Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego 2022 dla Stowarzyszenia „Memoriał”

„Memoriał” z Nagrodą Jana-Nowaka Jeziorańskiego 2022

Kapituła o przyznaniu nagrody zdecydowała na przełomie 2021 i 2022 roku.

– Już wtedy zwróciliśmy uwagę na działania stowarzyszenia. Niedługo później wojna prowadzona od 2014 r przeszła do pełnoformatowej inwazji (…). Jednymi z pierwszych jej ofiar były sumienie i pamięć historyczna samej Rosji zatruwane i niszczone od dekad przez propagandę. To szczególnie ważne byśmy, wiedząc o tym, upominali się o przywracanie prawdziwej pamięci, która otworzy oczy obywateli Rosji, która pozwoli stanąć w prawdzie wobec własnej historii i rozliczyć z niej także politycznych liderów – mówił Jacek Sutryk, prezydent Wrocławia.

Prezydent mówił również o wdzięczności za ciężką pracę w czasie pokoju, ale także w czasie wojny, ponieważ wielu członków „Memoriału” przebywa w aresztach za antywojenne protesty. Zaprosił również stowarzyszenie do Wrocławia, jeśli w Rosji nie mogłoby kontynuować swojej działalności: – Z całą pewnością znajdziemy dla niego miejsce w naszym mieście pamięci – zapraszał.

Galeria zdjęć

Nagrodę odebrały Aleksandra Poliwanowa i Jelena Żemkov

Po 24 lutego wszystkie wysiłki całej ludzkości są skoncentrowane na tym, by zatrzymać wojnę na Ukrainie. Jak wielu ludzi w Rosji, także Memoriał będzie dalej działał w kraju i zagranicą by bronić uniwersalnych wartości wolności i demokracji. Pamiętajmy: życie człowieka jest zawsze ważniejsze od ambicji imperialnych

zaznaczyła po otrzymaniu nagrody Aleksandra Poliwanowa.

fot. UM Wrocław/Maciej Kulczyński

Na uroczystości w Ossolineum był obecny m.in. ambasador USA w Polsce Mark Brzeziński.

Pański ojciec (Zbigniew Brzeziński był laureatem nagrody w 2014 r.  był niezwykle ważną postacią dla Polski i dla Wrocławia, panu dziękuję obecność na gali, za wiele dobrych słów o Polsce, o Wrocławiu i konkretną pomoc, w której pan pośredniczy. To szczególnie ważne byśmy wiedząc o tym kultywowali i upominali się o przywrócenie prawdziwej pamięci, która otworzy oczy obywateli Rosji pozwalając im stanąć w prawdzie wobec własnej historii i rozliczyć z niej także politycznych liderów

Prezydent Wrocławia Jacek Sutryk

Międzynarodowe Stowarzyszenie Historyczno-Oświatowe, Dobroczynne i Obrony Praw Człowieka „Memoriał”

Rosyjskie stowarzyszenie powstało 26–28 stycznia 1989 roku. Zajmuje się badaniami historycznymi i propagowaniem wiedzy o ofiarach represji radzieckich, zwłaszcza w okresie stalinowskim, a także ochroną praw człowieka w krajach byłego ZSRR. Ma własne archiwum i bibliotekę, gromadzi dane i literaturę na tematy związane w represjami w czasach ZSRR. Ważną częścią działalności Memoriału są studia nad polskimi ofiarami represji, w tym zbrodni katyńskiej.

Galeria zdjęć

Przewodniczącym Stowarzyszenia jest Jan Raczyński, a wiceprzewodniczącymi Nikita Pietrow i Konstantin Morozow. Przy Stowarzyszeniu działa muzeum „Sztuka i życie Gułagu”, którego dyrektorem jest Nikita Ochotin. Funkcję koordynatora Komisji Polskiej Stowarzyszenia pełni Aleksandr Gurjanow.

Stowarzyszenie od dłuższego czasu jest represjonowane. Do aresztów i więzień trafiali działacze organizacji, a władza od lat próbuje wpisać „Memoriał” na listę „organizacji – agentów zagranicznych”.

28 grudnia 2021 roku rosyjski Sąd Najwyższy nakazał zamknięcie Stowarzyszenia.

„Memoriał” prowadzi także studia nad polskimi ofiarami represji, w tym zbrodni katyńskiej. Koordynatorem Komisji Polskiej Stowarzyszenia Memoriał jest Aleksandr Gurjanow.

Stowarzyszenia ściśle współpracuje z Ośrodkiem Karta, od 1992 r. tworząc Indeks Represjonowanych, który jest całościową, imienną dokumentacją losów obywateli polskich represjonowanych przez organa władzy sowieckiej w latach 1939–56. Zweryfikowane dane publikowane są w postaci tomów obejmujących ofiary różnych kategorii represji. Do tej pory przygotowano piętnaście tomów.

Adolf Juzwenko, dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, a jednocześnie członek kapituły Nagrody, prognozuje, że bogata i długoletnia działalność „Memoriału” przynosi owoce i nie idzie na marne.

– To dopiero drugie w historii tej nagrody wyróżnienie przyznane konkretnej organizacji. W 2013 r. uhonorowaliśmy Instytut Literacki „Kultura”, powołany przez orędownika spraw wschodnich, Jerzego Giedroycia. „Memoriał” upomina się z kolei o pamięć pomordowanych narodów w wyniku działań komunistycznego systemu. Putin wciąż ma władzę, lecz nie ma monopolu na suwerenność. Prędzej czy później tę batalię z własnym narodem, na który podniósł rękę, przegra – mówi dyr. Juzwenko.

Nagroda Jana-Nowaka Jeziorańskiego

Nagroda wręczana jest zawsze 4 czerwca, w rocznicę pierwszych, częściowo wolnych wyborów w Polsce.

Trafia w ręce postaci, które uosabiają „myślenie o państwie jako dobru wspólnym”, a także do instytucji, które miały znaczący wkład w obalenie komunizmu, w odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz w kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

fot. UM Wrocław/Maciej Kulczyński

W skład kapituły wchodzą: Jacek Sutryk (prezydent Wrocławia), dr Adolf Juzwenko (dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich), dr Rafał Dutkiewicz (prezydent Wrocławia w latach 2002-2018), Laurynas Vaičiūnas (prezes Kolegium Europy Wschodniej), prof. Przemysław Wiszewski (rektor Uniwersytetu Wrocławskiego), prof. Jerzy Zdrada (historyk) i Jan Malicki (historyk). Aż do śmierci członkiem kapituły był też Władysław Bartoszewski.

Dotychczasowi laureaci Nagrody Jana-Nowaka Jeziorańskiego

• 2021 ­– Swietłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa i Wołha Kawalkowa, walczące o demokratyczne standardy na Białorusi
• 2020 – Hanna Suchocka, była premier RP oraz minister sprawiedliwości i prokurator generalny, ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej oraz Zakonie Maltańskim
• 2019 – Joachim Gauck, były Prezydent Niemiec w latach 2012-2017
• 2018 – Szewach Weiss,  były Ambasador Izraela w Polsce
• 2017 – Kardynał Henryk Gulbinowicz, emerytowany Arcybiskup Metropolita Wrocławski
• 2016 – Biskup Borys Gudziak, biskup Eparchii Świętego Włodzimierza Wielkiego w Paryżu, twórca Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie
• 2015 – Tomas Venclova,  litewski poeta, eseista i prozaik, profesor Uniwersytetu w Yale (USA)
• 2014 – Zbigniew Brzeziński – w latach 1977-1981 doradca prezydenta Cartera ds. bezpieczeństwa narodowego USA
• 2013 – Instybtut Literacki „Kultura”,  powołany w 1946 roku w Paryżu przez Jerzego Giedroycia
• 2012 – Valdas Adamkus, prezydent Litwy w latach 1998-2003 i 2004-2009
• 2011 – Jerzy Koźmiński, prezes Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności
• 2010 – Leszek Balcerowicz, twórca polskiej reformy gospodarczej w latach 1989–1990, wiceprezes Rady Ministrów i minister finansów w latach 1989–1991 i 1997–2000, prezes Narodowego Banku Polskiego w latach 2001–2007
• 2009 – Václav Havel, ostatni prezydent Czechosłowacji (1989–1992) oraz pierwszy prezydent Czech
• 2008 – Siergiej Kowaliow, działacz na rzecz obrony praw człowieka
• 2007 – Jean-Marie Lustiger, kardynał, metropolita Paryża w latach 1981–2005
• 2006 – Stanisław Szuszkiewicz, pierwszy przewodniczący Rady Najwyższej Białorusi
• 2005 – George H. W. Bush, 41. prezydent Stanów Zjednoczonych (1989-1993)
• 2004 – Tadeusz Mazowiecki, pierwszy premier III RP (1989–1991)