Fentanyl jest syntetycznym lekiem opioidowym i działa podobnie jak inne opiaty, ale jest wyjątkowo silny – działa 100 razy mocniej od morfiny.
Choć można go dostać wyłącznie na receptę, na czarnym rynku funkcjonuje jako narkotyk zombie. Najtragiczniejsza sytuacja jest w USA (mówi się wręcz o epidemii uzależnienia od tej substancji), jednak dotarł już do Europy, w tym do Polski.
Blisko 50 zatruć, co najmniej cztery młode osoby nie żyją
Jak informuje Główny Inspektorat Sanitarny, od początku 2024 roku zanotowano 48 przypadków zatruć tą substancją. W lutym po fentanylu zmarły trzy osoby w Żurominie (woj. mazowieckie), a pod koniec zeszłego roku jedna w Poznaniu.
Przez ostatnie kilkanaście miesięcy policja prowadziła 20 postępowań przygotowawczych związanych z tą substancją. Ustalono łącznie 22 podejrzanych.
"Trzeba zaznaczyć, że przypadki zabezpieczenia fentanylu i jego pochodnych oraz liczba prowadzonych w tych sprawach postepowań przygotowawczych stanowi marginalny udział w całości rynku narkotykowego w Polsce. Dla porównania w roku 2023 Policja wszczęła 37 728 postępowań o czyny określone w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii, zaś w od stycznia do maja 2024 r. liczba wszczętych postępowań wyniosła 16 577" - czytamy w komunikacie Komendy Głównej Policji.
Co trzeba wiedzieć o fentanylu?
Zapytaliśmy o to wojewódzkiego konsultanta ds. toksykologii, lek. med. Andrzeja Antończyka, zastępcę kierownika oddziału toksykologii Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. Marciniaka we Wrocławiu.
– Fentanyl jest lekiem, stosuje się go w anestezjologii, np. przy znieczuleniu do zabiegów operacyjnych i przy wprowadzeniu pacjentów w śpiączkę farmakologiczną, a także przy silnych bólach onkologicznych. Jak wszystkie opiaty ma także działania niepożądane i niestety bywa stosowany także jako narkotyk – mówi lekarz.
Największe niebezpieczeństwo wiąże się z przedawkowaniem, bo może dojść do porażenia ośrodka oddechowego w centralnym układzie nerwowym. Człowiek po prostu nie jest w stanie oddychać i jeśli nie otrzyma natychmiastowej pomocy, umiera.Lek. med. Andrzej Antończyk, wojewódzki konsultant ds. toksykologii, zastępca kierownika oddziału toksykologii szpitala im. Marciniaka we Wrocławiu
Od początku 2022 roku na oddziale leczono 84 pacjentów zatrutych opiatami, w tym kilkoro poniżej 18 roku życia, jednak prawdopodobnie żaden z nich nie zażył ich z powodów pozamedycznych.
Tragiczne skutki stosowania fentanylu bez wskazań medycznych - głośny efekt zombie - wynikają z tego, że ta substancja błyskawicznie uzależnia, a przez to prowadzi do degradacji społecznej, socjalnej i osobowościowej. Człowiek koncentruje się jedynie na tym, by zdobyć kolejną dawkę. Nie je, nie śpi, nie dba o siebie, chce tylko zdobyć narkotyk.Lek. med. Andrzej Antończyk, wojewódzki konsultant ds. toksykologii
Nie zawsze udaje się zdążyć z pomocą
Lekarze mają sposoby, by pomóc osobom, które zatruły się opiatami, jednak mogą to zrobić tylko wówczas, jeśli zdążą.
– W każdej karetce jest "odtrutka", a jej podanie natychmiast znosi problemy z oddychaniem. Ofiara fentanylu musi jednak przetrwać do przyjazdu ambulansu. By tak się stało, trzeba ją reanimować metodą "usta-usta"– tłumaczy lekarz.
Konsultant do spraw toksykologii uprzedza także, że u osób głęboko uzależnionych podanie "odtrutki" może wywołać natychmiastowe wystąpienie ciężkich objawów odstawiennych, które także są niebezpieczne. Ale nie ma innego wyjścia, bo jeśli się tego nie zrobi, dojdzie do trwałego uszkodzenia mózgu na skutek niedotlenienia.
Jeszcze trudniej leczy się uzależnienie od fentanylu czy pozostałych opiatów, ale to już zadanie innych specjalistów. Z leczeniem wiążą się zmagania z objawami odstawiennymi – m.in. bardzo silnymi bólami mięśni i kości.
