Laureat Angelusa, który służy ojczyźnie na froncie
Natalia Gorbaniewska, słynna rosyjska poetka i dysydentka, a po latach pierwsza przewodnicząca jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus podkreślała, że Angelus to laur dla autorów i autorek z krajów, które zostały dotknięte oboma totalitaryzmami w XX w – komunizmem i faszyzmem.
Serhij Żadan odebrał Nagrodę Angelus w 2015 roku. Jest uważany za najwybitniejszego żyjącego poetę i prozaika ukraińskiego. Otrzymał nagrodę, która jest dedykowana trudnej historii, konfliktom narodowościowym, etnicznym, geograficznym, ale również różnorodności kulturowej, ciągle zmieniającym się granicom, państwom – innymi słowy: najbardziej niespokojnemu, niestabilnemu, nietrwałemu fragmentowi Europy.
Zaraz po wybuchu wojny w Ukrainie Serhij Żadan zaangażował się w pomoc armii ukraińskiej i był wyjątkowo skuteczny (dzięki jego wsparciu udało się zebrać miliony złotych). Pomagał w zbiórkach, ze swoim zespołem „Żadan i psy” grał koncerty nie tylko w Ukrainie, ale na całym świecie (np. w Nowym Jorku), stając się wyjątkowym bardem czasów wojny, dając nadzieję, tworząc wspólnotę, czyli robiąc to, co kultura może zrobić w czasie wojny.
Na początku czerwca poinformował na swoim profilu na FB, że wstąpił w szeregi 13. Brygady Gwardii Narodowej Ukrainy Chartija, przechodzi szkolenie i służy narodowi ukraińskiemu.
Wrocławski Dom Literatury oraz należące do niego Wydawnictwo Warstwy, nakładem którego ukazał się tom „Antena” Serhija Żadana podkreślają, że są głęboko poruszeni decyzją ukraińskiego pisarza i poety, a poruszeni także jako wydawcy jego poezji, która również dotyka tematu wojny.
– Dlatego chcielibyśmy zaapelować do wrocławian o pomoc – podkreślają i dodają, że laureata Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2015 traktują jak Wrocławianina.
Serhij Żadan – w Polsce doskonale znany i czytany
Serhij Żadan urodził się w Starobielsku w 1974 r., mieszka w Charkowie. Jest poetą i pisarzem, jego książki przełożono na 16 języków. Sam tłumaczy teksty z języka niemieckiego.
W Polsce ukazała się jego proza – „Historia kultury początku stulecia” oraz „Big Mac”, „Depeche Mode”, „Anarchy in the UKR”, „Hymn demokratycznej młodzieży”, „Woroszyłowgrad” oraz „Mezopotamia”, „W mieście wojna” (wszystkie nakładem Wydawnictwa Czarne) oraz tomy poezji „Historia kultury początku stulecia” (Biuro Literackie), „Drohobycz” (Państwowy Instytut Wydawniczy), „Etopia” (słowo/obraz terytoria) i „Antena” (Wydawnictwo Warstwy).
Żadan śpiewa też w kapeli, jego pieśni Ukraińcy znają na pamięć. Pisarz jest też twarzą Majdanu. Wypowiada się w sprawach Ukrainy, przekonuje, że to co dzieje się w jego kraju wynika z potrzeby zmian, ludzie mają dość życia w postsowieckiej rzeczywistości po rozpadzie ZSRR.
Na początku czerwca 2024 roku wstąpił w szeregi 13. Brygady Gwardii Narodowej Ukrainy Chartija.
Pomóżmy laureatowi Nagrody Angelus – zbiórka
Na portalu zrzutka.pl trwa zbiórka – wsparcie dla Serhija Żadana. Środki (potrzeba 100 tysięcy złotych) zostaną przeznaczone na zakup niezbędnego sprzętu, czyli kamizelek, hełmów, ubrań, sprzętu bytowego i wszystkich innych rzeczy, na które będzie zapotrzebowanie.
„Jesteśmy w ciągłym kontakcie z Serhijem i to razem z nim będziemy podejmować decyzję o tym, co należy kupić” – piszą organizatorzy zbiórki, Stowarzyszenie „Pogoń Ruska”, które od początku pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę zajmuje się niesieniem pomocy humanitarnej i wojskowej.
Wszystkie pieniądze ze zbiórki będą przeznaczone na potrzeby „Chartiji”. To nazwa Szturmowej brygady Gwardii Narodowej, którą Serhij Żadan wspierał, a do której teraz dołączył jako żołnierz.
Wiersz Serhija Żadana z tomu „Antena” – zapowiedź decyzji
Znajomy poszedł jako ochotnik.
Wrócił po pół roku.
Gdzie był — nie wiadomo.
I czego się boi — nie mówi.
Ale czegoś się boi.
Może nawet się wydawać,
że boi się wszystkiego.
Poszedł jako normalny człowiek.
Mówił co prawda zbyt dużo.
O wszystkim na świecie.
O wszystkim, co trafiało przed oczy.
A wrócił
zupełnie inny, jakby
ktoś zabrał mu stary język,
a innego zamiast tego nie zostawił.
Oto siedzi całymi dniami na łóżku
i słucha diabłów w swojej głowie.
Pierwszy bies wściekły,
sypie żarem, domaga się
kary dla wszystkich żywych.
Drugi bies pokorny,
prosi o wybaczenie,
mówi cicho,
dotyka serca rękami
wymazanymi czarnoziemem.
Ale najgorszy jest bies trzeci.
On z nimi oboma się zgadza.
Zgadza się, nie zaprzecza.
Właśnie po jego głosie
zaczyna się ból głowy.
tłumaczenie: Bohdan Zadura
wiersz z tomu „Antena” opublikowanego w 2020 roku nakładem wrocławskiego Wydawnictwa Warstwy.
+
Знайомий пішов добровольцем.
Повернувся за півроку.
Де був – невідомо.
І чого боїться – не каже.
Але чогось боїться.
Може навіть здатись,
що боїться всього.
Йшов нормальною людиною.
Говорив, щоправда, забагато.
Про все на світі.
Про все, що траплялось на очі.
А ось повернувся
зовсім іншим, так ніби
хтось відібрав у нього старого язика,
а іншого натомість не залишив.
Ось він сидить цілими днями на ліжку
й слухає бісів у своїй голові.
Перший біс лютий,
сипле жаром, вимагає
кари для всіх живих.
Другий біс покірний,
говорить про прощення,
промовляє тихо,
торкається серця руками,
вимащеними в чорноземі.
Але найгірший – третій біс.
Він із ними обома погоджується.
Погоджується, не заперечує.
Сам після його голосу
і починається головний біль.
