Najważniejsze informacje (kliknij, aby przejść)
Nagroda Literacka Angelus 2025 – 7 książek w finale
Nazwisko laureatki bądź laureata tegorocznej edycji poznamy w sobotę 18 października podczas wspólnej gali Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus i Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius.
Będzie to też punkt kulminacyjny trwającego wówczas we Wrocławiu Bruno Schulz. Festiwalu. A oto książki, które trafiły do finału:
Darko Cvijetić, „Winda Schindlera”, tłum. Dorota Jovanka Cirlić, Oficyna Literacka Noir sur Blanc (Bośnia i Hercegowina)
Darko Cvijetić w nietypowy dla powieści bliski poezji sposób opowiada o dramacie, który rozegrał się w Bośni i Hercegowinie. Wojna na Bałkanach pogrzebała świat, jaki do tej pory znaliśmy, co symbolicznie autor przedstawia na przykładzie losów mieszkańców dwóch sąsiadujących ze sobą wieżowców w Prijedorze, mieście, które nazywa „dziurą w świecie znaną ze zbrodniarzy wojennych, obozów i malarzy”.
Na początku historii cofa się do lat 70. XX wieku, pokazuje życie robotników, ich wspólnie przeżywane radości i smutki, po to, by jeszcze dobitniej podkreślić tragedię sąsiadów, którzy podczas wojny stanęli po dwóch stronach konfliktu.
Nagle ze znajomych, przyjaciół, a nawet członków rodziny stali się wrogami, strzelali do siebie, zamykali się w obozach jenieckich, a później uczestniczyli w wymianach ciał poległych, rozpoznając się na zdjęciach z dzieciństwa. Cvijetić nie tylko reprezentuje sumienie czasu i miejsca, ale także nie boi się zapłacić ceny odkupienia zarówno za ofiary, jak i zbrodniarzy.
Inga Gaile, „Skarbeniek”, tłum. Daniel Łubiński, Wydawnictwo Marpress (Łotwa)
Sarma rozstaje się z mężem. Z dnia na dzień zostaje sama z dwójką małych dzieci: z karmieniem piersią, odprowadzaniem do przedszkola, chorobami, rachunkami, gotowaniem, sprzątaniem i śpiewaniem do snu ulubionej kołysanki dziesięć razy z rzędu.
Jednocześnie czuje w sobie ogromną potrzebę miłości – tej duchowej i tej fizycznej. Presja społeczna wymusza na niej bycie „matką doskonałą”. To oraz brak akceptacji samej siebie sprawia, że w jej głowie pojawia się… Skarbeniek.
Jest głosem, który stara się znaleźć formę wyrazu dla tego, co zwykle nazywamy feminizmem. Inspirację do książki stanowiły monologi ze słynnego łotewskiego „Stand-upu kobiet”, którego Gaile jest współzałożycielką.
Eugenia Kuzniecowa, „Drabina”, tłum. Iwona Boruszkowska, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak (Ukraina)
Świeży, zaskakujący głos literatury ukraińskiej. Pisarka życie dzieli między ojczyznę, a Hiszpanię (gdzie pracuje na uniwersytecie i wraz z mężem wychowuje dzieci). Jej nowa powieść o próbie ucieczki przed rodziną, wojną i własnym niedostosowaniem wyrasta z życia na dwóch krańcach Europy.
Introwertyczny Tolik zawsze marzył o własnym domu w Hiszpanii. Kiedy jego marzenie się spełniło i usiadł w wygodnym fotelu, w Ukrainie wybuchła wojna. U progu pojawiła się matka z jego siostrą i jej przyjaciółką, wujem, cioteczną babką, dwoma kotami i hałaśliwym psem.
Wyśniona oaza spokoju do złudzenia zaczęła przypominać jego dom rodzinny nieopodal Winnicy. W fontannie, na tonie nawozu, cioteczna babka posadziła pomidory, wujek uzależnił się od flippera, matka nie przestaje dopytywać o narzeczoną. A Tolik, by nie oszaleć, wchodzi do swojego pokoju przez balkon, po drabinie. Taka sytuacja nie może trwać wiecznie.
Eugenia Kuzniecowa z pazurem opowiada o zagmatwanych relacjach rodzinnych, nieoczywistych emocjach i życiu w cieniu wojny. Drabina to napisana z humorem, urzekająca, wielowarstwowa opowieść o sile rodzinnych więzi, niespodziewanej miłości i o tym, że największe niespodzianki potrafimy sprawiać sami sobie.
Fatos Lubonja, „Drugi wyrok”, tłum. Dorota Horodyska, Fundacja „Pogranicze” i Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” (Albania)
Fatos Lubonja, który w więzieniach i obozach komunistycznej Albanii spędził siedemnaście lat, o swojej celi w Spaçu, jednym z najstraszniejszych więzień ubiegłego stulecia, teraz miejscu pamięci komunistycznych zbrodni, popadającym w ruinę za sprawą tych, którzy do dzisiaj boją się spojrzeć w oczy prawdzie.
Dorota Horodyska, autorka przekładu: „Fatos Lubonja, który w Spaçu przez lata walczył każdego dnia o przetrwanie, od lat walczy o przetrwanie Spaça. Paradoks, którego nie ogarnia wyobraźnia politykierów. Do tego potrzeba historii nieuwikłanej politycznie, mądrości oraz empatii”.
Clemens J. Setz, „Pociecha rzeczy okrągłych”, tłum. Agnieszka Kowaluk, Wydawnictwo Filtry (Austria)
Fantazja Setza nie zna granic, a najbardziej interesuje go to, co chore, podatne na zranienie i odbiegające od normy. Ludzkie dziwactwa, nerwice i obsesje to stałe motywy jego opowiadań.
Jednak szaleństwo bohaterów Setza jest zaskakująco „racjonalne”: w istocie chroni ich przed bólem egzystencji i chaosem świata. Pozorny jest również surrealizm tych opowiadań: wprowadzając elementy fantastyczne, autor podkreśla alienację swoich postaci, ich poczucie nierealności istnienia.
Bohaterowie Setza są od świata odklejeni, nie potrafią się z nim zestroić, ale czy będąc przy zdrowych zmysłach, można żyć w harmonii z rzeczywistością tak okrutną? A może to ci „zestrojeni ze światem”, jak słusznie zauważa w posłowiu do Pociechy rzeczy okrągłych Adam Lipszyc, śpią na jawie?
Leelo Tungal, „Mała towarzyszka i listy”, tłum. Marta Perlikiewicz, Wydawnictwo KEW (Estonia)
Czas stalinowskich represji w Estonii. Do domu zwyczajnej, spokojnej rodziny wkraczają enkawudziści. Mama małej Leelo zostaje aresztowana za rzekomą zdradę radzieckiej ojczyzny.
Estończycy, podobnie jak inne narody zniewolone przez ZSRR, wykazali się odpornością na komunistyczną propagandę.
Powieść „Mała towarzyszka i dorośli” to złożony portret czterolatki, która poznaje świat w czasie okrutnego terroru, a mimo to z dziecinnym optymizmem czeka na powrót ukochanej mamy.
Joanna Wilengowska, „Król Warmii i Saturna”, Wydawnictwo Czarne (Polska)
Ojciec. Król Warmii i Saturna, Strażnik Mitów i Pieczęci, Gbur z Gburów. Warmjok fest, w którym stężenie warmińskości nasila się z wiekiem. Jego królestwo zamieszkują duchy przeszłości, a pamięć jest ciężka od krzywd jak burzowa chmura, jednak przez mgłę zapomnienia przebijają się także pogodne wspomnienia, zadziorne wierszyki, dziecięce piosenki.
Córka. Choć jako jedna ze stu czterdziestu ośmiu osób w ostatnim spisie powszechnym zadeklarowała narodowość warmińską, wciąż stara się zrozumieć, czym jest dla niej mała ojczyzna, którą składa z okruchów wspomnień ojca, z własnego węszenia, podsłuchiwania, tropienia śladów.
Ta historia rozgrywa się na jedenastym piętrze olsztyńskiego wieżowca z wielkiej płyty, w drodze do sklepu, w kuchni, przy stole. Rozgrywa się dziś, wczoraj, kilkadziesiąt lat temu. Opowiadana jest po polsku, niemiecku, warmińsku. Z żalem, nostalgią, humorem, z miłością. Z dyskretnym pośpiechem, bo czas nieubłaganie dobiega końca i wkrótce może być już zu spät.
