Rodzice nie muszą bezrefleksyjnie przyjmować za dobrą monetę wszystkiego, co dzieje się w szkole – polskie prawo zapewnia im wpływ na to czego i w jaki sposób uczy się ich dzieci. Organem za to odpowiedzialnym jest rada rodziców. To ona reprezentuje rodziców wszystkich uczniów w kontaktach z organami szkoły, m.in. z radą pedagogiczną czy dyrektorem.
Jeśli chodzi o wybór składu rady, Prawo oświatowe określa dwie główne zasady:
- Jednego ucznia reprezentuje jedno z rodziców.
- Wybory są przeprowadzane zawsze na pierwszym zebraniu rodziców w każdym roku szkolnym.
W skład rad rodziców wchodzą przedstawiciele wybrani według jasnych zasad ustalonych dla każdego rodzaju placówek:
- w szkołach – po jednym przedstawicielu rad oddziałowych (klasowych) wybranych w tajnych wyborach przez zebranie rodziców uczniów danego oddziału (klasy);
- w placówkach opiekuńczo-wychowawczych – co najmniej 7 przedstawicieli wybranych w tajnych wyborach przez zebranie rodziców wychowanków;
- w szkołach artystycznych – co najmniej 7 przedstawicieli wybranych w tajnych wyborach przez zebranie rodziców uczniów.
Szczegółowy tryb przeprowadzania wyborów do rad oraz przedstawicieli rad oddziałowych do rady rodziców odpowiednio szkoły lub placówki określa w swoim regulaminie działalności sama rada rodziców. Regulamin musi określać m.in. wewnętrzną strukturę oraz tryb pracy, tryb przeprowadzania wyborów i zasady wydatkowania funduszy gromadzonych przez radę.
Przedstawiciele środowiska rodziców mają duży wpływ na to, co dzień dzieje się w szkole i wokół niej. Prawo zapewnia radzie rodziców szereg kompetencji:
- Może formułować wnioski – ma prawo występować do wszystkich kluczowych podmiotów działających w szkole (do dyrektora, rady pedagogicznej, samorządu uczniowskiego) i wokół niej (do organu prowadzącego szkołę i organu sprawującego nadzór pedagogiczny) – we wszystkich sprawach związanych z życiem takie placówki. Co ważne, nie są one wiążące dla adresatów, a więc nie muszą się oni do nich stosować.
- Do ważnych zadań rady należy też prawo do opiniowania niektórych, podstawowych dokumentów szkoły, jak np. programu i harmonogramu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania czy projektu planu finansowego składanego przez dyrektora szkoły (i tu opinie rady mogą, ale nie muszą zostać uwzględnione).
- Prawo do wyrażania wyrażanie opinii w sprawie prowadzenia eksperymentu szkolnego.
- Prawo do wskazania własnego przedstawiciela do komisji konkursowej na stanowisko dyrektora szkoły.
- Prawo do wypowiadania się w formie wiążącej opinii (pozytywna opinia) o podjęciu działalności w szkole lub placówce przez stowarzyszenie lub inną organizację.
- Prawo do złożenia wniosku o jednolity strój i prawo do uzgodnienia jego kroju (mundurki).
- Prawo wypowiedzenia się (w ramach konsultacji) w sprawie wprowadzenia szczególnego nadzoru nad pomieszczeniami lub terenem wokół szkoły w postaci środków technicznych umożliwiających rejestrację obrazu (monitoring).
- Prawo do złożenia wniosku o ocenę pracy nauczyciela oraz zaopiniowania oceny.
Poza tym, co ważne dla życia szkoły, rada rodziców może gromadzić środki finansowe. Jako że nie ma osobowości prawnej, nie wolno jej zatrudniać pracowników. Może za to zbierać dobrowolne składki od rodziców uczniów, organizować kiermasze, aukcje, sprzedaż produktów wytworzonych przez rodziców, przyjmować darowizny dla szkoły z przeznaczeniem na fundusz rady rodziców itp. Tak zdobyte pieniądze na polecenie rady wydatkują służby szkolne. Na co można wydać te środki? M.in. na środki dydaktyczne, higieniczne, wykonanie remontów w szkole, wycieczki czy inne imprezy szkolne oraz na nagrody dla uczniów.
Maciej Sas
