Prima aprilis - co to znaczy i skąd się wziął?
Prima aprilis, czyli po łacinie 1 kwietnia prawdopodobnie wywodzi się ze starożytności. Historycy mają kilka tropów. Jeden z nich nawiązuje do opowieści rodem ze starożytnej Grecji i Persefony, która w pierwszych dniach kwietnia została porwana do Hadesu. Jej matka Demeter (łac. Ceres) szukała córki w podziemiach, kierując się jej głosem, ale echo wprowadziło ją w błąd.
Według innych podań, źródłem prima aprilis jest rzymskie święto Veneralia, połączonego często ze świętem Fortuny Virilis i Cerialiami (święto ku czci Ceres), obchodzone 1 kwietnia. W tym dniu można było sobie do woli żartować i robić kawały. Mężczyźni przebierali się za kobiety i tańczyli na ulicach. Popularne były też komiczne występy.
Prima aprilis, czyli dzień żartów na świecie
Prawdopodobnie prima aprilis jako dzień kawałów zaczął być obchodzony 1 kwietnia najpierw we Francji. Miało to związek z wydarzeniem w 1564 r., kiedy to król Karol IX wprowadził reformę kalendarza - zmienił pierwszy dzień nowego roku z 1 kwietnia na 1 stycznia.
Do Polski prima aprilis dotarł z Europy Zachodniej w XVI wieku.
- W krajach anglojęzycznych nazywany jest „Dniem Głupców” (April Fools’ Day lub All Fools’ Day).
- W Niemczech to po prostu „1 kwietnia”.
- We Francji prima aprilis jest określany jako „Dzień kwietniowej ryby”.
- W Szkocji znany jest jako „Polowanie na głupca”.
- Na Litwie to „Dzień kłamcy”.
- W Portugalii „Dzień kłamstwa”.
- W Rosji - „Dzień śmiechu”.
Jak obchodzi się prima aprilis?
To dzień, w którym możesz zostać wprowadzony w błąd - w mediach albo przez przyjaciół i znajomych. Niektórzy podchodzą jednak do sprawy bardzo poważnie. Instytut Pamięci Narodowej przypomina na swojej stronie internetowej sojusz antyturecki z Leopoldem I Habsburgiem, podpisany 1 kwietnia 1683 roku, który - by z całą stanowczością podkreślić jego powagę i prawdziwość - został przedatowany na 31 marca.
IPN podaje także przykłady żartów z lat 20. XX w. w Polsce. Gazety donosiły wówczas m.in. o zainstalowaniu w pasażerskich wagonach kolejowych beczek z piwem mającym umilić pasażerom podróż. Coraz częściej w primaaprilisowych, medialnych kawałach pojawiały się dziwy natury, fantastyczne plany miejskich inwestycji, nowe budynki i wynalazki naukowe.
1 kwietnia 1938 r. „Gazeta Polska” pisała o zbudowanej w tajemnicy linii warszawskiego metra oraz o budowie szklanych dachów nad ulicami miasta. Co ciekawe, niektóre drukowane oraz nadawane ówcześnie przez radio żarty okazały się później prawdziwe. Przykładem jest żart z 1 kwietnia 1937 roku, kiedy to Polskie Radio nadało reportaż dotyczący wynalezienia aparatów radiowych, przeznaczonych do zamontowania w samochodzie.
Najsłynniejsze primaaprilisowe żarty w mediach na świecie
- Zmiana grawitacji, czyli wielkie skakanie
1 kwietnia 1976 roku w Wielkiej Brytanii radio BBC poinformowało o koniunkcji Jowisza i Plutonu, co miało wpłynąć na ziemską grawitację. Niejaki Patrick Moore przekazał na antenie, że o godz. 9:47, kiedy Pluton schowa się za Jowiszem, planety wytworzą dużą siłę grawitacyjną, która zmniejszy z kolei przyciąganie ziemskie. Jeśli słuchacze podskoczyliby w tym czasie, zaczęliby lewitować. Prawda szybko wyszła na jaw, ale wiele osób dało się nabrać i ćwiczyło podskoki.
- Archipelag San Serriffe, czyli nowy świat
1 kwietnia 1977 roku dziennik „The Guardian" opublikował obszerny tekst o rajskim archipelagu San Serriffe na Oceanie Indyjskim. Wiele osób było przekonanych, że takie miejsce naprawdę istnieje i będzie konkurencją dla Malediwów czy Bora Bora, a to był oczywiście blef.
- Spaghetti na krzewach
1 kwietnia 1957 roku telewizja BBC podała informację o obfitych zbiorach spaghetti. Dorodny makaron pojawił się na krzewach w kantonie Tessyn w Szwajcarii, a widzowie zobaczyli, jak rolnicy zbierają plony. Wyrosła też nowa odmiana „Makaronowych krzewów", których nitki były równej długości, a po wysuszeniu na słońcu można było z nich od razu przyrządzić pastę. Najlepiej z sosem pomidorowym. Ten primaaprilisowy żart można zobaczyć na archiwalnym filmiku poniżej:
- Edison wynalazł cudowną maszynę
1 kwietnia 1878 r. amerykański dziennik „New York Daily Graphic" napisał, że Thomas Edison, słynny wynalazca m.in. fonografu, stworzył maszynę zmieniającą glebę w zboże i wodę w wino. Prawdziwy cud, który okazał się... tylko żartem.
- Zmiana czasu i nowe zegary
1 kwietnia 1975 roku w Australii zmieniono czas - ogłosiła tamtejsza telewizja ABC. Cały kraj miał przejść na czas systemu metrycznego, w którym godzina ma sto minut, a minuta sto sekund. Australijczycy mogli nawet zobaczyć nowe zegary. Stacja telewizyjna została zalana pytaniami, czy dotychczasowe zegarki uda się przestawić na nowy czas.
- Damskie pończochy i kolorowa telewizja
1 kwietnia 1962 r. publiczny szwedzki kanał telewizyjny Sveriges Television, który emitowany był wówczas w czerni i bieli, poinformował o tym, jak odbierać telewizję w kolorze. Jak radził ekspert, widzowie mieli założyć na ekran kawałek nylonu, najlepiej pończochy i dzięki temu oglądać obraz w kolorze. Był jednak warunek - musieli kiwać w tym czasie głową w tył i w przód. Wielu dało się wykiwać.
- Zakaz prima aprilis
1 kwietnia 2005 roku brytyjski tabloid „The Sun" napisał, że Unia Europejska podjęła decyzję o zakazie świętowania prima aprilis. Powód był poważny? Zagrożenie utraty zdrowia psychicznego i fizycznego.
A Wy co sądzicie o tym dniu i jakie żarty primaaprilisowe macie na swoim koncie? Podzielcie się opowieściami na naszym Facebooku.
źródło: "O prima aprilis na wesoło i na poważnie, ale zawsze historycznie", wroclaw.ipn.gov.pl, "20 głośnych żartów na prima aprilis", rp.pl
