Wielkanoc upamiętnia zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Ale obchody świętowania należy rozciągnąć na tzw. Triduum Paschalne. Rozpoczyna się ono od wieczornej mszy w Wielki Czwartek, która upamiętnia Ostatnią Wieczerzę, a kończy Wigilią Paschalną, czyli nocnym nabożeństwem w noc z Wielkiej Soboty na Niedzielę Zmartwychwstania.
Termin Wielkanocy związany jest w cyklem Księżyca. Święto wypada w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni. Dlatego termin Zmartwychwstania Pańskiego ustawia także wiele innych świąt w roku, m.in. Popielec, Wniebowstąpienie, Zesłanie Ducha Świętego czy Boże Ciało.
W tym roku roku katolicy świętują 17 kwietnia, a wierni tradycji wschodniej – tydzień później, 24 kwietnia.
Kulminacją Wielkiego Tygodnia są trzy najbardziej święte dni – Triduum Paschalne (Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota).
14 kwietnia 2022 – Wielki Czwartek
Rano we wszystkich kościołach katedralnych biskup diecezjalny wraz z kapłanami odprawia szczególną Mszę św. Krzyżma, podczas której święci oleje (służą przez cały rok przy udzielaniu sakramentów chrztu, święceń kapłańskich, namaszczenia chorych). To także ważna uroczystość dla kapłanów koncelebrujących, ponieważ odnawiają przyrzeczenia kapłańskie.
Wieczorem w kościołach parafialnych i zakonnych rozpoczyna się Triduum Paschalne – uroczystą Mszą św. Wieczerzy Pańskiej (dziękczynną za ustanowienie Eucharystii i kapłaństwa służebnego). Najpierw jednak z tabernakulum wyjmuje się Najświętszy Sakrament i miejsce to pozostaje puste do Nocy Zmartwychwstania. W liturgii dzwony biją podczas śpiewania hymnu „Chwała na wysokości Bogu” (nie wykonywało się go przez Wielki Post), a po homilii rozpoczyna się obrzęd umywania nóg.
Główny celebrans (zazwyczaj przełożony wspólnoty) myje i całuje stopy dwunastu mężczyznom. To zwyczaj na pamiątkę gestu Chrystusa (wyraża prawdę, że Kościół, tak jak Chrystus, jest nie po to, żeby mu służono, lecz aby służyć).
Po Mszy św. rusza procesja do ciemnicy, gdzie rozpoczyna się adoracja Najświętszego Sakramentu. Co ważne, ołtarz (aż do Wigilii Paschalnej) pozostanie bez obrusa, świec i wszelkich ozdób.
Michael Willman, Zmartwychwstanie Chrystusa, ok. 1682
15 kwietnia 2022 – Wielki Piątek
Po południu odprawiana jest wielkopiątkowa Liturgia Męki Pańskiej, która ma swój szczególny przebieg. Celebrans i asysta wchodzą w ciszy, a przed ołtarzem chwilę leżą krzyżem. Czytany lub śpiewany jest (z podziałem na role) opis Męki Pańskiej według św. Jana.
Po homilii w modlitwie wstawienniczej Kościół poleca Bogu siebie i cały świat. W tym roku dołączona zostanie intencja „za Ukrainę”.
Głównym wydarzeniem liturgii jest adoracja Krzyża (zasłoniętego fioletowym suknem), który zostaje wniesiony przed ołtarz. Po liturgii Krzyż zostaje w dostępnym miejscu, aby każdy wierny mógł go adorować. Do Wigilii Paschalnej to najważniejsze miejsce w świątyni.
Po adoracji Krzyża z ciemnicy przynoszony jest Najświętszy Sakrament, a wiernym udziela się Komunii świętej.
Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest procesja do Grobu Pańskiego. Na ołtarzu przy Grobie Pańskim wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji okrytej białym przejrzystym welonem (symbol całunu, w który owinięto ciało zmarłego Chrystusa). W wielu kościołach adoracja trwa całą noc.
W ten dzień odprawiane są także nabożeństwa Drogi Krzyżowej (zwykle o godzinie 15.00, kiedy według Ewangelii zmarł Chrystus).
16 kwietnia 2022 – Wielka Sobota
To dzień ciszy i oczekiwania, a także, obok Wielkiego Piątku, jedyny dzień, kiedy w kościele nie odprawia się Mszy św. W Wielką Sobotę święcimy też pokarmy wielkanocne (chleb na pamiątkę tego, którym Jezus nakarmił tłumy na pustyni, mięso na pamiątkę baranka paschalnego, którego spożywał Jezus podczas uczty paschalnej z uczniami oraz jajek, które symbolizują nowe życie). To także czas, kiedy odwiedzamy groby Pańskie w kościołach.
17 kwietnia 2022 – Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego
Wielkanoc zaczyna się w sobotę po zachodzie słońca liturgią światła. Na zewnątrz kościoła kapłan święci ogień, od którego zapala się Paschał (wielką woskową świecę symbolizującą zmartwychwstałego Chrystusa).
Na paschale kapłan żłobi znak krzyża, wypowiadając słowa: „Chrystus wczoraj i dziś, początek i koniec, Alfa i Omega. Do Niego należy czas i wieczność, Jemu chwała i panowanie przez wszystkie wieki wieków. Amen”. Umieszcza się tam również pięć ozdobnych czerwonych gwoździ, symbolizujących rany Chrystusa oraz aktualną datę.
Paschał wnosi się do okrytej mrokiem świątyni, a wierni zapalają od niego swoje świece, przekazując sobie wzajemnie światło. Niezwykle wymowny jest widok rozszerzającej się jasności, która w końcu wypełnia cały kościół. Zwieńczeniem obrzędu światła jest uroczysta pieśń.
Dalsza część liturgii paschalnej to czytania przeplatane psalmami. Przypominają one całą historię zbawienia, poczynając od stworzenia świata, przez wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej, proroctwa zapowiadające Mesjasza aż do Ewangelii o Zmartwychwstaniu Jezusa.
Tej nocy powraca po blisko pięćdziesięciu dniach uroczysty śpiew „Alleluja”, a celebrans święci wodę, która przez cały rok będzie służyła przede wszystkim do chrztu. Wierni odnawiają swoje przyrzeczenia chrzcielne wyrzekając się grzechu, Szatana i wszystkiego, co prowadzi do zła oraz wyznając wiarę w Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego.
Wigilia Paschalna kończy się Eucharystią i procesją rezurekcyjną.
18 kwietnia 2022 – Poniedziałek Wielkanocny
Drugi dzień Świąt Wielkanocnych bywa nazywany lanym poniedziałkiem, bo nie mógł nikomu ujść na sucho, a najchętniej urządzano dyngusa ładnym i lubianym pannom (bycie oblaną świadczyło o powodzeniu dziewcząt).
Dzisiejszy Śmigus-dyngus był niegdyś dwiema różnymi tradycjami. Dyngus to datek dawany przez gospodynie mężczyznom chodzącym w Poniedziałek Wielkanocny po domach, składającym życzenia świąteczne i wygłaszającym oracje i wiersze o męce Pańskiej, czy też komiczne parodie. W zamian za to otrzymywali jajka, wędliny i pieczywo. A śmigus to obyczaj polewania się wodą w Poniedziałek Wielkanocny.
Poniedziałek był w polskiej tradycji także dniem odwiedzin w rodzinie i wśród przyjaciół. Po powrocie z kościoła składało się wizyty.
Triduum Paschalne w Katedrze wrocławskiej
WIELKI CZWARTEK
- 10.00 Msza Krzyżma pod przewodnictwem abp. Józefa Kupnego, przy obecności prezbiterium Kościoła wrocławskiego
- 18.30 Msza Wieczerzy Pańskiej pod przewodnictwem abp. Józefa Kupnego. Po Mszy św. przeniesienie Najświętszego Sakramentu do ołtarza wystawienia – ciemnicy.
WIELKI PIĄTEK
- 8.00 Liturgia Godzin – Jutrznia z Godziną czytań - tzw. „Ciemna jutrznia”
- 15.00 Droga Krzyżowa oraz koronka do Bożego Miłosierdzia
- 18.30 Liturgia Męki Pańskiej pod przewodnictwem o. bp. Jacka Kicińskiego. Po liturgii nastąpi przeniesienie Najświętszego Sakramentu do grobu Bożego
WIELKA SOBOTA
- 8:00 Liturgia Godzin – Jutrznia z Godziną czytań - tzw. „Ciemna jutrznia”
- 11.00 – 16.00 Święcenie pokarmów co godzinę, przed katedrą
- 20.30 Liturgia Wigilii Paschalnej z procesją rezurekcyjną pod przewodnictwem abp. Józefa Kupnego.
NIEDZIELA ZMARTWYCHWSTANIA PAŃSKIEGO
- Msze św. o godz. 8:30, 10:00, 11:30, 13:00, 16:30, 18:30
