Pierwsza pomoc w wybranych stanach nagłych. Jak postępować?

O zasadach udzielania pierwszej pomocy Joanna Bisiecka-Szymczak, ratownik Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy, opowiadała w tekście poniżej:

W tym artykule znajdziecie instrukcję udzielania pierwszej pomocy w wybranych stanach nagłych. Jak postępować?

Napad drgawkowy

Pamiętaj, że nie można zatrzymać ataku, który już się rozpoczął. Co możesz zrobić, by pomóc?

• Zachowaj spokój.

• Nie przenoś chorego, chyba że znajduje się w niebezpiecznym miejscu (np. na środku ulicy lub w miejscu, które może spowodować obrażenia).

• Usuń z zasięgu poszkodowanego wszystko, co może go zranić.

• Zabezpiecz głowę przed uderzaniem o podłoże, podłóż pod nią ręce lub coś miękkiego.

Nie wkładaj niczego do ust chorego – to nie jest konieczne i może być niebezpieczne.

• Po napadzie ostrożnie przewróć poszkodowanego do pozycji bezpiecznej (str. 5). Umożliwi to swobodne oddychanie.

• Pozwól choremu odpocząć i wyciszyć się po napadzie. Po kilku minutach wróci do siebie. Wtedy możesz wypytać go o choroby, leki, uczulenia.

• Pozostań z osobą do czasu, aż odzyska pełną świadomość, ustąpią objawy lub przybędzie pomoc medyczna.

• Jeśli możesz, licz czas od rozpoczęcia ataku – to ważna informacja dla medyków.

Wstrząs anafilaktyczny

Wstrząs mogą wywołać alergeny, takie jak: leki, pokarmy, jad owadów czy substancje kontaktowe. To stan zagrażający życiu, który wymaga natychmiastowej pomocy. Przebiega gwałtownie i może doprowadzić do śmierci.

Reakcja może obejmować:

• Problemy z oddychaniem: obrzęk języka, gardła, krtani, świsty, chrypka, duszność, sinica.

• Zaburzenia krążenia: szybkie bicie serca, blada lub zimna skóra, spadek ciśnienia, omdlenia.

• Objawy neurologiczne: dezorientacja, pobudzenie, utrata przytomności.

• Skórne: pokrzywka, obrzęk (np. wokół ust, gardła, oczu).

• Jeśli nie udzieli się pomocy, reakcja może przejść we wstrząs, charakteryzujący się gwałtownym spadkiem ciśnienia, chłodną, blado-spoconą skórą, zatrzymaniem krążenia.

Co zrobić w przypadku wstrząsu anafilaktycznego:

• Natychmiast przerwij kontakt z alergenem, jeśli to możliwe.

• Zadzwoń na 999 lub 112.

• Podaj adrenalinę z automatycznej strzykawki w przednio-boczną część uda.

Osoby narażone na reakcje powinny mieć przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną i korzystać z niej natychmiast, nawet jeśli objawy są łagodne. Nie ma przeciwwskazań do tego, aby świadek zdarzenia podał adrenalinę, którą poszkodowany ma przy sobie, i nie należy się tego obawiać.

Pamiętaj!

• Jeśli poszkodowany straci przytomność i przestanie oddychać, prowadź resuscytację. Jeśli dostępny jest defibrylator AED, użyj go niezwłocznie.

• Nigdy nie zostawiaj poszkodowanego samego!

Masywny krwotok z rany

• Pamiętaj o rękawiczkach! Zastosuj miejscowy ucisk na ranę.

• Załóż ciasno opatrunek na ranę. Użyj jałowego opatrunku lub wykorzystaj najbardziej czysty dostępny materiał, np. elementy ubrania.

• Jeśli krwotok nie ustępuje po zastosowaniu ucisku, użyj opaski uciskowej.

• Możesz zatrzymać krwawienie poprzez upakowanie rany bandażem, gazą czy podartym w kawałki T-shirtem. Uzupełnij całą przestrzeń rany i mocno dociśnij.

• Zadzwoń na 999 lub 112.

Złamanie

• Jeśli złamana jest ręka, podwieś ją na chuście trójkątnej, apaszce czy koszulce, aby ograniczyć ruch.

• Przy złamanej nodze, obłóż ją miękkimi poduszkami lub polarem, aby uzupełnić wolne przestrzenie pomiędzy kończyną a podłożem. Unieruchomienie spowoduje zmniejszenie bolesności.

• Pamiętaj, aby unieruchomić miejsce złamania i dwa sąsiadujące stawy.

• W przypadku otwartego złamania, opatrz ranę jałowym opatrunkiem z gazy lub czystym ubraniem, pamiętając, by nie wciskać odłamków kostnych do środka.

Omdlenie

• Ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej. Nie unoś jego nóg do góry.

• Rozluźnij kołnierzyk. Zapewnij dostęp świeżego powietrza.

• Jeżeli ktoś stracił przytomność albo mówi nieskładnie, zadzwoń na 999 lub 112.

Uraz kręgosłupa

• Nie ruszaj poszkodowanego, tylko delikatnie stabilizuj głowę, trzymając dłońmi po obu stronach obok uszu.

• Zadzwoń na 999 lub 112.

• Zatamuj widoczne krwawienia lub unieruchom złamania. Zapewnij komfort termiczny.

Porażenie prądem

• Nie dotykaj osoby porażonej prądem, dopóki nie odłączysz jego źródła.

• Wyłącz bezpieczniki (korki) lub wyjmij wtyczkę z gniazdka.

• Sprawdź stan poszkodowanego – oceń, czy jest przytomny i czy oddycha.

• Zadzwoń na 999 lub 112.

• Jeśli poszkodowany nie oddycha prawidłowo, rozpocznij resuscytację. Kluczowe będzie użycie AED.

• Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, ale oddycha, ułóż go w pozycji bocznej bezpiecznej.

• Na oparzone miejsce nałóż opatrunek.

• Obserwuj poszkodowanego i pozostań z nim do czasu przybycia służb.

Oparzenia

• Zdejmij biżuterię, aby uniknąć utrudnień związanych z obrzękiem.

• Ochładzaj oparzoną skórę, polewając ją czystą wodą (ok. 20°C) przez 10–20 minut do ustąpienia bólu. Przy dużych oparzeniach (klatka piersiowa, plecy, nogi) schładzaj przez 5 minut, aby nie doprowadzić do wychłodzenia organizmu.

• Zabezpiecz oparzoną powierzchnię opatrunkiem hydrożelowym. Możesz zamiennie użyć folii spożywczej – zawiń nią oparzone miejsca.

• Możesz podać środki przeciwbólowe.

• Przy oparzeniach chemicznych natychmiast usuń zanieczyszczone ubranie i uważaj, aby samemu nie mieć kontaktu z chemikaliami. Jeśli ubranie jest wtopione w ciało, nie zrywaj go, lecz wytnij je wokół rany.

• W razie potrzeby zadzwoń na 999 lub 112.

Uciskanie klatki piersiowej kupuje czas. Użycie defibrylacji bezpośrednio leczy poszkodowanego.

Jarosław Sowizdraniuk, ratownik medyczny, konsultant merytoryczny WAPP, nauczyciel akademicki na Wydziale Medycznym

Stłuczenie i zwichnięcie

• W miejsce urazu przyłóż zimny okład, np. kompres lub worek z lodem owinięty w tkaninę.

• Unieruchom stłuczoną kończynę w takiej pozycji, która jest dla poszkodowanego najwygodniejsza.

Krwawienie z nosa

• Pochyl poszkodowanego lekko do przodu.

• Przyłóż do nosa gazik lub chusteczkę, uciskając nozdrze i utrzymując ucisk przez ok. 10 minut.

• Jeśli krwawienie trwa dłużej niż 15–20 minut, skonsultuj się z lekarzem albo zadzwoń na 999 lub 112.

Ciało obce w drogach  oddechowych

U dorosłego

1. Jeśli kaszel jest nieefektywny lub poszkodowany nie może nabrać powietrza, pochyl go do przodu i wykonuj energiczne uderzenia między łopatki, stojąc za poszkodowanym.
2. Jeśli to nie spowoduje usunięcia ciała obcego, stań blisko za poszkodowanym, pochyl go do przodu, przyłóż swoje splecione ręce w okolice nadbrzusza i dynamicznie uciśnij kilka razy jego nadbrzusze (w okolicy połowy odległości pomiędzy pępkiem a końcem mostka, do siebie i ku górze).
3. Jeśli te czynności nie spowodują usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych, kontynuuj uderzenia między łopatkami na przemian z uciskami nadbrzusza.
4. Jeśli poszkodowany straci przytomność i nie oddycha, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) (patrz poradnik)
5. Uciśnięcia pomogą wyrzucić ciało obce na zewnątrz, a oddechy przemieścić je niżej, do jednego z płuc. Dzięki temu uzyskasz drożność chociaż połowy układu oddechowego.
6. Zadzwoń na 999 lub 112.

U dziecka przytomnego

1. Jeśli dziecko kaszle efektywnie, zachęcaj je do kontynuowania kaszlu – jest to najskuteczniejsza metoda usunięcia ciała obcego.
2. Jeśli kaszel jest nieefektywny lub dziecko nie może kaszleć, wykonuj zdecydowane uderzenia w okolicę między łopatkami.
3. U niemowlęcia (do 1. roku życia) ułóż głowę w dół na własnym przedramieniu, podtrzymując ciało i asekurując głowę, wykonuj zdecydowane uderzenia między łopatkami.
4. Jeśli uderzenia między łopatkami są nieskuteczne, wykonaj uciśnięcia nadbrzusza jak u dorosłego – u niemowląt zamiast tego zastosuj uciśnięcia klatki piersiowej jak przy RKO.

U dziecka nieprzytomnego

1. Udrożnij drogi oddechowe, delikatnie odchylając głowę do tyłu i unosząc żuchwę.
2. Sprawdź, czy dziecko oddycha – obserwuj ruch klatki piersiowej, słuchaj oddechu, czuj na policzku oddech.
3. Jeśli nie oddycha, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO) (patrz poradnik).

Poradnik przygotowany we współpracy z Rządowym Centrum Bezpieczeństwa