przechodzimy pod bramą, zaprojektowaną przez Volksgenosse Konwiarza na wzór berlińskiej Bramy Brandenburskiej. W drugiej połowie lat trzydziestych zajął się rozbudową parku sportowego Zalesie przekształcając go w Stadion imienia Hermanna Göringa, zwany dziś Olimpijskim.
Schron dla wybranych
W roku 1942 rozkopano plac Solny i w olbrzymim zagłębieniu, 6 metrów pod powierzchnią placu, usytuowano kolosa z żelbetu (zbrojonego betonu). Grubość jego ścian wynosi niemal dwa metry, stropu – półtora metra. Jedne źródła mówią o 300 metrach kwadratowych powierzchni betonowych sal i korytarzy, inne o 870. Te pierwsze wspominają co prawda o „powierzchni użytkowej”, więc, być może, nie uwzględniają metrażu pomieszczeń technicznych, takich jak na przykład wentylatornie czy toalety.
Niektórzy twierdzą, że schron rozciąga się pod całym placem. Są też tacy, którzy twierdzą, że pod nim znajdują się kolejne kondygnacje, a schron jest jedynie elementem podziemnego Wrocławia. Fantazja nie ma granic. Wrażenia, jakich doznaje się spacerując korytarzami 6 metrów pod ziemią nie są najprzyjemniejsze.
Firma Movie Gate, która dzierżawi podziemia przygotowała ekspozycję, ilustrującą warunki panujące w bunkrze. Kobiety i dzieci na tle betonowych ścian, ranni na pryczach, żołnierze pełniący służbę przy radiostacji.
Jeśli musieli w tych warunkach przebyć tygodniami to nastroje w podziemiach nie były raczej radosne. A jednak schron pod placem Solnym był zarezerwowany dla elity. Toalety, umywalnie, prysznice, kuchnie, pomieszczenia dla dowódcy i wartowników, pomieszczenia z wyposażeniem do udzielania pierwszej pomocy, filtry, agregaty prądotwórcze, centralne ogrzewanie, gazoszczelne śluzy, ściany o grubości blisko 2 metry, półtorametrowy strop.
To wszystko było luksusem w porównaniu z tym czego doświadczali mniej uprzywilejowywani zmuszeni do koczowania w piwnicach lub wśród ruin, które nie zapewniały nawet w przybliżeniu takiego bezpieczeństwa jak bunkier pod placem Solnym. Schron jest dostępny dla zwiedzających, a ja do obejrzenia go zachęcam.
Rzeźnik z Breslau
Na podziemnej ekspozycji natrafimy także na manekin ubrany w mundur gauleitera Karla Hanke pana życia i śmierci w Festung Breslau. To on, wykonując rozkazy Hitlera, zgotował swoim rodakom piekło na ziemi. Zobaczymy też fragmenty kronik filmowych, pokazujących fanatyka, który buńczucznie zapowiedział, że "prędzej zdechnie niż podda miasto".
Z sadystyczną bezwzględnością skazywał na śmierć ludzi, których uznał za defetystów, a w końcu okazał się zwykłym tchórzem, który czmychnął samolotem z konającego miasta, oświadczając, że jest zbyt młody, by umierać. Podobno zginął na terenie Czech. Niektórzy twierdzą, że jednak udało mu się dotrzeć do Argentyny, gdzie spokojnie dożył swoich dni.
Blondynka o imieniu Hilda
Na stropie jednego z pomieszczeń zachował się portret młodej blondynki. Zapewne żołnierz, leżący godzinami na górnym poziomie piętrowego łóżka postanowił utrwalić wizerunek ukochanej. Portret jest kolorowy, wykonany naprawdę niezłą kreską i podpisany – Hilde.
Inną ciekawostką podziemi są napisy informacyjne wykonane farba fluorescencyjną. Nawet dziś wystarczy poświecić na numer któregoś z pomieszczeń ekranem telefonu, a farba zaczyna delikatnie fosforyzować w mroku. W części podziemnych sal zobaczymy wyeksponowane przez firmę Movie Gate oryginale rekwizyty ze znanych hollywoodzkich produkcji filmowych. Choćby z „Obcy – decydujące starcie” czy „Hellboya”. Jest też atrakcyjna prezentacja wybranych zagadnień naukowych.
A jaki był los projektantka betonowego giganta? Co się stało z Herr Konwiarzem-Konwiarcem? Po wojnie jakby nigdy nic działał przy odbudowie Drezna, a w roku 1950 czmychnął do Niemiec Zachodnich, gdzie nadal działał jako architekt. Między innymi projektował Stadion Dolnosaksoński w Hanowerze do dziś doskonale spełniający swoją rolę. Był przecież znakomitym fachowcem.
