Ogród Botaniczny: Wielki remont zabytkowej kaktusiarni

– Szklarnie, szczególnie te, w których uprawiamy kaktusy, są w tragicznym stanie i od dawna wymagają pilnego remontu – mówi prof. Zygmunt Kącki, dyrektor Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Kaktusiarnia to obiekt zabytkowy – jak cały ogród jest wpisana do miejskiego rejestru zabytków. Powstała w drugiej połowie XIX wieku. Podczas oblężenia Festung Breslau w 1945 r. została zniszczona, ocalały z niej nieliczne żeliwne elementy podtrzymujące szklane poszycie i mury. Odbudowano ją w latach 50. w dawnym kształcie, ale dzisiaj nie spełnia warunków pozwalających na przechowywanie i uprawę roślin. W podobnym stanie technicznym są szklarnie, w których rosną sukulenty Meksyku i Afryki oraz szklarnia pomocnicza.

Fotel teściowej i inne botaniczne skarby

– W kolekcji Ogrodu Botanicznego są liczne kaktusy oraz sukulenty głównie z obszarów Ameryk i Afryki. Wiele z nich należy do gatunków zagrożonych i objętych konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem CITES – podkreśla prof. Kącki. - Dlatego remont szklarni ma istotne znacznie dla zachowania rzadkich i ginących gatunków w jednej z większych kolekcji w Polsce.

Najstarsza lokatorka kaktusiarni to ponad 60-letnia opuncja. – Jest już nieco wypróchniała i starzeje jak każdy organizm, ale mamy „zachowany jej genotyp” w namnożonych młodych roślinach – mówi dyrektor instytucji.

Prof. Zygmunt Kącki, dyrektor Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, fot. UM Wrocław

W szklarni są także stare kolumnowe gatunki z rodzaju Cereus, ginący Cephalocereus senilis (głowa starca) oraz agawy (jeden z nich jest wykorzystywana do produkcji tequili). Kolekcja sukulentów z kontynentu amerykańskiego jest ceniona przez znawców i przyciąga hobbystów tych ciernistych roślin. Do wyjątkowo cennych okazów należą także m.in. Echinocactus grusonii, który nazywany jest fotelem teściowej.

Pustynia jak w Meksyku

Remont kaktusiarni oraz szklarni z sukulentami Meksyku i Afryki to złożona operacja. Na jego czas rośliny trzeba przenieść do szklarni zastępczych – łatwiej będzie z tymi w donicach, ale przeprowadzka gatunków rosnących bezpośrednio w ziemi to wyzwanie. Wszystkie trzeba zabezpieczyć przed chłodem i nadmierną wilgotnością. Przenosiny dotyczą kilku tysięcy roślin i odbywać się będą etapami.

Prof. Zygmunt Kącki: - Zachowamy kształt kaktusiarni i zabytkowe elementy wyposażenia. Dla roślin optymalna byłaby obła konstrukcja, ale musimy przestrzegać zaleceń konserwatora zabytków. Sam obiekt będzie trochę większy. Dzisiaj wszystkie szklarnie charakteryzują się bardzo dużą emisyjnością. Chcemy wprowadzić rozwiązania, które ograniczą ubytki ciepła, to m.in. specjalne szkło o niskiej przepuszczalności, wszytko po to aby chronić także klimat. Niezbędna jest także wymiana systemu ogrzewania, ten, który mamy dzisiaj jest bardzo stary, awaryjny i mało wydajny – wylicza dyrektor Ogrody Botanicznego.

W małych szklarniach uprawiane są sukulenty Meksyku i Afryki, fot. UM Wrocław

Poza tym w kaktusiarni wymienione zostanie podłoże, to w którym teraz są rośliny, nie spełnia wymagań siedliskowych uprawianych roślin. W planach jest modernizacja pomieszczeń technicznych, w tym dawnej kotłowni. Przede wszystkim będą służyły ogrodnikom – pracownikom instytucji, ale będzie tam też możliwe organizowane pokazów i warsztatów z zakresu uprawy i ochrony sukulentów.

Po remoncie rośliny będą eksponowane w warunkach zbliżonych do naturalnych, np. na skałach lub na wydmach piasku i żwiru, tak aby najbardziej przypominały krajobrazy półpustyń Meksyku lub Afryki. Wszystko będzie utrzymane w wystroju i kolorystyce specyficznej dla tych regionów, dostosowane do potrzeb niepełnosprawnych i pozwalające na rozwój kolekcji w przyszłości.

Koszty remontu szacuje się na ponad 3,8 mln zł. Blisko 3,5 mln zł to dotacja z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, resztę wyłożą Uniwersytet Wrocławski i Ogród Botaniczny. Trwają już przygotowania dokumentacji budowlanej, potem rozpocznie się wielka przeprowadzka kaktusów i innych sukulentów. - Jeżeli wszystko przebiegnie zgodnie z planem, to nowa kaktusiarnia i szklarnie sukulentów Meksyku i Afryki będą gotowe pod koniec 2022 roku – zapowiada prof. Zygmunt Kącki.