Jakie są dzisiaj najważniejsze pola działania pomocowe UNICEF wobec uchodźców w najbardziej zapalnych rejonach świata?
Od Ukrainy po Afganistan, od Mjanmy po Syrię, każde dziecko będące uchodźcą ma takie same prawa. UNICEF stoi po stronie wszystkich dzieci uchodźców, ponieważ niezależnie od tego, skąd pochodzą i dlaczego są zmuszone do ucieczki, są przede wszystkim dziećmi. Dziecko to dziecko, bez względu na wszystko. Ta idea sprawiła, że wiele lat temu zapragnąłem dołączyć do UNICEF i przyczynić się do realizacji jego misji. Z dumą mogę powiedzieć, że współpracuję z UNICEF i innymi agencjami ONZ już od około 23 lat.
UNICEF działa w 190 krajach świata i od 1946 r. wspiera dzieci-uchodźców oraz ich rodziny. Jako największa organizacja broniąca praw dzieci na świecie, UNICEF dostarcza ratującą życie pomoc w obozach dla uchodźców, prowadzi przestrzenie przyjazne dzieciom, wspiera rządy krajowe i lokalne we wprowadzaniu przepisów, polityk, systemów i usług, które uwzględniają wszystkie dzieci i odpowiadają specyficznym potrzebom najmłodszym migrantom i przesiedleńcom. UNICEF również gromadzi, analizuje i udostępnia dane na temat sytuacji i indywidualnych doświadczeń dzieci oraz młodzieży zmuszonych do ucieczki.
W ostatnich 10-15 latach nie zmienia się główna przyczyna migracji dużych grup ludzi – to wojny i innego typu konflikty zbrojne. UNICEF ma olbrzymie doświadczenie w niesieniu pomocy w zakresie międzynarodowym i lokalnym. Jak zmieniają się formy pomocy i jej narzędzia?
To właśnie kryzys uchodźczy 76 lat temu powołał do życia UNICEF. Stało się tak między innymi dzięki dr Ludwikowi Rajchmanowi, Polakowi, który był jednym z pomysłodawców UNICEF. Nasz pierwszy dyrektor generalny, Maurice Pate, postawił przed swoją nominacją jeden warunek: aby UNICEF służył wszystkim dzieciom na świecie bez wyjątku. Zasada ta kierowała pracą UNICEF w ponad 190 krajach i terytoriach, a kilkadziesiąt lat później stała się kluczowym elementem Konwencji o prawach dziecka. Formy pomocy zmieniają się wraz ze zmieniającymi się potrzebami, rozwojem technologii czy przyczynami migracji. Wspólnie z naszymi partnerami UNICEF przekształca pomysły w skalowalne rozwiązania. To jest coś, co najbardziej lubię w tej organizacji.
Na przykład U-Report, bezpłatna mobilna platforma UNICEF, daje młodym ludziom możliwość zabrania głosu w ważnych sprawach, które ich dotyczą. Platforma udostępnia również ważne informacje w sytuacjach kryzysowych i we wszystkich obszarach, które mają wpływ na życie młodych ludzi. Współtworzyliśmy również namioty o wysokiej wydajności, które są wykorzystywane w sytuacjach kryzysowych do świadczenia podstawowych usług w zakresie edukacji, zdrowia, żywienia i ochrony dzieci w wielu krajach.
Zjawisko migracji dotyczy nie tylko uchodźców, ale i społeczności, które ich przyjmują. Jakie najpoważniejsze wyzwania można dostrzec w społecznościach, które doświadczają przybycia dużej grupy uchodźców?
Kraje przyjmujące potrzebują solidarności i wsparcia społeczności międzynarodowej, a w każdym kraju potrzebne jest podejście angażujące całe społeczeństwo, jeśli chcemy naprawdę zmienić życie osób ubiegających się o azyl i ich społeczności przyjmujących. Mocno wierzę w to, że wszyscy powinniśmy się zjednoczyć w budowaniu lepszego i bezpieczniejszego świata dla dzieci.
Wrocławianie z otwartymi sercami i ramionami przyjęli dzieci i rodziny, które uciekły przed wojną w Ukrainie. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę, że wraz z upływem czasu utrzymanie tego samego poziomu wsparcia staje się coraz trudniejsze. Ludzie stają się zmęczeni. Uchodźcy są zmęczeni przesiedleniem i ciągłym stresem. Ich gospodarze są zmęczeni przeciążeniem usług i nieporozumieniami. Wiemy to ze statystyk. Dzieje się tak wszędzie i nie jest to nic nowego.
Przechodzenie przez wojnę, utrata wszystkiego to coś, czego nikt z nas nie chciałby sobie wyobrazić. Bardzo się wzruszam i czuję przygnębienie ilekroć widzę cierpienie dzieci. Nawet po tylu latach pracy dla UNICEF, jestem poruszony za każdym razem, gdy słyszę, przez co przeszło wiele dzieci uchodźców. Często nie mają one dostępu do edukacji i odpowiedniej opieki medycznej. Nauka nowego języka i dopasowanie się do nowej kultury może sprawić, że będzie to szczególnie trudne.
Trudności te mają trwałe skutki fizyczne i psychiczne oraz mogą uniemożliwić dzieciom osiągnięcie pełnego potencjału. Dlatego współpracujemy z miastami takimi jak Wrocław, wspierając kampanie, które skupiają się na budowaniu spójności społecznej. UNICEF wspiera również dostarczanie niezbędnych produktów i świadczenie usług, które pomagają nie tylko dzieciom uchodźców, ale także miejscowym dzieciom.
Które sfery działania na rzecz uchodźców są najważniejsze w procesie niesienia pomocy: wsparcie rządu? Pomoc samorządów lokalnych? NGOs? Pomoc organizacji międzynarodowych jak UNICEF? Spontaniczne działania mieszkańców?
Każda sytuacja kryzysowa i kryzys uchodźczy jest inny oraz wymaga wyjątkowej reakcji w oparciu o konkretną sytuację w danym kraju. We wszystkich sytuacjach wyznacznikiem naszych działań jest dobro dziecka, dlatego dostosowujemy nasze podejście do pracy z rządem, samorządem, innymi agencjami ONZ i organizacjami pozarządowymi w zależności od lokalnego kontekstu i tego, jak możemy uzyskać najlepsze wyniki dla dzieci.
Przykładowo w Polsce, Biuro UNICEF ds. Reagowania Kryzysowego powstało w marcu 2022 r., kilka dni po wybuchu wojny w Ukrainie. Naszą rolą jest pomoc we wzmacnianiu krajowych, miejskich i lokalnych systemów już zapewniających podstawowe usługi i ochronę uchodźcom z Ukrainy. Wsparcie UNICEF – techniczne, kadrowe i zaopatrzeniowe – uzupełnia i wzmacnia istniejące możliwości. Nasze dwutorowe podejście pozwoliło nam współpracować z rządem, w tym z Ministerstwami Zdrowia, Edukacji, Sprawiedliwości czy Rodziny, a także z 12 miastami, które przyjęły około 75 procent uchodźców z Ukrainy (wśród nich Wrocław).
Współpracujemy również z wieloma organizacjami pozarządowymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, aby wypełnić kluczowe luki w świadczeniu usług. UNICEF zastosował ten model reagowania, ponieważ Polska jest krajem wysokorozwiniętym i państwem członkowskim UE o zdecentralizowanym systemie świadczenia usług oraz ponieważ Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy nałożyła nowe obowiązki na władze samorządowe znacznie nadwyrężając istniejące usługi. Jestem tu od samego początku, stawiając czoła wielu przeciwnościom.
Dlatego cieszę się z efektów naszej pracy, które osiągnęliśmy do tej pory. Wiem jednak, że jeszcze dużo pracy przed nami. Wierzę też, że partnerstwo i oparte na współpracy relacje mają kluczowe znaczenie dla skutecznej pomocy dzieciom i wsparciu w realizacji ich praw.
Czy przy okazji wyzwania jakim jest przyjęcie migrantów, dostrzec można pozytywne zachowania i procesy społeczne? Na ile są one trwałe?
Historia każdego dziecka, które musiało opuścić swój dom jest wyjątkowa i osobista. Warto jednak podkreślić, że młodzi migranci, uchodźcy i osoby wewnętrznie przesiedlone na różnych kontynentach stanowią wyjątkową, niewykorzystaną pulę talentów, pomysłów i przedsiębiorczości. Często odporni, zmotywowani i mający doświadczenie w pokonywaniu przeciwności, mają potencjał, aby pomóc rozwiązać niektóre z naszych największych wyzwań.
Reakcja na kryzys uchodźczy w Ukrainie pokazała, co jest możliwe przy przyjmowaniu uchodźców – od otwarcia systemów edukacji, opieki zdrowotnej i opieki społecznej po zapewnienie rodzinom możliwości pracy i integracji. Kiedy rodziny uchodźcze mają dostęp do podstawowych usług zdrowotnych, edukacyjnych i ochrony socjalnej, stwarza to sytuację korzystną dla obu stron, w której uchodźcy, społeczności lokalne i gospodarki mogą skorzystać na przyspieszonym rozwoju społecznym i gospodarczym.
UNICEF zaangażował się w działania na rzecz migrantów także we Wrocławiu. Jak pan ocenia postawę wrocławian wobec przybyszy z Ukrainy i ich zaangażowanie?
We Wrocławiu i w całej Polsce Ukraińcy doceniają znaczącą pomoc i wsparcie udzielone przez Polaków. Rozmawiałem z wieloma uchodźcami, którzy wyrazili wdzięczność Polakom. Rola wrocławian jest bezcenna. Otworzyli swoje domy, serca i ramiona dla swoich sąsiadów. Dzieci i młodzież, którzy uciekli przed wojną w Ukrainie, chodzą do wrocławskich przedszkoli i szkół. Ich matki i dziadkowie starają się ustatkować i szukać pracy, aby utrzymać rodzinę. Korzystają z usług we Wrocławiu i stają się członkami lokalnej społeczności.
Korzystając z okazji pragnę z całego serca podziękować wrocławianom za gościnność, ogromną solidarność i otwartość na dzieci, które przeszły przez to, co niewyobrażalne. Kontynuujmy tę wspaniałą pracę i wspierajmy najbardziej potrzebujących.
