Umowa użyczenia różni się od klasycznej umowy najmu jednym, zasadniczym elementem – w tym drugim przypadku najemca płaci właścicielowi czynsz. Natomiast użyczenie oznacza bezpłatne korzystanie z lokalu, ale nie zwalnia z wszystkich kosztów. Trzeba więc opłacać rachunki związane ze zużyciem gazu, prądu, wody, ściekami, korzystaniem z telewizji kablowej itd.
Podobnie jak w przypadku najmu, tak i przy użyczeniu zalecane jest sporządzenie, starannej, precyzyjnej, zrozumiałej dla obu stron umowy. Taki dokument pozwoli uniknąć niepotrzebnych nieporozumień. Najlepiej spisać go w dwóch językach zrozumiałych dla obu stron (polskim i ukraińskim albo polskim i rosyjskim lub angielskim). Do jej zawarcia niezbędne jest wylegitymowanie się dokumentem ze zdjęciem i udowodnienie, że migrant przebywa w Polsce legalnie.
Trzeba oczywiście zawrzeć w nim standardowe informacje, a więc dane obu stron, opisanie przedmiotu umowy, jego stanu w chwili przekazania i zasady korzystania z takiego mieszkania. Arcyważne jest również wskazanie, na jaki okres umowa użyczenia jest zawierana – na czas określony (powinna zostać wskazana konkretna data) czy nieokreślony. Trzeba też wskazać potencjalne możliwości, przyczyny i okres jej wypowiedzenia. Istotnym jest zastrzeżenie zakazu przekazywania przedmiotu umowy osobom trzecim, jak również szczegółowe opisanie kosztów związanych z utrzymaniem użyczonego przedmiotu, a więc wspomniane już rachunki za wodę, prąd, gaz itd. Trzeba też zdać sobie sprawę z tego, że wszystkie zapisy służą bezpieczeństwu obu stron. Jeśli więc osoba używająca użyczonego lokalu robi to w sposób sprzeczny z umową użyczenia, właściciel może żądać natychmiastowego zwrotu lokalu, mimo że umowa została zawarta na czas określony. Tak może się zdarzyć np. w sytuacji, gdy osoba korzystająca z mieszkania powierza je innemu człowiekowi, choć nie jest do tego upoważniony ani na mocy umowy, ani zmuszony przez okoliczności.
Umowa może też zostać wypowiedziana natychmiast, gdy np. osoba korzystająca z użyczonego lokalu uruchomi tam działalność gospodarczą wbrew zapisom umowy, czy pozwoli w nim mieszkać osobom, o których nie było mowy w dokumencie. Podobnie dzieje się, kiedy takie lokum stanie się potrzebne użyczającemu z powodów nieprzewidzianych w chwili zawarcia umowy użyczenia.
Podsumowując, warto jeszcze raz podkreślić, że korzystający z takiego lokalu (czy innej rzeczy) ma prawo do bezpłatnego używania rzeczy oddanej mu przez użyczającego przez czas oznaczony lub nieoznaczony. Może też oczekiwać naprawienia szkody wyrządzonej przez użyczającego, a polegającej na niezawiadomienie o wadach rzeczy użyczonej (w tym przypadku mieszkania).
Ale osoba korzystająca z użyczonego lokalu ma też obowiązki. Powinna więc:
- używać rzecz w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu;
- uzyskać zgodę użyczającego na oddanie rzeczy do używania osobie trzeciej;
- ponosić zwykłe koszty utrzymania użyczonej rzeczy;
- ponosić odpowiedzialność za przypadkową utratę lub uszkodzenie tej rzeczy;
- zwrócić rzecz użyczającemu w niepogorszonym stanie po zakończeniu umowy.
Maciej Sas (stan na 22 grudnia 2022)
