„Kamienie pamięci” to mosiężne kostki o boku długości ok. 10 cm. Umieszczane są w chodnikach, przed domami, w których mieszkały ofiary nazistów. Pomysłodawcą projektu jest niemiecki artysta Gustaw Demnig, który nazwał je Stolperstein. W języku niemieckim oznacza to „kamień, o który można się potknąć”.
Pierwszy kamień w Polsce wmurowano we Wrocławiu w 2008 roku, przed wejściem do kamienicy przy ul. Nowowiejskiej 38, w którym przed wojną mieszkała Edyta Stein. Od tego czasu pojawiły się również w innych częściach miasta.
Tu we Wrocławiu znajdziemy „Kamienie pamięci”
- Jeden znajduje się przed wejściem do domu Edyty Stein, przy ul. Nowowiejskiej 38. Umieszczono na nim napis: „Tu mieszkała Edith Stein. Ur. 1891. Zgładzona 9.08.1942 w Auschwitz”.
- Cztery z nich wmurowano przed kamienicą przy ul. Jedności Narodowej 95, gdzie przed wojną mieszkali Alfred, Frieda, Erna i Werner Zorkowie. Z całej rodziny tylko Werner Zorek przeżył wojnę. Pozostali zginęli w 1943 roku w Auschwitz-Birkenau.
Kamienie ku czci rodziny Zorek, fot. T. Hołod
- Następne dwa, poświęcone Anicie Treitel oraz Rosie Bernstein Treitel, umieszczono przy ul. Świdnickiej 39. Pierwsza z upamiętnionych ofiar, skierowana na przymusowe roboty, w 1941 roku popełniła samobójstwo. Druga została wywieziona do getta w Izbicy i w 1942 roku zamordowana.
- W lutym 2019 roku sześć kolejnych kamieni wmurowano na skrzyżowaniu ulic Zielińskiego i Swobodnej. Dwa z nich poświęcone są pamięci Alfreda Dressela oraz jego żony Kaete – małżonków, którzy ponieśli śmierć w Auschwitz-Birkenau. Kolejne cztery stolpersteine upamiętniają Magdalenę i Maksa Brandtów oraz ich córkę Helenę Ilsę Dattel, którzy stracili życie w 1943 roku w Auschwitz-Birkenau oraz Davida Henocha, deportowanego do Dachau, następnie Buchenwaldu i Kowna, skąd nigdy nie wrócił.
- Trzy kamienie wmurowano w marcu 2020 roku przy gmachu Centrum Sztuk Użytkowych wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta. Przy ul. gen. Romualda Traugutta 19/21 stała niegdyś kamienica, w której mieszkały rodziny Zernik oraz Hamburger. Stolpersteine poświęcone są pamięci Hedwig, Fedora oraz Kurta Zerników, którzy stracili życie w 1943 roku w Auschwitz-Birkenau.
Kamienie ku czci deportowanej do Oświęcimia rodziny Zernik, fot. T. Hołod
Obecnie jest już ponad 75 tys. pamiątkowych kamieni
Po raz pierwszy Gunter Demnig wmurował „Kamień pamięci” w 1993 roku w Kolonii. Natomiast w grudniu 2019 roku w Memmingen artysta umieścił 75-tysięczny taki obiekt. Obecnie poza granicami Niemiec Stolpersteine można napotkać w ponad dwudziestu innych państwach.
Prośby o ich wmurowanie i upamiętnienie konkretnych ludzi pochodzą od osób prywatnych, stowarzyszeń, towarzystw historycznych i innych organizacji.
Przy pisaniu informacji wykorzystałem fragmenty artykułu dr Anny Siemieniec.
