Najważniejsze informacje (kliknij, aby przejść)
O smogu oraz silnikach samochodowych opowiedziała dr hab. inż. Anna Janicka z Politechniki Wrocławskiej. Wpływ zanieczyszczonego powietrza na zdrowie omówił natomiast dr hab.n.med. Tomasz Zatoński z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.
Z jakim smogiem mamy do czynienia?
Są dwa rodzaje smogu:
- Smog o charakterze kwaśnym – redukującym, nazywany smogiem angielskim. Występuje w miesiącach zimowych, związany jest ze spalaniem paliw w kotłach oraz z inwersją temperatury (zjawisko powodujące, że zanieczyszczenia nie mogą się unosić i kumulują się na niedużej wysokości).
- Smog utleniający, nazywany smogiem typu Los Angeles. Coraz bardziej powszechny, także w Europie Środkowej. Skorelowany z wysoką temperaturą i nasłonecznieniem oraz występowaniem lotnych związków organicznych i tlenków azotu. Mamy z nim do czynienia latem, a źródła transportowe mają znacznie większe znaczenie dla jego powstawania niż dla smogu zimą.
Lotne związki organiczne są bardzo reaktywne. Po wyemitowaniu przez dłuższy czas pozostają w formie lotnej. Mogą być łatwo wchłaniane przez nasze organizmy.
Kolejną grupą zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł transportowych są tlenki azotu.
Czym jest pył zawieszony PM?
Jest to mieszanina drobnych cząsteczek.
- PM 10 – pył, którego nie zatrzymują drogi oddechowe.
- PM 2,5 – cząstki tak drobne, że dostają się do naszego organizmu również przez skórę.
- PM 1 – cząstki tak drobne, że przedostają się do naszej krwi.
Taki pył jest mieszaniną nawet 200 różnych składników. Jednym z nich jest benzoalfapiren – jeden z najsilniejszych czynników mutagennych znanych człowiekowi.
Czy diesel truje?
Diesel jest oskarżany o to, że jest silnikiem bardziej obciążającym środowisko. To prawda. Wynika to z mechanizmu spalania w tego typu silnikach. Ze względu na swoją dynamikę, jest to proces dużo bardziej chaotyczny i gwałtowny niż w silnikach benzynowych. Mamy tam do czynienia z mikrowybuchami.
Temperatury, które występują przy tych mikrowybuchach sprawiają, że średnia temperatura spalania jest dużo wyższa – powyżej wartości krytycznej dla powstawania tlenku azotu. Taką krytyczną temperaturą jest 1400 stopni Celsjusza. Wtedy bardzo gwałtownie zaczynają powstawać tlenki azotu.
W silniku diesla miejscowo występują takie ekstremalne temperatury, ale np. w warstwach przyściennych komory spalania temperatury są niskie. Gwałtowne schładzanie w warstwie przyściennej sprawia, że powstają warunki idealne do tworzenia się węglowodorów aromatycznych, czyli wielopierścieniowych, takich jak benzoalfapiren. A także do tworzenia się ich aglomeratów. Tak powstają cząstki stałe.
Z tego względu w dieslach mamy problem przede wszystkim z tymi dwoma substancjami:
- z nadmierną emisją tlenków azotu
- ze zwiększoną emisją cząstek stałych.
Mimo, że w silnikach benzynowych emisja węglowodorów może być wyższa (i często jest wyższa), to jakość tych węglowodorów jest zupełnie inna. W przypadku silników benzynowych mamy do czynienia z emisją związków mniej niebezpiecznych niż węglowodory aromatyczne.
Na ile zanieczyszczenie powietrza jest szkodliwe dla zdrowia?
- To nie jest tak, że wychodzimy na ulicę i umieramy oddychając tymi substancjami. Doświadczamy natomiast ich działania w zasadzie przez cały czas. Efekty są różne, zależnie od czasu ekspozycji.
- Tlenki azotu powodują spadek odporności. Wpływa to na infekcje, przeziębienia. W przypadku ostrych białaczek spadek odporności może być czynnikiem wyzwalającym chorobę.
- Węglowodory aromatyczne to substancje onkogenne. Powodują zaburzenia funkcjonowania mechanizmów regulujących cykl komórkowy. W wyniku działania tych substancji, dochodzi do nieprawidłowego podziału materiału genetycznego. Jedna z takich zmutowanych komórek, może rozwinąć chorobę nowotworową.
- Wiele zależy od czasu ekspozycji. Dla porównania – żeby w wyniku palenia tytoniu rozwinął się rak krtani, potrzebujemy prawdopodobnie około 20 lat. W przypadku raka płuc – być może krócej. Przy oddychaniu zanieczyszczonym powietrzem też potrzebujemy wielu lat. W przypadku ciąży, w przypadku małych dzieci – wszystko dzieje się jednak znacznie szybciej.
- Najbardziej nieprzyjemne ale też najmniej szkodliwe są podrażniania: drapanie w gardle, w nosie, zapalenie spojówek.
- Zanieczyszczone powietrze jest zagrożeniem dla osób aktywnych fizycznie, uprawiających sport. Kiedy liczba oddechów jest większa, liczba litrów powietrza przepływających przez płuca jest większa, liczba szkodliwych substancji wchłanianych przez organizm również wielokrotnie rośnie.
- Związek długotrwałego narażenia na PM 10 został udowodniony jako czynnik zwiększenia ryzyka zapadalności na Covid, a także gorszego przebiegu choroby.
- Ruch samochodowy to także hałas. Hałas powoduje wzrost ciśnienia. Wzrost ciśnienia wpływa na ryzyko powikłań chorób sercowo-naczyniowych.
- Ryzyko rozwoju chorób psychiatrycznych a także lęku, depresji i wzrostu liczby samobójstw, wykazuje korelację ze wzrostem zanieczyszczenia powietrza.
Burzliwa dyskusja z udziałem kilkudziesięciu mieszkańców
Na spotkanie w „Odlocie” przyszło ponad 40 osób. Trzygodzinna debata przyniosła szereg pytań i kontrowersji. Pytano m.in.:
- O to, czy tworzenie SCT nie powinno iść w parze z ograniczeniem betonozy w mieście;
- Czy miasto monitoruje przyrost liczby aut i spełnianie przez nie norm emisji;
- Czy planowane strefy nie będą skutkowały tylko tym, że zapłacą za nie ubożsi mieszkańcy, a efekt ekologiczny będzie minimalny;
- Czy jest szansa, żeby podejść do tematu kompleksowo – nie tylko wprowadzać strefy czystego transportu, ale także zmieniać nawyki transportowe, edukować;
- Czy planowana rozbudowa bazy Ryanaira we Wrocławiu nie stoi w sprzeczności ze strefą czystego transportu.
Ze strony Urzędu Miejskiego Wrocławia na pytania odpowiadał Tomasz Stefanicki z Biura Zrównoważonej Mobilności. Pełnego zapisu audio debaty możecie posłuchać poniżej:
Mieszkańcy komentowali także organizację konsultacji społecznych. Pojawiły się głosy, że temat strefy powinien być dyskutowany na większym forum, na przykład w Hali Stulecia.
Spotkanie moderował Tadeusz Mincer z Fundacji na Rzecz Studiów Europejskich (FEPS).
Weź udział w kolejnej debacie
- Temat: Społeczne i ekonomiczne skutki wprowadzenia SCT
- Data: 26.04.2023 r., godz. 17.30
- Miejsce: ODLOT. Strefa Partycypacji ul. Piłsudskiego 34
