Z PTV Echo łączą się w 2021 r. dwie rocznice. Obie nieparzyste. Pierwsza – powstanie tej niezależnej stacji telewizyjnej 6 lutego 1990 r., druga to data, gdy planszę z napisem ECHO PRYWATNA TELEWIZJA widzowie zobaczyli po raz ostatni, czyli 8 marca 1995 r.
Przez pięć lat Echo było naówczas unikalnym, niezależnym oknem na wrocławski, chociaż nie tylko, świat. Ci, którzy postanowili otworzyć go widzom, mieli więcej samozaparcia i energii niż rzeczywistego doświadczenia w „robieniu” komercyjnej telewizji, ale dziś wiemy, że dali radę. Entuzjazm i coraz większa dziennikarsko-reporterska rzetelność obsady Echa, a także sympatia i przyzwyczajenie widzów do nadającej – najpierw na kanale 28., a potem 31. – lokalnej telewizji, musiały jednak ugiąć się pod ciężarem zawiłości biznesowych i nie zawsze jasnych uregulowań, które wkroczyły do polskiej rzeczywistości medialnej w pierwszych latach III Rzeczpospolitej.
31 lat później
Teraz znalazła się kolejna okazja, by członkowie tamtej ekipy znowu przywołali pionierskie czasy, gdy wymyślali i powoływali do życia swoje telewizyjne dziecko, które co prawda nie doczekało się pełnoletności, ani nawet wieku przedszkolnego, jednak wciąż wielu wrocławian nosi je w pamięci i miło wspomina. Refleksje i anegdoty z tamtych lat padały 8 czerwca 2021 r. podczas spotkania z prezydentem Wrocławia Jackiem Sutrykiem, który zaprosił twórców Prywatnej Telewizji Echo i realizatorów nadawanych w niej programów, żeby wręczyć im przyznane przez miasto medale „Merito di Wratislavia – Zasłużony dla Wrocławia”.
– Cieszę się, że dzisiaj możemy podziękować za tamte chwile z PTV Echo. To budujące, że właśnie we Wrocławiu powstała pierwsza w tej części Europy taka lokalna stacja telewizyjna, w której swoją karierę zaczynało szereg osób, mających dziś na koncie sukcesy nie tylko w branży medialnej, ale i biznesowej – podkreślił prezydent Jacek Sutryk.
Miejskie wyróżnienia otrzymali:
Marek Młynarczyk
Gdy startowała PTV Echo, był pracownikiem Instytutu Łączności we Wrocławiu, prowadził też zajęcia ze studentami na Politechnice Wrocławskiej. Był głównym właścicielem stacji i na jego barki spadły wszystkie ciągnące się latami sprawy urzędowe, w tym upadłościowe, związane z likwidacją PTV Echo. Dziś jest na emeryturze.
Andrzej Zygmunt
Był pracownikiem naukowym Politechniki Wrocławskiej. Łączył pracę naukową z prowadzeniem PTV Echo. Doktoryzował się i do dzisiaj, już jako docent, jest wykładowcą w Katedrze Telekomunikacji i Teleinformatyki na Wydziale Elektroniki Politechniki Wrocławskiej. Na emeryturze pracę na PWr łączy z prowadzeniem ośrodka turystycznego w Karkonoszach.
Witold Świętnicki
Redaktor naczelny, wymyślił dla PTV Echo pierwszą ramówkę, według której każdym dniem tygodnia opiekował się jeden dziennikarz, przygotowując do dwóch godzin materiałów filmowych o życiu miasta. Później jako reżyser zrealizował kilka filmów fabularnych i dokumentalnych. Był także współautorem teleturniejów emitowanych w TVP, w tym „Krzyżówki Szczęścia”, która już w 1992 r. swoją premierę miała w PTV Echo. Dla TVP reżyserował liczne cykliczne programy, które współtworzył z Dariuszem Dynerem.
Katarzyna Dyner
Pierwsza sekretarz redakcji PTV Echo, dziennikarka newsowa. Dzień, którym się opiekowała, został nazwany „Echa Miasta”, a z czasem coraz liczniejsze materiały reporterskie zaowocowały powstaniem regularnego serwisu informacyjnego o tym samym tytule. Jako niezależna dziennikarka była autorką i prowadzącą program w TVP2 „Stypendium Złotej Rybki” czy cyklu „Superbelfer” w TVP Wrocław. Dla TVP Polonia realizowała przez pięć lat program „Ludzie listy piszą”. Przez trzy lata kierowała także Agencją Producencką w TVP Wrocław.
Leszek Turowski
Był absolwentem wydziału scenariuszowego łódzkiej Filmówki i został wicenaczelnym Echa, tworzył program „Swobodne Echo” o profilu kulturalnym, z czasem rozbudowane o muzyczną audycję „Echo Trip”. Od 1995 r. współtworzył i kierował Telewizją Dolnośląską TeDe. Obecnie stale związany z Polsatem, pracuje jako sekretarz w biurze programowym kanałów tej grupy.
Dariusz Dyner
Producent i współautor z Witoldem Świętnickim teleturniejów dla TVP (m.in.: „Krzyżówka Szczęścia”, „Krzyżówka 13-latków”, „Budujemy mosty”) oraz wielu autorskich programów telewizyjnych emitowanych na antenach TVP. W PTV Echo prowadził Magazyn CB Radio i Magazyn Motoryzacyjny, w którym relacjonował odbywające się na Dolnym Śląsku rajdy i wyścigi samochodowe. Był pomysłodawcą „Giełdy Towarowej”, w której każdy mógł zareklamować swój nawet najmniejszy biznes. Stworzył, rewolucyjny wówczas, system programów sponsorowanych.
Tomasz Kurzewski
Student ówczesnej Akademii Rolniczej. Mieszkał w DS Arka, gdzie powstało studio nadawcze PTV Echo. Od pierwszych dni zaangażowany w pomysł tworzenia telewizji. Był dziennikarzem i operatorem pierwszych materiałów, zaś jego pokój w akademiku służył za pierwsze studio. Z czasem rozpoczął realizację kultowego magazynu reporterskiego „Wrocławscy gliniarze”. Odszedł z Echa w 1993 r., by prowadzić własną firmę producencką. To był początek dolnośląskiego imperium medialnego – Grupy ATM, dziś spółki notowanej na warszawskiej Giełdzie, słynnej z wielu wybitnych produkcji filmowych i telewizyjnych.
Dorota Michalak-Kurzewska
Była, podobnie jak jej mąż Tomasz, studentką Akademii Rolniczej. We własnym pokoju w akademiku została pierwszą prezenterką PTV Echo. Później w rozbudowującej się redakcji była aktywną dziennikarką, która odpowiadała za program jeden dzień w tygodniu. Potem wraz z mężem budowała Grupę ATM, dziś zarządza m.in. Zamkiem Topacz w Ślęzie.
Magdalena Furman-Turowska
Dołaczyła do redakcji PTV Echo jeszcze w 1990 r. Była dziennikarką i jedną z prowadzących serwis informacyjny „Echa Miasta”. Potem pracowała w Telewizji Dolnośląskiej TeDe jako dziennikarka informacyjna i autorka programów kulturalnych i społecznych. Obecnie w Warszawie pracuje jako menedżerka, prowadząc m.in. studyjne kino. (Z przyczyn losowych nie mogła odebrać medalu osobiście).
Maria Magdalena Nawrot
Od początku w PTV Echo kierowała sekretariatem i szybko dołączyła do zespoły dziennikarskiego. Stworzyła „Kalejdoskop Dolnośląski” – magazyn reporterski, ukazujący wydarzenia nawet w najmniejszych gminach. Rozwinęła redakcję programów sponsorowanych. Po zakończeniu nadawania Echa, kierowała Telewizją Aval w Jeleniej Górze, potem w Telewizji Dolnośląskiej TeDe kontynuowała pasję reporterską i „Kalejdoskop Dolnośląski”. Była członkiem Rady Głównej Syndykatu Dziennikarzy. Kieruje Stowarzyszeniem Dziennikarzy i Wydawców, które w ramach działalności prowadzi Internetową Telewizję Dolnego Śląska DTV24.
Dariusz Wasilewski
Pracownik Instytutu Łączności, szef techniczny i twórca początkowej struktury technicznej stacji, skonstruował nadajnik o mocy 20 watów, emitujący sygnał telewizyjny w systemie PAL (czyli nowocześniejszym niż miała ówczesna TVP, nadająca w SECAM), dzięki któremu mogła wystartować PTV Echo.
Czterej panowie z nadajnikiem
To od nich zaczęła się historia prywatnej, komercyjnej telewizji Echo w naszym mieście. Pierwszy z panów – Henryk Pacha miał ogromne doświadczenie w robocie telewizyjnej – od roku 1970 roku pracował we wrocławskim oddziale TVP, gdzie kierował redakcją II Programu, a jednocześnie realizował swoje cykle dokumentalne. Był także licencjonowanym nadawcą i członkiem Polskiego Związku Krótkofalowców. W PTV Echo został pierwszym redaktorem naczelnym tej stacji i niezależnym producentem.
Drugi to Andrzej Zygmunt (w stanie wojennym projektował i wykonywał nielegalne nadajniki, przez które podziemna Solidarność transmitowała swoje programy). Trzeci – Marek Młynarczyk, pracownik Instytutu Łączności – Państwowego Instytutu Badawczego, którego jeden z oddziałów znajdował się we Wrocławiu.
Od lewej: Henryk Pacha, Andrzej Zygmunt i Marek Młynarczyk, źródło: wrchiwum PTV Echo
Udział czwartego pana był dla śmiałego medialnego przedsięwzięcia decydujący – Ireneusz Orzechowski, właściciel sieci sklepów z częściami elektronicznymi, wyposażył bowiem i w dużej części sfinansował nową, niezależną, pierwszą taką nie tylko w Polsce, ale i wśród krajów tzw. bloku wschodniego telewizję.
Był jeszcze piąty pan, również związany ze wspomnianym Instytutem Łączności. To Dariusz Wasilewski, odpowiedzialny za początkową strukturę techniczną stacji, który skonstruował nadajnik o mocy 20 watów, emitujący sygnał telewizyjny w systemie PAL (czyli nowocześniejszym niż miała ówczesna TVP, nadająca w SECAM), dzięki któremu mogła wystartować PTV Echo. Po zmianie siedziby redakcji Echo otrzymało zaś od Rohde & Schwarz (niemiecka firma m.in. testowego sprzętu elektronicznego) nadajnik o mocy 200 W.
Radiokomitet mówi: zgoda
W październiku 1989 r. na biurku ówczesnego prezesa Komitetu ds. Radia i Telewizji Andrzeja Drawicza pojawiła się prośba o wyrażenie zgody na uruchomienie prywatnej, eksperymentalnej radiowo-telewizyjnej stacji nadawczej, z zastrzeżeniem, że owym „eksperymentem” wnioskodawcy mają zamiar objąć Wrocław i... Lublin. (Rzeczywiście, potem, wiele kilometrów od dolnośląskiej stolicy, przez krótki czas PTV Echo była także retransmitowana w Lublinie, z nadajnika przy ul. Raabego, który znajdował się w Programie II TVP).
Założyciele wrocławskiej telewizji zadeklarowali, że będą realizować program nieprzystąjący do znanej sztampy publicznej; dominować ma błyskawiczna informacja i relacje „na żywo”. Poza tym, że są otwarci, jako podmiot komercyjny, na emitowanie reklam, a działalność stacji – prywatnej spółki radiowo-telewizyjnej – będzie z zasady apolityczna.
Prezes Drawicz zgodę wyraził zaskakująco szybko, co oznaczało, że można było zacząć pertraktacje z Ministerstwem Łączności i Zakładem Radiokomunikacji i Teletransmisji w sprawie przydziału częstotliwości na nadawanie programu. W taki oto sposób kanał 28. został zdobyty i otworzyła się furtka do pierwszego spotkania z telewidzami. Początkowo nadajnik Echa – który dostał roczną homologację od instytucji czuwających nad ładem w eterze – zamontowano na dachu Domu Studenckiego „Arka” przy ul. Olszewskiego, gdzie znajdowała się również skromna jeszcze redakcja. Zasięg transmisji był więc raczej „osiedlowy”.
Wniosek przyklepany przez szefa KRiT w 1990 r., źródło: archiwum PTV Echo
Około sześciu miesięcy później, wraz ze zmianą siedziby na 22. piętro w budynku Poltegor Center przy ul. Powstańców Śląskich (7 czerwca 1990 r.), antena nadawcza Echa wylądowała na dachu tegoż właśnie najwyższego wówczas w mieście biurowca. Co sprawiło, że można już było, oprócz Wrocławia, docierać (przez kanał 31.) do ok. 2 mln mieszkańców miejscowości, położonych w promieniu 50 km od naszego miasta.
Maryla na dobrą wróżbę
Byli już ludzie i sprzęt, i misja niesienia społeczeństwu dobrych i złych, ale zawsze aktualnych informacji. Społeczeństwo musiało jednak – po tym jak z codziennej prasy dowiedziało się, że rusza lokalna telewizja – przetestować odnajdywanie jej w eterze. Taka próbna retransmisja programu satelitarnego, która miała temu celowi się przysłużyć, odbyła się 29 stycznia 1990 r. Kanał 28. był łapany nieco powyżej częstotliwości Programu II TVP, nadawanego ze Ślęży. Anteny telewizorów należało zaś ustawić w kierunku Biskupina.
Pierwsze studio PTV Echo zamykało się w naprawdę malutkich pomieszczeniach o powierzchni 4 i 6 mkw. Mimo trudności, nie tylko przecież lokalowych, ale i jednak z powodu ograniczonych finansów, właściciele stacji nie obawiali się konkurencji. Po pierwsze dlatego, że jako prekursorzy prywatnych telewizji nad Odrą i Wisłą nie mieli ambicji zawładnięcia ogólnopolskim przekazem. Dla nich najważniejszy był Wrocław i najbliższe okolice, a tu urodzaju na takich śmiałków, jak Pacha, Zygmunt i Młynarczyk, wówczas nie było.
Echo wystartowało uroczystą pompą 6 lutego 1990 r. – w asyście miejscowych władz, rektorów wrocławskich uczelni i kościelnych dostojników. Ale z punktu widzenia przeciętnego widza gwiazdą wieczoru z pewnością była Maryla Rodowicz, która do tej inauguracji odniosła się wraz ze swoim zespołem śpiewająco.
Od tej chwili nic nie stało już na przeszkodzie, żeby Echo zaczęło nadawać programy i realizować ambitną misję. Jak to się udawało, widzowie mogli śledzić w godz. 16.00-20.00. Pierwsze dzienniki prowadziły Grażyna Krzywik i Dorota Michalak-Kurzewska, reportaże z miasta przygotowywał Marek Hamera, a relacje sportowe Ryszard Szołtysik. Aby zapełnić godziny emisji, posiłkowano się również retransmisjami z satelity, na przykład niemieckich programów w wersji oryginalnej, bo na polski przekład nie było wtedy po prostu pieniędzy.
Rosną kadry, rośnie ramówka
Wraz z wiosną, w marcu 1990 utworzono w Echu większy zespół redakcyjny, łącznie z powołaniem nowego redaktora naczelnego, którym został Witold Świętnicki, i jego zastępcy Leszka Turowskiego, absolwentów łódzkiej Filmówki. Wtedy też pochylono się nad nową ramówką programu, co także oznaczało wydłużenie czasu emisji własnych, materiałów na antenie. Ramówka ruszyła w kwietniu, a kolejne dni tygodnia wzięli „we władanie” pierwsi dziennikarze stacji.
Poniedziałki telewidzowie spędzali z Echem na sportowo ze wspomnianym red. Szołtysikiem; wtorki na antenie zajmował „Echo Mix” i cykl „Wrocławscy gliniarze” małżonków Kurzewskich; środa stała pod znakiem biznesowego abecadła (np. jak rozpoznać fałszywe „zielone”, czyli dolary USA) w wykonaniu Henryka Jureckiego i Krzysztofa Kucaja; w czwartek na antenie rządzili wrocławianie i ich bolączki, pokazywane w „Echach miasta” przez Katarzynę i Dariusza Dynerów; weekend zaczynał się „Swobodnym Echem”, czyli piątkowymi rozmowami Leszka Turowskiego z zaproszonymi gośćmi na dachu budynku Żeglugi Śródlądowej przy Wita Stwosza; sobota to znowu program w terenie Zbigniewa Trzcińskiego i rozmaite uliczne sondy wśród mieszkańców, a niedziela – najpierw odbywała się po bożemu, czyli z programami o o ludziach Kościoła, później po urzędowemu (co znacznie bardziej lubili telewidzowie) podczas „Czasu dla Prezydenta”, moderowanego przez Jacka Ściobłowskiego – gdy Bogdan Zdrojewski na żywo odpowiadał na telefoniczne pytania mieszkańców, zatroskanych o różne miejskie niedogodności czy zaniedbania.
Podczas tej rozmowy na dachu z Januszem Korwin-Mikkem wróżka przepowiedziała mu, że będzie kandydatem na polskiego prezydenta, źródło: archiwum PTV Echo
Tak to leciało
Sondy uliczne, relacje z placów budowy albo rozbiórki, sport, kultura dla małych i dużych, wywiady z politykami, „kryminałki”, „spoty” reklamowe, Krzyżówka Szczęścia... – na poważnie i czasem do śmiechu. No i oczywiście to, czym Echo zasłynęło od morza aż po Tatry, rozmowy o każdym zakamarku Wrocławia z jego prezydentem.
Na przestrzeni pięciu lat stacja pokazała, że jest blisko miejskich spraw i żywo na doniesienia od samych mieszkańców reaguje. Wiele bowiem różnych materiałów interwencyjnych powstało w Echu dzięki temu, że informatorzy zgłaszali się osobiście do redakcji. Na 22. piętrze Poltegoru mało kiedy nie było ruchu na korytarzu czy w pokojach redakcyjnych. Ale to tylko świadczyło o tym, że wrocławianie uznali tę telewizję za „swoją”, obdarzając zaufaniem pracujących w niej ludzi, a za stacją nawet poszliby w ogień. Tak jak 30 czerwca 1990 r., gdy grupa wrocławian, która wyszła na ulice, żeby zamanifestować swoją solidarność z Echem, gdy kończyło się mu pierwsze pozwolenie na nadawanie audycji tv i sporo wskazywało na to, że do prolongaty może nie dojść, zważywszy na ślamazarnie toczące się uregulowania prawne.
Zdjęcie z 30 września 1990 r. podczas odczytywania przez Andrzeja Zygmunta komunikatu, że od następnego dnia Echo przestaje nadawać, bo nie otrzymało kolejnego przedłużenia zezwolenia na nadawanie, źródło: archiwum PTV Echo
Gdy w końcu jednak nowe pozwolenie się pojawiło, to tylko na trzy miesiące. 30 września odbyła się więc druga akcja w obronie Echa. A potem wypadki potoczyły się tak, że niejako przymuszona okolicznościami wrocławska stacja wstąpiła na trochę niepewną ścieżkę swojej dalszej medialnej kariery, która zaprowadziła Echo niestety nie tam, gdzie jego twórcy by sobie życzyli.
Włoska robota
Taka „rwana” działalność Echa, skazanego w zasadzie na łaskę i niełaskę ministra łączności, i poczucie, że „nie znasz dnia ani godziny”, w dużej mierze zaważyły na tym, że gdy już w czerwcu 1990 r. na horyzoncie pojawił się potencjalny inwestor, i to zagraniczny, właściciele PTV Echo podjęli z nim rozmowy na temat biznesowej współpracy.
Włoski producent telewizyjny Nicola Grauso, związany z Silvio Berlusconim, przybył z pomysłem, by na bazie kilkunastu polskich, lokalnych stacji telewizyjnych zbudować sieć ogólnopolską o nazwie Polonia 1. Docelowo spółka należąca do Grauso w każdej z dwunastu stacji – w tym PTV Echo, która przystała na takie rozwiązanie – objęła 33% udziałów.
Programy sieci Polonia 1 wkroczyły na antenę 7 marca 1993 r. Dla wszystkich dwunastu stacji wprowadzono wspólną ramówkę. Dlatego Echo, poza własnymi, lokalnymi produkcjami, które mogła emitować przez godziny dziennie, włączała także ogólnopolski blok, zaczynający się każdego dnia o godz. 16.15 i trwający do północy. Pasmo wspólne było wypełnione japońskimi kreskówkami, serialami przygodowymi i kryminalnymi („MacGyver” czy „Drużyna A” biły rekordy oglądalności) czy w dużej dawce argentyńskimi telenowelami. Taki stan rzeczy nie pozostał obojętny dla części pracowników Echa, niezadowolonych z utraty miejskiej autonomii na rzecz „włoskiej” sieci, którzy odeszli ze stacji i zawiązali, było nie było, konkurencyjną dla PTV Echo, Telewizję Dolnośląską – TeDe.
Polonia 1 z siedzibą w Warszawie zatrudniała, w sumie w 12 ośrodkach, ok. 2 tys. osób. Włoski holding mediowy Berlusconiego – Fininvest uruchomił wówczas w Polsce także oddział swojego biura reklamy o nazwie Publipolska, pozyskującego reklamodawców dla Polonii 1, której oglądalność na początku 1994 r. obliczano na 8 mln widzów.
Trudny termin: koncesja
Warto pamiętać, że w czasie gdy przyszłe stacje Polonii 1 rozpoczynały nadawanie, nie udzielano koncesji nadawcom radiowym i telewizyjnym, a same przepisy regulujące ich wydawanie były na etapie tworzenia – Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji powstała bowiem w połowie 1993 r., a sam proces koncesyjny ruszył w roku 1994. Od tej pory prywatne telewizje z terytorium Polski (poza PTV Echo, która miała tymczasowe zezwolenie na emisję programu), uznane zostały za prowadzące swoją działalność nielegalnie.
W pierwszym etapie, w którym udział brała m.in. Polonia 1, koncesję ogólnopolską dostał Polsat, bo jeden z zarzutów KRRiT pod adresem Polonii 1 dotyczył skomplikowanej i mało przejrzystej struktury kapitałowej sieci. To niepowodzenie odbiło się także negatywnie na lokalnych pasmach – ich nadawcom zarzucono brak niezależności od włoskich inwestorów, podnoszono też, że nie przewidziano w konkursie utworzenia sieci opartej na nadajnikach małej mocy. (Choć na początku 1995 r. ta „nieprzewidziana sieć nadajników” w większych miastach trafiła do nadawcy kodowanego, jakim był Canal+).
Mimo nieotrzymania koncesji, Polonia 1 i jej stacje nadawały nadal, wykorzystując czas potrzebny do podważenia decyzji KRRiT w Naczelnym Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Jednak stanu rzeczy na drodze sądowej nie udało się odwrócić. Ośrodki lokalne włoskiej sieci musiały więc zostać wyłączone. 13 września 1994 r. Polonia 1 zaczęła nadawać z Rzymu za pośrednictwem satelity Eutelsat.
Echo nie składa broni i wraca na tarczy
Mimo że w projekcie Polonia 1 w zasadzie poszkodowane, PTV Echo stanęła do walki o częstotliwość telewizyjną we Wrocławiu. Jej konkurentem była na tym terenie Telewizja Dolnośląska TeDe. Rozpoczęty w 1994 r. proces koncesyjny zakończył się jednak po myśli tej drugiej stacji, która emisje swoich lokalnych programów (również z Poltegoru) zaczęła w czerwcu 1995 r.
Ostatnim dniem „nadawczym” dla Echa i spotkania z widzami stał się natomiast 8 marca 1995 r. To jednak, że wrocławianie pamiętają o pierwszej prywatnej telewizji, która zapracowała na ich sympatię i zaufanie, sprawia, że chcemy świętować nawet nieparzyste jubileusze z nią związane...
Tu pisaliśmy o ćwierćwieczu PTV Echo
Zdjęcia w galerii pochodzą z archiwum PTV Echo. Więcej wspomnień na Facebooku
