Najważniejsze informacje (kliknij, aby przejść)
Młoda w mieście burżuazja osiedlała się w połowie XIX wieku na Podwalu, ze względu na wyżej od Starego Miasta położony teren i lepszą jakość powietrza, lecz szybko zaczęła preferować południe. Bogaci mieszczanie budowali tam wille, z których nieliczne istniały do 1945 roku. Dziś bodaj jedyną zachowaną przy Powstańców Śląskich, a z większą pewnością jedyną przy jej północnym odcinku, jest trzykondygnacyjny budynek o zubożonej formie, pod numerem 22.
- Inwestor: kupiec i radny miejski, Robert Staats
- Projekt z 1863 roku: architekt Carl Ludecke
- Wykonanie: mistrz ciesielstwa Heinrich Kuveke
- Przebudowy zasadnicze: 1884 i 1922
Willa dziś – na zdjęciach z lipca
W poniemieckiej willi urzęduje trójka absolwentów Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Anna Ignacy i Piotr uczą tam malarstwa i rysunku w Szkole Pałacyk dla dorosłych i dla dzieci. Oprócz pracowni plastycznych w środku są biura wynajmowane przez różne firmy. Od pracowników słyszymy, że wnętrza nie są zbyt ładne. Ozdobami, które się zachowały, są nieliczne płaskorzeźby.
Willa z narożną czworokątną wieżą o szerszym jednokondygnacyjnym parawanowym skrzydle frontowym, pośrodku którego umieszczony jest filarowy portyk wejściowy, a po bokach po dwa arkadowe przejścia na dziedziniec. Do wejścia prowadzi wyniesiony ponad poziom ulicy podjazd. Elewację parawanowego skrzydła wieńczy podwójny gzyms zdobiony kulami na cokołach, elewacje korpusu - podwójny gzyms oparty na konsolach.Rafał Eysymontt w Leksykonie architektury Wrocławia
Dawny gospodarz na narożnej wieży
Pierwszy budynek na tej działce, odpowiadającej wtedy parcelacji wiejskiej, wzniesiono w 1863 roku dla kupca Roberta Staatsa. Miał parter, piętro i poddasze użytkowe. Zaprojektował go Carl Ludecke w stylu neorenesansowym i nadał mu prosty układ konstrukcyjny.
W środku były pokoje, w tym narożne, i kuchnia z pomieszczeniami pomocniczymi. Na każdym poziomie było jedno mieszkanie, zaś na poddaszu od strony frontowej wyznaczono trzy dodatkowe pokoje.
Prostą, kubiczną bryłę ustawiono na nadziemnej części sutereny i urozmaicono pseudoryzalitami i loggiami, które podkreślały oś symetrii każdej elewacji i rozbijały ich horyzontalną trójdzielną kompozycję. Od strony północnej w ryzalicie klatki schodowej zaprojektowano wejście i monumentalne okno oświetlające schody oraz pośrednio centralny hol.Agnieszka Tomaszewicz w publikacji Wrocławskie wille i osiedla doby historyzmu, oficyna wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2019
Kompozycję bryły architekt poprzedził werandą, na którą wychodziło się z centralnego pokoju na parterze. Weranda, z balkonem wspartym na słupach korynckich, miała schody do ogrodu. Do jednego z narożników domu dostawiono budynek gospodarczy z oranżerią i łazienką, do której wchodziło się z mieszkania umieszczonego na piętrze willi.
W 1884 roku skrzydło gospodarcze oraz dom rozbudowano m.in. o ogród zimowy, salon powiększono wykuszem, wejście osłonięto arkadami. Dobudowana została wieża narożna. Dziś widoczny jest na niej relief z teatralnym symbolem i akronimem PWST, który przypomina, że w willi mieściła się, w pamiętanych przez wielu czasach komuny i późniejszych, wrocławska filia Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego.
Gwiazda Mercedesa przed salonem
W czasie pierwszej rozbudowy, w wyniku której pojawił się także belweder, właścicielem domu był Max Grund. Druga duża przebudowa miała miejsce w roku 1922. Została wykonana, by dom przekształcić na salon samochodowy firmy Daimler Motoren Gesellschaft.
Na pierwszej kondygnacji willi urządzono ekspozycję aut. Parter niemal przeszklono dwiema dużymi witrynami, między którymi usytuowano wejście do salonu. Strefę wejścia otwarto ku ulicy i powiązano z poziomem terenu efektownymi podjazdami i owalnymi schodami.Agnieszka Tomaszewicz, tamże
Zniknęły dekoracje, które podkreślały osie symetrii fasady. Zamiast nich piony okien rozłożono równomiernie i ujęto wspólnymi obramieniami, widocznymi i teraz. Zachowały się również festony w formie podwieszonej draperii, umieszczone na płycinach między oknami.
Bardzo oszczędne dekoracje uzupełniały znaki firmy Daimler na ścianach górnej partii wieży – tam gdzie teraz jest logo PWST – w miejscu dawnego belwederu oraz na balustradzie balkonu.
Także wykute ze sztucznego kamienia logo firmy - trzyramienną gwiazdę Mercedesa - umieszczone na gazonie przed budynkiem.Rafał Eysymontt, tamże
Reklamy salonu samochodowego z willi 22 są w galerii zdjęć.
Budynek planowano wyburzyć w 1940 roku, jednak zrezygnowano z tego zamiaru. Po wojnie znów go przebudowano, likwidując witryny, a w miejscu schodów przed wejściem wykonując podjazd. Wnętrza zorganizowano na nowo. W 1975 roku dostały je PWST. Po wyprowadzce szkoły (w XXI wieku) willa nie była użytkowana.
Na naszym portalu otwiera cykl „Zabytki Powstańców Śląskich”.
