Tak się zmienił pl. Wolności
Z widocznego na zdjęciu poniżej - południowego skrzydła Pałacu Królewskiego pozostał jedynie fragment po lewej stronie, w którym znajduje się Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego. Ta fotografia najlepiej pokazuje, jak zmienił się plac Wolności w ciągu minionego pół wieku.
Historia pl. Wolności. Plac i Forum Królewskie
O pl. Wolności wie wszystko historyk Tomasz Kozubek, który w 2019 r. był kuratorem wystawy zorganizowanej przez Muzeum Miejskie Wrocławia a poświęconej historii tego miejsca. W galerii zdjęć zobaczcie plac Wolności dawniej i dziś.
Historia obecnego pl. Wolności związana jest z Pałacem Królewskim, który w 1750 r. został kupiony przez króla pruskiego Fryderyka II Hohenzollerna od rodziny Spätgenów.
Wrocław był trzecią stolicą Prus – po Berlinie i Królewcu. Wraz z zakupem pałacu został wytyczony, wówczas jeszcze w obrębie fortyfikacji, plac ćwiczeń.
Po wyburzeniu murów miejskich, po 1807 roku, teren dzisiejszego placu Wolności w całości przeznaczono na potrzeby wojskowe jako plac Ćwiczeń.
Nieco później stanęły przy nim gmachy: Teatru Miejskiego (późniejszej opery), Komendantury Generalnej oraz budynek Sejmu Stanów Śląskich.
Komendantura Generalna – tego gmachu już nie ma
Sejm Stanów Śląskich, później Śląskie Muzeum Przemysłu Artystycznego i Starożytności – teraz jest tam Narodowe Forum Muzyki.
Podczas wykopalisk odkryto liczne fragmenty murów obronnych. W trakcie prac część z nich została rozebrana, a cegły wykorzystano do przygotowania ekspozycji ściennej na terenie parkingu. Natomiast odsłonięty przez archeologów niewielki odcinek muru wraz z zachowanymi fragmentami baszt łupinowych z XIV w. został nakryty taflami szkła, umożliwiającymi oglądanie wykopalisk.
Międzynarodowe targi i wystawy
Na placu urządzano wystawy i targi. W 1852 r. zorganizowano Śląską Wystawę Przemysłu (Schlesische Industrie-Ausstellung), a później cykliczne – Międzynarodowe Targi Maszyn Rolniczych, które miały na celu promocję rolnictwa i przemysłu dolnośląskiego. Ostatnie targi na placu Ćwiczeń odbyły się w 1913 r., później zostały przeniesione do Hali Stulecia.
Festung Breslau i Śląskie Muzeum Rzemiosła Artystycznego i Starożytności.
Podczas oblężenia Festung Breslau na pl. Zamkowym znajdowały się stanowiska niemieckiej artylerii i był on celem częstych nalotów radzieckich.
Pałac Królewski – w części jest Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego
W połowie XIX wieku w północnej części placu stanął jego najbardziej charakterystyczny element – nowe skrzydło Pałacu Królewskiego utrzymane w formach renesansu florenckiego. W jego zachowanej części obecnie mieści się Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego (oddział Muzeum Miejskiego Wrocławia).
Plac Zamkowy stał się placem Wolności. W PRL-u było tam słynne targowisko
W 1913 roku zmieniono nazwę skweru na plac Zamkowy.
– W trakcie oblężenia Wrocławia wiele budynków, przez lata zdobiących plac Zamkowy legło w gruzach lub zostało dotkliwe zniszczonych. Po wojnie jako pierwszy z wrocławskich placów i ulic otrzymał polską nazwę - plac Wolności. W ten sposób nawiązano do uroczystej defilady dywizji II Armii Wojska Polskiego, która odbyła się tu już 26 maja 1945 roku. Przez kolejne dekady organizowano na nim festyny i uroczystości miejskie. Plac pełnił także funkcję parkingu oraz popularnego targowiska – wylicza Tomasz Kozubek.
Od gruzu i cegieł do targowiska.
Tomasz Kozubek zaznacza, że po wojnie jako pierwszy z wrocławskich placów i ulic otrzymał polską nazwę - plac Wolności. W ten sposób nawiązano do uroczystej defilady dywizji II Armii Wojska Polskiego, która odbyła się tu już 26 maja 1945 roku.
Później plac stracił na znaczeniu. Został sprowadzony do roli składnicy cegieł odbudowywanego Wrocławia. Utworzono tu ponadto tymczasową linię wąskotorową do Dworca Świebodzkiego, którą transportowano gruz i cegły.
Z czasem składnicę przekształcono w Centralną Bazę Produkcji Pomocniczej. Miała ona służyć jako ośrodek dyspozycyjny materiałów budowlanych podczas powstawania Kościuszkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej oraz dzielnicy PKWN.
– W latach 60. i 70. XX w. plac Wolności służył jako miejsce kiermaszu książek w ramach Dni Oświaty, Książki i Prasy. Święto inaugurowano przeważnie 3 maja i trwało ono około dwóch tygodni. Po transformacji ustrojowej na placu Wolności istniało półlegalne i mało estetyczne targowisko, które zlikwidowano dopiero pod koniec lat 90. – dodaje historyk.
Pierwszym zrealizowanym projektem w XXI w. na placu był tzw. skatepark. Po śmiertelnym wypadku, do którego na nim doszło, został zamknięty w 2005 r.
Plac Wolności jak feniks z popiołów
Dopiero ostatnie lata przyniosły jego odrodzenie i przekształcenie w forum kultury.
– Dziś przy tym reprezentacyjnym, miejskim skwerze ulokowane są najważniejsze instytucje kultury: Muzeum Miejskie Wrocławia w pałacu Królewskim, Muzeum Teatru w części dawnego skrzydła południowego Pałacu, Narodowe Forum Muzyki i Opera Wrocławska. Nad wszystkim czuwa mityczny Orfeusz – rzeźba autorstwa Theodora von Gosena – podkreśla historyk.
Kalendarium pl. Wolności
- w XIV w. wzniesiono w tym miejscu potężne fortyfikacje miejskie
- od latach 50. XVIII plac jest częścią Pałacu Królewskiego
- w 1807 r. po klęsce Prus w wojnie napoleońskiej zburzono mury miejskie, w pobliżu placu powstaje promenada
- w 1852 r. na placu zorganizowano Śląską Wystawę Przemysłu
- na początku XIX w. przy placu powstawiają: gmach Sejmu Śląskiego (w tym miejscu jest NFM), Teatru Miejskiego (późniejszej opery) i Komendantury Generalnej (nieistniejący, na lewo od wejścia do opery) oraz budynki mieszczańskie, domy handlowe, pałace i kamienice
- 13 maja 1945 r. pożar muzeum w Pałacu Królewskim
- w 1989 r. we wschodniej części placu w sąsiedztwie miejsca, gdzie kiedyś znajdowała się Generalna Komendantura, postawiono pomnik Ofiar Stalinizmu
- lata 50. I 60. na placu jest składowisko materiałów budowlanych
- w latach 60. i 70. XX w. plac Wolności służył jako miejsce kiermaszu książek w ramach Dni Oświaty, Książki i Prasy
- początek lat 90. na placu funkcjonuje targowisko handlowe
- w 2008 zakończono siedmioletni remont i 19 kwietnia 2009 r. uroczyście otwarto Pałac Królewski i wystawę stałą „1000 lat Wrocławia”
- w maju 2011 r. przy placu odsłonięto pomnik ku czci rotmistrza Witolda Pileckiego
- w 2015 r. zakończono budowę Narodowego Forum Muzyki
- w 2016 w skrzydle południowym pałacu powstaje Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego
Hotel Monopol – dawniej i dziś
Pałac Królewski – dawniej i dziś
Muzeum Teatru – dawniej i dziś
