Najważniejsze informacje (kliknij, aby przejść)
Lotniczą historię Gądowa przypominają nazwy ulic, takie jak Lotnicza, Balonowa czy Szybowcowa. Na Gądowie można odnaleźć ulice Jerzego Bajana – pilota myśliwskiego i sportowego, Eugeniusza Horbaczewskiego – był jednym z najlepszych polskich pilotów podczas II wojny światowej, Stefana Drzewieckiego – pioniera lotnictwa, Ludwika Idzikowskiego – który zginął podczas próby przelotu nad Atlantykiem, czy Franciszka Hynka, dwukrotnego zdobywcy balonowego pucharu Gordona Bennetta. Wszystkie te postacie nie są tam przypadkiem. Przypominają tradycję, o której warto pamiętać.
Dlaczego Gądów Mały ma lotniczą historię?
Lotnisko na Gądowie, dawnym placu ćwiczeń garnizonu Breslau, powstało w 1910 r. Początkowo dzielili je między siebie wojskowi i sportowcy. Ruch pasażerski ruszył na lotnisku w 1921 r. Cztery lata później działały już codzienne rejsy, również międzynarodowe.
Na zdjęciu: Lata 1934-1936, fragment Popowic oraz Gądowa Małego. Z lewej strony zabudowa dawnego osiedla Popowice – przy ulicy Legnickiej z kamienicami z początku XX wieku, a dalej, w tle – lotnisko. U dołu zajezdnia tramwajowa przy ul. Legnickiej. Źródło: Herder Institut – Marburg / fotopolska.eu. 10 maja 2006, ul. Legnicka i okolice z lotu ptaka. Zdjęcie milicyjne / fotopolska.eu
Flughafen w Festung Breslau
Wraz z wybuchem II wojny światowej kontrolę nad lotniskiem przejęło wojsko III Rzeszy. Na początku 1945 r. wojska sowieckie uderzyły na miasto i już w połowie lutego zdobyły lotnisko Strachowice. Od tego momentu transport rannych i zaopatrzenia odbywał się na Gądowie Małym. To było miejsce ciężkich walk pomiędzy niemieckim garnizonem Festung Breslau a radziecką 6. armią. Po stracie tego lotniska podjęto decyzję o budowie lądowiska na placu Grunwaldzkim.
– Śmiało można stwierdzić, że gdyby nie Gądów, Wrocław upadłby pod naporem znacznie szybciej – uważa Bronisław Zathey.
Pierwszy drewniany dworzec przylotów i odlotów na lotnisku Wrocław Gądów Mały stał przy ulicy Frankfurckiej (obecnie Lotniczej w rejonie DH Astra II). Budynek mieścił biura Lufthansy, punkt odpraw paszportowych i celnych, policję oraz restaurację Kasino.
Gądów Mały: komisariat i przedszkole w terminalu lotniczym.
Tu gdzie obecnie są: Rewir Dzielnicowych Komisariatu Policji Wrocław-Fabryczna i Przedszkole nr 113 przy ul. Lotniczej 22 był nowoczesny terminal lotniczy z hotelem. Jego budowę rozpoczęto w drugiej połowie 1935 r. w ramach modernizacji lotniska na Gądowie. Projektantem był Ernst Pietrusky.
„Leksykon Architektury Wrocławia” Via Nowa 2011: – Bryła obiektu mocno wydłużona, z kolistym ryzalitem od wschodu i czteroboczną wieżą kontrolną od zachodu została zaprojektowana w duchu funkcjonalizmu. Korytarze do hali przylotów ozdabiały 2 kute kraty z herbem Wrocławia i symbolem Lufthansy (żurawiem).
Reprezentacyjnym pomieszczeniem terminalu była znajdująca się we wschodnim skrzydle Sala Ikara. Na planie greckiego tolosu, wsparta na kolumnach, zwieńczona na suficie polichromią ilustrującą mit Ikara (Georg Paul Heyduck). Na jej dachu umieszczono ogród z kawiarnią i tarasem widokowym.
Astronauta, spadochroniarze i osiedla mieszkaniowe Gądów Mały
Po II wojnie światowej na lotnisku stacjonowali Rosjanie, ale w czerwcu roku 1946 powołano już do życia wrocławski oddział Lotu. – Port odżył tak naprawdę dwa lata później. Wrocław organizował wtedy Wystawę Ziem Odzyskanych i Światowy Kongres Intelektualistów. Na Gądowie lądowało wielu artystów, naukowców i oficjeli, w tym m.in. Pablo Picasso czy Irena Joliot-Curie – wspomina Bronisław Zathey.
Na Gądowie Małym szkolili się m.in. spadochroniarze, wśród nich Mirosław Hermaszewski, jedyny polski astronauta.
– Odkąd w 1958 r. regularny ruch pasażerski przeniesiony został na Strachowice, na Gądowie Małym pozostał Zespół Lotnictwa Sanitarnego, Zespół Usług Agrolotniczych oraz Aeroklub Wrocławski. Ten ostatni regularnie organizował liczne imprezy lotnicze, które gromadziły tysiące wrocławian – mówi historyk dr Piotr Sroka z Wrocławia.
W działającym przy lotnisku Zakładzie Sprzętu Lotnictwa Sportowego wyprodukowano ponad 1000 szybowców – ostatni oblot produkcyjny przeprowadzono w 1979 r.
W 1975 r. zapadła decyzja o likwidacji lotniska, co też się stało w roku 1985 w związku z budową osiedla mieszkaniowego Kosmonautów.
Szybowce z Wrocławia. Na Gądowie produkowano je przez ponad 40 lat
Co zostało z dawnego lotniska na Gądowie Małym? Daty i wydarzenia.
Ze starej infrastruktury lotniczej do dziś istnieją (źródło: Wikipedia):
- Budynek portu z wieżą kontroli lotów przy ulicy Szybowcowej. Znajdują się w nim przedszkole, komisariat policji i mieszkania prywatne.
- Betonowa konstrukcja dawnego hangaru, dziś zajmowanego m.in. przez sklep Biedronka.
- Hangar przy ul. Bystrzyckiej. Odbudowany w latach 60. był użytkowany przez PZL Hydral i do dziś służy jako hala produkcyjna.
- Pozostałości bunkra przy ulicy Bystrzyckiej.
Gądów Mały kalendarium (źródło: Wikipedia):
- 1910 – powstaje lotnisko, pierwsze sterowce
- 1929 i 1930 – trasa wyścigów lotniczych I Challenge i II Challenge biegła przez Wrocław
- 1930 – przylot sterowca „Graf Zeppelin”
- 1931 – pierwsze loty szybowcowe i skoki spadochronowe
- 1937, 7 VI – oddanie do użytku budynku dworca lotniczego
- 1945 – od 15 II (zamknięcie oblężenia) do 1 IV (zajęcie przez Armię Czerwoną) lotnisko Klein Gandau jedyną drogą zaopatrzenia i ewakuacji Festung Breslau
- 1946-1958 – lotnisko używane wspólnie przez PLL Lot i Aeroklub Wrocławski
- 1959, 13 IX – inauguracja Salonu Lotniczego zgromadziła 200 tysięcy osób
- 1977 – plany budowy osiedla
- 1978 – ostatnie szkolenie szybowcowe i skoki spadochronowe
- 1985 – w miejscu lotniska powstaje osiedle Kosmonautów
