– Skupiamy się na samych hitach. I choć obiektów nie będzie na wystawie bardzo dużo, za to udostępniamy to, co najlepsze z naszych magazynów dzieł sztuki. Będą rysunki i grafiki Rembrandta, Dürera, obraz Breughla starszego, antyczne monety – wylicza kuratorka wystawy Hanna Kuś-Joachimiak.
Skąd we Wrocławiu Muzeum Książąt Lubomirskich
Ta niezwykła placówka została stworzona przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego (założyciela Zakładu Narodowego im. Ossolińskich) i Henryka Lubomirskiego na mocy układu z 25 grudnia 1823 r.
Rodzina Lubomirskich słynęła z wielkiej kolekcji dzieł sztuki, a w ich zbiorach znaleźć można było prace wielkich mistrzów, w tym Albrechta Dürera i Rembrandta Harmenszoona van Rijna. Poza malarstwem i grafiką, Lubomirscy sporo uwagi poświęcali gromadzeniu rzeźb czy broni.
Dla kolekcji Lubomirskich przygotowano specjalne miejsce, ale sprowadzenie zbiorów do Lwowa było możliwe dopiero pod koniec lat 60. XIX wieku. Wtedy także publiczność obejrzała je po raz pierwszy.
Muzealia gromadzono do 1939 roku, ale wojna pokrzyżowała wiele planów, a nieodwracalne straty poniesione zostały w wyniku wkroczenia armii czerwonej do Lwowa. Wiele tysięcy eksponatów zostało zabranych i umieszczonych w innych muzeach (dziś można je oglądać m.in. w Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. Woźnickiego).
W 1941 roku najeźdźcą Lwowa został Wehrmacht, a dzieła sztuki wywieziono, przez Kraków, do III Rzeszy. Szczęśliwie, po wojnie wiele z nich udało się odzyskać (z wyjątkiem, niestety, niezwykłej kolekcji rysunków Albrechta Dürera). Po wojnie muzeum zostało poza granicami Polski.
Po latach pojawił się plan, aby przechowywane w Ossolineum zbiory Muzeum Książąt Lubomirskich udostępnić zwiedzającym w nowym obiekcie, który, jak podkreślał niegdyś Adolf Juzwenko, dawny dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, ma połączyć Lwów z Wrocławiem.
Konkurs na projekt Muzeum Książąt Lubomirskich we Wrocławiu wygrali architekci z warszawskiej pracowni WXCA, a sąd konkursowy w uzasadnieniu zwrócił uwagę na wrażliwość, czytelny gest architektoniczny i ponadczasowość budynku, jaki zostanie wzniesiony w miejscu dzisiejszego parkingu przy ul. Szewskiej, naprzeciwko budynków Ossolineum.
Tam właśnie, już za kilka lat, obejrzymy zbiory, które teraz zostaną zaprezentowane publiczności na wystawie „Historia nie/oczywista. 200 lat Muzeum Książąt Lubomirskich”.
200 lat Muzeum Książąt Lubomirskich – wystawa w Ossolineum
Wystawa „Historia nie/oczywista. 200 lat Muzeum Książąt Lubomirskich” będzie podzielona na trzy części.
W pierwszej sali oznaczonej datą 1823 (czyli rokiem założenia muzeum) obejrzymy przedmioty z założycielskich kolekcji – Henryka Lubomirskiego i Józefa Maksymiliana Ossolińskiego.
– Tu pokazujemy najciekawsze precjoza – monety antyczne ze zbiorów Henryka Lubomirskiego, medale poświęcone historii, m.in. oblężeniu Torunia, czy zaślubinom Władysława IV i wybitnym postaciom – opowiada Hanna Kuś-Joachimiak.
Co ciekawe, aranżacji monet, w innym, ciekawym wizualnie układzie, podjął się współczesny wrocławski artysta Olaf Brzeski. Ossolineum współpracuje z nim już dwa lata, zakupiło też cykl jego rzeźb „Sztuka jest przemocą”.
– Widząc bardzo ciekawe spojrzenie Olafa Brzeskiego na historię i tradycję postanowiłyśmy z Alicją Przestalską, że poprosimy, aby przygotował aranżację całej wystawy „Historia nie/oczywista. 200 lat Muzeum Książąt Lubomirskich”. Pojawią się tu nasze najcenniejsze zbiory sztuki dawnej, ale w zestawieniu z pracami współczesnymi, które w ostatnim czasie kupujemy z myślą o nowym gmachu Muzeum Książąt Lubomirskich. Olaf Brzeski wykorzystał nasze prace tworząc własne instalacje – wyjaśnia Hanna Kuś-Joachimiak.
W pierwszej z sal obejrzymy również miniaturę – gwasz Jana Breughla starszego „Pejzaż z Hermesem, Heliosem i Selene” z ok. 1600 roku.
Maleńki obraz Breughla – relikwia z Ossolineum
– Tę cudowną miniaturę zawsze oglądamy na wystawach w gablocie, tym razem wieszamy ją na wysokości oczu widzów i proponujemy jej obejrzenie w olbrzymim, kilkusetkrotnym powiększeniu na przepięknej tkaninie. Pierwszy raz ta miniatura będzie żyła razem z widzem, dotychczas trzeba było się nad nią pochylać ze szkłem powiększającym – zapewnia kuratorka wystawy.
Głównym bohaterem miniatury jest Merkury (bóg z mitologii rzymskiej, który jest także symbolem…rtęci) zmierzający przez most w stronę Heliosa-Słońca (symbolu złota) i Selene-Księżyca (symbolu srebra). Kamienny most na obrazie to, jak podkreśla dr Emilia Kłoda z Ossolineum, harmonijne połączenie przeciwieństw i przejścia jednego metalu w drugi.
Henryk Lubomirski – porwany przez daleką ciotkę
Obejrzymy wszystkie znajdujące się w zbiorach miniatury przedstawiające Henryka Lubomirskiego, znanego z wybitnej urody.
– Anegdota mówi, że daleka ciotka, Izabela z Czartoryskich Lubomirska porwała go rodzicom na jednym z przyjęć i wzięła na wychowanie. Sama miała cztery córki, a bardzo pragnęła syna. Platoniczna miłość do Henryka sprawiła, że miał przy krewnej życie bardzo urozmaicone. Ona zaszczepiła w nim zamiłowanie do sztuki, które do końca życia pielęgnował. Przekazała mu też swoją kolekcję, podarowała Przeworsk, jego siedzibę rodową i zabrała w grand tour po Europie, gdzie przebywali na największych dworach – mówi Hanna Kuś-Joachimiak.
Pamiętnik rysunkowy Celiny Dominikowskiej z Tretterów
Także w pierwszej sali absolutny hit – „Pamiętnik rysunkowy. Życie młodej dziewczyny od 1839 roku do 1853 w Łoni” wypożyczony z Biblioteki Narodowej.
To album, w którym w bardzo ciekawy, zabawny sposób autorka, Celina Dominikowska z Tretterów, pochodząca z Łoni koło Lwowa artystka amatorka komentuje rzeczy, które się jej przydarzyły.
Na jednej z kart pojawia się postać Szczęsnego Morawskiego, pierwszego oficjalnego kustosza Muzeum Książąt Lubomirskich. I fragment galerii obrazów. – Jej rysunek to spojrzenie na muzeum osoby z zewnątrz, a takich zapisów jest niewiele – przyznaje kuratorka wystawy w Ossolineum.
Celina, jak można podejrzewać, odwiedziła galerię obrazów i musiała tam coś komentować, bo narysowany przez nią Szczęsny Morawski odezwał się do niej słowami: „Pani tak umie historię Polski, że będę prosił, żeby była łaskawa mnie zastąpić”.
W tej samej sali także stare druki z kolekcji Henryka, który uwielbiał zbierać stare księgi. Wśród nich jest przepiękne wydanie Ptolemeusza „Atlas świata” z 1482 roku.
Rembrandty w Ossolineum – historia szpiegowska
– W kolekcji Ossolineum mamy osiem rysunków Rembrandta Harmensza van Rijna i to największy w Polsce zbiór, posiadamy także znaczącą kolekcję grafik tego holenderskiego mistrza – mówi Hanna Kuś-Joachimiak.
Jak prace znalazły się we Wrocławiu? Historia jest najpierw chwalebna, potem niemal szpiegowska. Chwalebna, bo prace Rembrandta przekazał Ossolineum w 1823 roku książę Henryk Lubomirski (potem zostanie kuratorem literackim tej instytucji). Rysunki spoczywały bezpiecznie we Lwowie do wybuchu II wojny światowej. Potem zaczęły się problemy.
Do miasta wkroczyli najpierw Rosjanie, następnie wojska niemieckie, wreszcie znowu rosyjskie. Profesor Mieczysław Gębarowicz, wybitny historyk sztuki i ostatni dyrektor Ossolineum we Lwowie, nie chciał dłużej zwlekać i czekać na pewną konfiskatę dzieł sztuki.
Zapakował 44 prace (w tym rysunki Rembrandta) i potajemnie wysłał z kurierem do Krakowa. Paczka dotarła szczęśliwie na miejsce i została zdeponowana na Wawelu. Do Ossolineum dzieła sztuki wróciły dopiero w 1956 roku. Wtedy też zostały oznaczone tzw. suchą pieczęcią, by podkreślić, kto jest ich właścicielem. Od tamtej pory pozostają w zbiorach Ossolineum.
Prace Rembrandta na wystawie – w sali drugiej
– Wybraliśmy, ze względów konserwatorskich, rysunki i grafiki, a pokażemy je w dwóch turach, więc jest okazja, aby wrócić na wystawę. Pierwszy zestaw można obejrzeć do 29 kwietnia – to cztery rysunki i pięć grafik. Będzie „Amsterdam – widok znad rzeki Amstel”, „Autoportret w płaskim berecie”, czy przepiękny rysunek sangwiną „Kobieta podtrzymująca dziecko”.
Drugi zestaw – do oglądania będzie do 22 czerwca – a będą to trzy rysunki – m.in. „Studium siedzącego mężczyzny”, „Stara kobieta z okularami” oraz sześć grafik m.in. „Sprzedawca trutki na szczury” czy „Akademia – studium mężczyzny siedzącego na ziemi”.
W tej samej sali zachwycić będzie się też można jedynym rysunkiem Albrechta Dürera w Polsce, czyli „Głową brodatego starca”.
Ciekawa będzie instalacja Olafa Brzeskiego z przedmiotów wypożyczonych z Przeworska – zdjęcie i laska podróżna Andrzeja Lubomirskiego, ostatniego ordynata.
Trzecia sala – jakie jest i będzie Muzeum Książąt Lubomirskich
Tu znajdziemy najnowsze dzieła – cały cykl rzeźb Olafa Brzeskiego „Sztuka jest przemocą”, czy „Kapitał chroni” Jerzego Kosałki, czy prace rytownicze Eugeniusza Geta-Stankiewicza, które powstały na podstawie rysunków Albrechta Dürera, jakie w wyniku działań wojennych zostały rozproszone.
Także tutaj obejrzymy obraz „Madonna z dzieciątkiem” Alessandro Turchiego. Obraz pochodzi z Przeworska, znaleziono go na aukcji w Japonii, stamtąd został sprowadzony do Polski, zaś Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zdecydowało się przekazać go w depozyt. Docelowo znajdzie się w nowym gmachu Muzeum Książąt Lubomirskich.
Wystawa „Historia nie/oczywista. 200 lat Muzeum Książąt Lubomirskich” – godziny otwarcia
Wystawa potrwa w Ossolineum do 30 czerwca. Wstęp na wystawę na podstawie bezpłatnego biletu wydawanego w Info Punkcie na parterze. Info Punkt jest czynny od wtorku do niedzieli, w godz. 9.30-17.30 (17.30 ostatnie wejście na wystawę).
Wystawę można zwiedzać od wtorku do niedzieli w godz. 10.00-18.00.
