Najważniejsze informacje (kliknij, aby przejść)
Niedziela Palmowa, czyli Niedziela Męki Pańskiej rozpoczyna Wielki Tydzień. Nosiła także nazwę Niedzieli Kwietnej, bo zwykle przypada w kwietniu, kiedy zaczynają kwitnąć pierwsze wiosenne kwiaty.
Niedziela Palmowa 2023. Kiedy wypada? Tradycja
Niedziela Palmowa jest świętem ruchomym i może wypaść między 15 marca a 18 kwietnia. W tym roku chrześcijanie będą święcić palmy w kościołach 2 kwietnia. Święto to upamiętnia przybycie Chrystusa do Jerozolimy, przed którym mieszkańcy rzucali gałązki palmowe (stąd nazwa święta) i rozpoczyna okres przygotowania do Świąt Wielkanocnych. Pierwsze wzmianki dotyczące Niedzieli Palmowej pochodzą z IV wieku, a w Polsce obchodzi się ją od średniowiecza.
Najstarszym świadectwem o Niedzieli Palmowej są zapiski Egerii, która w latach osiemdziesiątych IV wieku osobiście uczestniczyła w tamtejszej liturgii.
„W swoim dzienniku podróży do Ziemi Świętej pątniczka Egeria zanotowała, że w Kościele Jerozolimskim w sobotę wieczorem (a więc już w wigilię Niedzieli Palmowej) odbywała się procesja z Betanii do Jerozolimy. Miała ona charakter radosnego powitania Chrystusa, w którym brały udział dzieci”.Ks. Daniel Brzeziński, mazowsze.hist.pl
Z czasem procesje upowszechniły się również w innych rejonach. Na przykład w Egipcie niesiono triumfalnie krzyż, a w Jerozolimie biskup, jako reprezentant Chrystusa, wjeżdżał do miasta na osiołku.
Święcenie palm – symbolika
Zgodnie z tradycją, w Niedzielę Palmową wierni przychodzą do kościoła z palmami, które są symbolem odradzającego się życia. Ich własnoręczne przygotowywanie i święcenie ma bardzo długą historię. Najbardziej widowiskowe obchody organizuje się do tej pory na Kurpiach oraz w Małopolsce - w Lipnicy Murowanej i w Limanowej. Często towarzyszą im konkursy na najdłuższą i najpiękniejszą palmę. Te wykonuje się z różnych materiałów, m.in. z:
- bazi,
- bukszpanu,
- traw,
- bibuły,
- żywych lub suszonych kwiatów.
Niektóre palmy osiągają nawet kilka metrów wysokości. W Polsce najpopularniejszą formą palmy jest kolorowa palma wileńska, upleciona z suszonych kwiatów, bawionych kłosów zboża i traw.
„Polskie tradycyjne palmy wielkanocne nie są podobne do tych rosnących na Bliskim Wschodzie, ale symbolizują to samo - radość i triumf. Nasze palmy to gałązki wierzbowe, często upiększane bukszpanem, barwinkiem, cisem czy też widłakiem oraz papierowymi kwiatami. Bez wierzbowych witek nie ma tradycyjnej palmy wielkanocnej. Sama wierzba jako „drzewo miłujące życie” jest symbolem sił witalnych i odradzającego się co roku życia. Gałązki kwitnącej wierzby nazywane „baziami”, „kotkami” czy „kocankami” w przekonaniu ludu wiejskiego posiadały dobroczynną siłę, ponieważ pojawiały się najwcześniej na wiosnę i niosły nadzieję na odrodzenie się życia”.Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, www.gov.pl
Poświęcone gałązki wierzbowe z baziami wierni przechowują przez cały rok w domach, by strzegły ich od nieszczęść. Umieszczano je również przy polach, wierząc, że ustrzegą zasiewy i plony przed suszą czy powodzią.
Procesje w Niedzielę Palmową
Częścią tradycji są również procesje w czasie Niedzieli Palmowej, organizowane w w tym dniu w wielu kościołach. Ich początki sięgają pierwszych wieków chrześcijaństwa w Jerozolimie. W Polsce niegdyś odbywały się tzw. procesje z Jezuskiem Palmowym (procesja z figurką Jezusa na osiołku i palmami). W niektórych miejscowościach organizuje się też tzw. procesje do pól.
Ciekawym zwyczajem, do tej pory praktykowanym w podkrakowskich wsiach, są Pucheroki. Przebierańcy w wysokich, stożkowatych czapkach z bibuły, usmarowani sadzą, chodzą od domu do domu i mówią wierszyki. Dostają za to do koszyka jajka albo inne jedzenie. Zwyczaj wywodzi się z dawnych kwest studentów w Małopolsce i znany był już w XVI wieku.
W Niedzielę Palmową po sumie odbywały się w kościołach przedstawienia pasyjne.
źródła:
- „Wielki Tydzień - Niedziela Palmowa”, brewiarz.katolik.pl
- Ks. Daniel Brzeziński, „Niedziela Palmowa Męki Pańskiej: tradycje i współczesność”
- Niedziela Palmowa, www.gov.pl
