Laureatki, które wciąż walczą
To był wyjątkowy wieczór i wyjątkowe laureatki, zwłaszcza że w minionych latach Nagrodę Jana Nowaka-Jeziorańskiego otrzymywały postaci życia publicznego, które wygrały już zmagania o obalenie komunizmu, czy kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego. Nagroda była zwieńczeniem pięknej działalności.
Tymczasem trzy nagrodzone w tym roku Białorusinki –Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa i Wołha Kawalkowa walkę prowadzą cały czas, m.in. wspierając 500 więźniów politycznych na Białorusi, czy tych rodaków, którzy przebywają obecnie na wygnaniu. – Nasza walka trwa dopóki te wszystkie osoby nie wyjdą na wolność – podkreślała Wołha Kawalkowa w rozmowie z prowadzącym galę dziennikarzem Piotrem Kraśką.
Wręczenie Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego białoruskim opozycjonistkom - 4.06.2021 r.Wrocław - miasto wolności i solidarności potrafi także upomnieć się o wolność. Dzisiaj, uczynił to wręczając nagrodę Jana Nowaka Jeziorańskiego Swiatłanie Cichanouskiej, Marii Kalesnikawej, Wołhce Kawalkowej pełni uznania wobec dokonań wszystkich białoruskich kobiet, które podobnie jak Panie przebywały w więzieniach, były zmuszane do emigracji, albo pozostały w kraju, niepewne jutra. Losy każdej z Pań są odzwierciedleniem tysięcy Białorusinek-herosek. Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa, Wołha Kawalkowa, podobnie jak Jan Nowak-Jeziorański, kurier z Warszawy, myślą o państwie jako o dobru wspólnym. Chcą Białorusi, w której powiewa biało-czerwono-biała flaga, białoruskojęzyczna kultura zaś jest wartością, a nie jednym w przejawów ekstremizmu. Chcą Białorusi wolnej i demokratycznej – kraju, w którym jednostka jest chroniona przez prawo, otwartego na świat i światu przyjaznemu. Jestem wdzięczny, że w ceremonii uczestniczyli także rodzice pana Romana Protasiewicza, niezależnego dziennikarza zatrzymanego na Białorusi. Państwa syn stał się dzisiaj symbolem społeczeństwa obywatelskiego na Białorusi. A rolą świata demokratycznego jest upominanie się o jego uwolnienie. Żywie Biełaruś! Уроцлаў - горад свабоды і салідарнасці, ён таксама можа нагадваць пра свабоду. Сёння гэта здарылася падчас уручэння прэміі Яна Новака Езяранскага Святлане Ціханоўскай, Марыі Калеснікавай, Вользе Кавальковай, у знак прызнання дасягненняў іншых беларускіх жанчын, якія, падобна да спадарынь, апынуліся ў зняволенні, вымушаныя былі эмігравацьб альбо засталіся ў краіне няўпэўненыя ў сваёй будучыні. Лёс кожнай з спадарынь - гэта адлюстраванне тысяч беларускіх герояў. Святлана Ціханоўская, Марыя Калеснікава, Вольга Кавалькова падобна як і Ян Новак-Езяранскі, кур'ер з Варшавы, разглядаюць дзяржаву як агульнае дабро. Яны прагнуць такой Беларусі, у якой развяваецца бела-чырвона-белы сцяг, а беларускамоўная культура з'яўляецца каштоўнасцю, а не праявай экстрэмізму. Яны хочуць свабоднай і дэмакратычнай Беларусі - краіны, у якой чалавек абаронены законам, адкрыты свету і гэтаму свету добразычлівы. Я ўдзячны, што на цырымоніі прысутнічалі і бацькі спадара Рамана Пратасевіча, незалежнага журналіста, затрыманага ў Беларусі. Сёння Ваш сын стаў сімвалам грамадзянскай супольнасці ў Беларусі. А роля дэмакратычнага свету заключаецца ў тым, каб змагацца за яго вызваленне. Жыве Беларусь! Wrocław – city of freedom and solidarity can also voice its demand for freedom. Like it did today, by granting the Jan Nowak-Jeziorański Award to Sviatlana Tsikhanouskaya, Maria Kalesnikava and Volha Kavalkova in recognition of the efforts of all women in Belarus, who, like our laureates, were imprisoned, forced to emigration but also of all those, who remained in their home country uncertain of the future. The life stories of our awardees reflect the situation of thousands of heroic Belarusian women. Sviatlana Tsikhanouskaya, Maria Kalesnikava and Volha Kavalkova, like Jan Nowak-Jeziorański, the legendary courier from Warsaw, think about the state as the common good. They want Belarus with the red-white-red flag, where Belarusian culture is a cherished value, not a demonstration of extremism. They want Belarus that is free and democratic – a country, where every person is protected by the law, a country with an open and friendly attitude to the world. I am grateful that, at the award ceremony, we could also welcome the parents of Mr Roman Protasevich, an independent journalist recently arrested in Belarus. Your son has become a present-day symbol of the civic society in Belarus. It is an obligation of the entire democratic world to demand his immediate release from prison. Long live Belarus!
Opublikowany przez Prezydenta Wrocławię Jacka Sutryka Piątek, 4 czerwca 2021
– W naszych białoruskich więzieniach jest bardzo ciężko, ludzie są poniżani moralnie, niszczeni fizycznie, głodują, próbują popełnić samobójstwo – tłumaczyła. Nie traci jednak nadziei, że na Białorusi sytuacja się zmieni. – Mówi się, że najciemniejsza pora jest przed świtem i wierzę w to, że niebawem wszyscy będą mogli wrócić do domu – dodała laureatka Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
Poruszający był też apel Tatsiany Khomich, siostry aresztowanej dziewięć miesięcy temu Maryi Kalesnikawej, która w imieniu uwięzionej odbierała wyróżnienie. – Ona się nie poddaje, to zuch i dzięki wszystkim Białorusinom oraz wsparciu międzynarodowemu wiem, że wierzy, iż dobro zwycięży zło, a miłość zwycięży przemoc. Zawsze tak mówiła – podkreślała Tatsiana Khomich.
Wręczenie Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego odbyło się na dziedzińcu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich
Kobiety upominają się o najwyższe wartości
Prezydent Wrocławia, Jacek Sutryk przed wręczeniem statuetek podkreślał rolę kobiet w walce o demokratyczną Białoruś. – Gdy mężczyźni – co znamy z historii i co w istocie jest przecież zgodne z logiką takiego konfliktu– trafili do więzienia jako pierwsi, pozostały kobiety, upominające się o te same wartości – mówił zwracając uwagę, że dzisiaj laureatki Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego są reprezentantkami całego białoruskiego społeczeństwa obywatelskiego – więzionego, jak jedna z dzisiejszych laureatek, przywołana już Maryja Kalesnikowa, przetrzymywanego w obozach pracy przymusowej.
–Heroski – nie znajduję innego słowa na określenie ich postawy. Tegoroczną nagrodę Jana Nowaka-Jeziorańskiego przyznajemy pełni uznania wobec dokonań wszystkich białoruskich kobiet, które podobnie jak Panie przebywały w więzieniach, były zmuszane do emigracji, albo pozostały w kraju, niepewne jutra. Losy każdej z Pań są odzwierciedleniem tysięcy Białorusinek-herosek – mówił prezydent Jacek Sutryk.
Na zdjęciu: pierwsza z lewej Wołha Kawalkowa, obok niej Swiatłana Cichanouska i Tatsiana Khomich, siostra Maryi Kalesnikawej
Przypomniał też, że Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa, Wołha Kawalkowa, podobnie jak Jan Nowak-Jeziorański, kurier z Warszawy, myślą o państwie jako o dobru wspólnym. – Chcą Białorusi, w której powiewa biało-czerwono-biała flaga, białoruskojęzyczna kultura zaś jest wartością, a nie jednym w przejawów ekstremizmu. Chcą Białorusi wolnej i demokratycznej – kraju, w którym jednostka jest chroniona przez prawo, otwartego na świat i światu przyjaznemu – podkreślał Jacek Sutryk.
Przemówienie prezydenta Wrocławia Jacka Sutryka
Wyjątkowy laur dla białoruskiego ruchu wolności
Adolf Juzwenko, dyrektor Ossolineum i członek kapituły Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego podkreślał z kolei, że choć kapituła przez lata kierowała się zasadą nagradzania indywidualnego (wyjątkiem był Instytut Literacki Kultura) to w tym przypadku białoruski ruch wolności wymagał innego podejścia.
– To właśnie trzy panie, Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa i Wołha Kawalkowa podjęły wyjątkowo trudną walkę – z tyranem, który zrezygnował z suwerenności i oddał Białoruś Rosji Putina – zwrócił uwagę dyrektor Ossolineum.
– Pamiętajmy, że kobiety, które odegrały w tym ruchu tak znakomitą rolę, mają wpływ na kształtowanie rodzin i dzieci. Z czasem pojawi się legenda ruchu i Łukaszenka będzie zmuszony złożyć broń. On wciąż ma władzę, lecz nie ma suwerenności. To nie daje gwarancji długiego trwania – nie ma wątpliwości Adolf Juzwenko.
Pamiętamy o Romanie Protasiewiczu
Wśród gości zaproszonych na uroczystość wręczenia Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego byli także rodzice Romana Protasiewicza uwięzionego przez reżim Aleksandra Łukaszenki. – Chcę podkreślić, że solidaryzujemy się z obecnymi tu rodzicami pana Protasiewicza - obywatelami Wrocławia. Nie umiemy wyobrazić sobie bólu i niepewności, których obecnie Państwo doświadczacie. Rolą świata demokratycznego jest upominanie się o jego uwolnienie – mówił prezydent Jacek Sutryk.
Były prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz i jego żona Anna na uroczystość włożyli specjalne koszulki z wizerunkiem przetrzymywanego Romana Protasiewicza i apelem o jego uwolnienie w języku białoruskim.
Nagroda Jana-Nowaka Jeziorańskiego
Nagroda wręczana jest zawsze 4 czerwca. Trafia w ręce postaci, które uosabiają „myślenie o państwie jako dobru wspólnym”, a także do instytucji, które miały znaczący wkład w obalenie komunizmu, w odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz w kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
Kapituła nagrody
W jej skład wchodzą: Jacek Sutryk (prezydent Wrocławia), dr Adolf Juzwenko (dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich), dr Rafał Dutkiewicz (prezydent Wrocławia w latach 2002-2018), Laurynas Vaičiūnas (prezes Kolegium Europy Wschodniej), prof. Przemysław Wiszewski (rektor Uniwersytetu Wrocławskiego), prof. Jerzy Zdrada (historyk) i Jan Malicki (historyk). Aż do śmierci członkiem kapituły był też Władysław Bartoszewski.
Dotychczasowi laureaci
- 2004 – Tadeusz Mazowiecki, pierwszy premier III RP (1989–1991)
- 2005 – George H. W. Bush, 41. prezydent Stanów Zjednoczonych (1989-1993)
- 2006 – Stanisław Szuszkiewicz, pierwszy przewodniczący Rady Najwyższej Białorusi
- 2007 – Jean-Marie Lustiger, kardynał, metropolita Paryża w latach 1981–2005
- 2008 – Siergiej Kowaliow, działacz na rzecz obrony praw człowieka
- 2009 – Václav Havel, ostatni prezydent Czechosłowacji (1989–1992) oraz pierwszy prezydent Czech (1993–2003)
- 2010 – Leszek Balcerowicz, twórca polskiej reformy gospodarczej w latach 1989–1990, wiceprezes Rady Ministrów i minister finansów w latach 1989–1991 i 1997–2000, prezes Narodowego Banku Polskiego w latach 2001–2007
- 2011 – Jerzy Koźmiński, prezes Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności
- 2012 – Valdas Adamkus, prezydent Litwy w latach 1998-2003 i 2004-2009
- 2013 – Instybtut Literacki „Kultura”, powołany w 1946 roku w Paryżu przez Jerzego Giedroycia
- 2014 – Zbigniew Brzeziński – w latach 1977-1981 doradca prezydenta Cartera ds. bezpieczeństwa narodowego USA
- 2015 – Tomas Venclova, litewski poeta, eseista i prozaik, profesor Uniwersytetu w Yale (USA)
- 2016 – Biskup Borys Gudziak, biskup Eparchii Świętego Włodzimierza Wielkiego w Paryżu, twórca Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie.
- 2017 – Kardynał Henryk Gulbinowicz, emerytowany Arcybiskup Metropolita Wrocławski
- 2018 – Szewach Weiss, były Ambasador Izraela w Polsce
- 2019 – Joachim Gauck, były Prezydent Niemiec w latach 2012-2017.
- 2020 – Hanna Suchocka, była premier RP oraz minister sprawiedliwości i prokurator generalny, ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej oraz Zakonie Maltańskim.
Jan Nowak-Jeziorański
Materiały filmowe dzięki uprzejmości TVN24
