Pozdrawiam Państwa z dziedzińca Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich,Pozdrawiam Państwa z serca naszego miasta,Pozdrawiam Państwa z Wrocławia, miasta solidarności, miasta wolności i, zarazem, miasta pamięci,Wolnego miasta, wolnych mieszkańców, wolność szanującego i pielęgnującego,Miasta – dziedzica – pamięci Jana Nowaka Jeziorańskiego, stojącego na straży nagrody przez niego ufundowanej.
Wrocławia, który jest gotów upomnieć o wolność. Co dzisiaj, niniejszym, w tym miejscu czyni:
Szanowni Państwo,
dzisiejsza Białoruś jest krajem ogarniętym konfliktem, którego nowy etap rozpoczął się rok temu, przed zaplanowanymi na sierpień wyborami prezydenckimi. Toczy się on pomiędzy politycznym reżimem, a społeczeństwem obywatelskim. Białorusini walczą o suwerenność, podmiotowość, wolność i przestrzeganie praw człowieka. Gdy mężczyźni – co znamy z historii i co w istocie jest przecież zgodne z logiką takiego konfliktu– trafili do więzienia jako pierwsi, pozostały kobiety, upominające się o te same wartości.
Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa, Wołha Kawalkowa stały się symbolem sprzeciwu wobec wszystkich tych rzeczy, które prawa człowieka ograniczają. Są dzisiaj reprezentantkami całego białoruskiego społeczeństwa obywatelskiego – więzionego, jak jedna z dzisiejszych laureatek, przywołana już Maryja Kalesnikowa, przetrzymywanego w obozach pracy przymusowej. Heroski – nie znajduję innego słowa na określenie ich postawy. Tegoroczną nagrodę Jana Nowaka-Jeziorańskiego przyznajemy pełni uznania wobec dokonań wszystkich białoruskich kobiet, które podobnie jak Panie przebywały w więzieniach, były zmuszane do emigracji, albo pozostały w kraju, niepewne jutra. Losy każdej z Pań są odzwierciedleniem tysięcy Białorusinek-herosek.
Walka z reżimem jest nierówna, co nie znaczy, że skazana na porażkę, choć – znamy to przecież także z historii - reżim użyje wszelkich środków, by utrzymać się przy władzy. Niedawno przekonaliśmy się, że jest on zdolny jest nawet do działań współcześnie bezprecedensowych, jak zatrzymanie pasażerskiego samolotu w celu aresztowania podróżującego nim obywatela Białorusi – niezależnego dziennikarza Romana Protasiewicza. Trudno komukolwiek, jak sądzę, uwierzyć w dobrowolność tak zwanego „wywiadu” udzielonego przez aresztowanego blogera przedstawicielom rządowej telewizji. Chcę podkreślić, że solidaryzujemy się z obecnymi tu rodzicami pana Protasiewicza - obywatelami Wrocławia. Nie umiemy wyobrazić sobie bólu i niepewności, których obecnie Państwo doświadczacie. Rolą świata demokratycznego jest upominanie się o jego uwolnienie.
Dzisiejsze laureatki, Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa, Wołha Kawalkowa, podobnie jak Jan Nowak-Jeziorański, kurier z Warszawy, myślą o państwie jako o dobru wspólnym. Chcą Białorusi, w której powiewa biało-czerwono-biała flaga, białoruskojęzyczna kultura zaś jest wartością, a nie jednym w przejawów ekstremizmu. Chcą Białorusi wolnej i demokratycznej – kraju, w którym jednostka jest chroniona przez prawo, otwartego na świat i światu przyjaznemu. Wymienione Białoruskie heroski, ale też wiele więcej białoruskich Kobiet, wielokrotnie odwoływało się do wschodnioeuropejskich doświadczeń walki o prawa człowieka i demokrację. Nagrodzone dzisiaj wspominały polską „Solidarność”, tak bliską nam tutaj we Wrocławiu.
Rozumiemy, że dziś trudno o optymizm. Białorusini żyją w warunkach inwigilacji i zastraszania przez aparat państwa i podległe mu służby, niepewni swojej wolności. Reżim raz po raz pokazuje swoje okrucieństwo i siłę, demonstrując, że nie cofnie się ani o krok. Podobnie my, czuliśmy się w latach osiemdziesiątych XX wieku. I choć nam wówczas równie trudno było w to uwierzyć, dziś żyjemy w państwie, które należy do Unii Europejskiej i NATO.
Każdy dzień, który panie Swiatłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa, Wołha Kawalkowa spędziły na przesłuchaniach i w aresztach, każdy protest był wielkim aktem odwagi. I każdy przyczynia się do Białorusi, której obywatelki i obywatele będą mogli czuć się wolni i bezpieczni. Wierzę, wszyscy wierzymy, że tak się stanie.
Myślę, że za Janem Nowakiem Jeziorańskim możemy dzisiaj wspólnie z laureatkami nagrody powtórzyć z Wrocławia:
Żywie Biełaruś!
