Biuro RPO we Wrocławiu przyjmuje ok. 70 spraw miesięcznie. Zasadnych okazuje się jedna czwarta z tego. To dużo czy mało?
Dość dużo, jak na tak małe biuro. I choć nie narzekamy na brak pracy, to zachęcamy każdego, kto czuje, że jego prawa zostały naruszone, by się do nas zgłosił. Może to zrobić również w imieniu krewnego lub sąsiada, jeśli ten nie jest w stanie sam się zgłosić. Przypominam jednak, że możemy interweniować wobec organów władzy publicznej, jak sąd, urząd, szkoła czy szpital, a nie prywatnych firm.
Jakich spraw jest najwięcej?
Zakres jest niesamowicie różny. Często zdarza się po prostu prośba o wytłumaczenie, co sąd napisał w swoim wyroku. Mamy też dużo wniosków o wniesienie skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego od wyroków, które uprawomocniły się po 17 października 1997 r.
Proszę podać przykład takiego wyroku, z którym obywatel trafia do RPO.
Dwa funkcjonujące całkowicie sprzeczne orzeczenia spadkowe. W ciągu dwóch lat ten sam sąd wydał dwa sprzeczne orzeczenia spadkowe po tym samym spadkodawcy. W konsekwencji, spadkobiercy nie wiedzą, kto dziedziczy, a to uniemożliwia swobodne dysponowanie majątkiem. Jedynym wyjściem jest uchylenie drugiego z wydanych orzeczeń przez Sąd Najwyższy.
Rzecznik ma możliwość przystąpienia do postępowania cywilnego lub administracyjnego, jeśli sprawa jest precedensowa, jak np. ta o zadośćuczynienie za smog. Albo kiedy widzimy, że poszkodowany obywatel nie radzi sobie z załatwieniem sprawy z powodu zaawansowanego wieku, choroby czy niepełnosprawności.
Komu tak pomagacie?
Na przykład tym, którzy nie dostali pełnomocnika z urzędu. We Wrocławiu działa 26 nieodpłatnych punktów pomocy prawnej. Nasi interesariusze często o tym wiedzą i z nich korzystają. Sąd, widząc pismo napisane prawniczym językiem, uznając, że sprawa nie jest skomplikowana, może odmówić pomocy prawnej z urzędu. Tymczasem na rozprawie, gdy nasz interesariusz staje w ogniu pytań prawników, zaczyna się gubić. Wtedy pomagamy im odwołać się od wyroku.
Albo tzw. niewolnicy IV piętra. Często nie wychodzą w ogóle z domu, bo w ich kamienicy nie ma windy. Może i potrafiliby zejść po schodach, trzymając się poręczy, ale nie ma drugiej, a oni mają sprawną jedną rękę.
Pomagamy też osobom, które opiekują się swoimi bliskimi z niepełnosprawnością, a nie otrzymują świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ są uprawnione do świadczeń emerytalnych lub rentowych. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który uznał ten przepis za niekonstytucyjny, nie został wykonany od 2019 r.
Przyjmujecie skargi na źle naliczoną emeryturę?
Czasem po wymianie pism z ZUS-em okazuje się, że faktycznie została ona źle naliczona. Jednak najczęściej, niestety, nie. Więcej wniosków wpływa od młodych matek, którym ZUS zarzuca sztucznie zawyżone wynagrodzenie lub fikcyjność zatrudnienia albo prowadzenia działalności gospodarczej.
A kto nie chce wypłacić 500+?
Takie problemy występują właściwie tylko wtedy, gdy jedno z rodziców pracuje za granicą i instytucja zagraniczna nie udziela odpowiedzi naszej. Wtedy wszczynamy postępowanie wyjaśniające.
Do kiedy można zgłosić się do RPO z wyrokiem nakazowym za nieuzasadnione przemieszczanie się podczas lockdownu?
W każdej chwili. Żeby było zgodne z literą prawa, ten przepis powinien mieć formę ustawy, a nie rozporządzenia.
Rozmawiała: Anna Aleksandrowicz
