Akcja Yoshimoto „Świadek” poświęcona jest historii Ormian, o której opowiada najnowszy spektakl Teatru ZAR „Armine, sister”. Jednocześnie japoński tancerz podejmuje temat zachowania i niesienia pamięci. „Świadek” nie jest częścią spektaklu, chociaż opiera się na tych samych założeniach co premiera Teatru ZAR.
- Poprosiliśmy Daisuke Yoshimoto, by pokusił się skomentować powstający spektakl „Armine, sister” i zastanowił się nad tym, w jaki sposób performer może dawać świadectwo o wydarzeniach, które nie są częścią jego doświadczenia – mówi Jarosław Fret, lider Teatru ZAR.
Premierowy spektakl „Armine, sister” powstaje we współpracy Teatru ZAR z muzykami z Iranu, Armenii, Anatolii oraz Stambułu. Po raz pierwszy w historii na scenie teatralnej będzie można usłyszeć ormiański śpiew modalny – premiera 28 listopada w Studiu Na Grobli.
- „Armine, sister” to nie tylko spektakl, ale także projekt obejmujący wystawę, koncerty, dyskusje panelowe – wymienia Jarosław Fret.
Teatr ZAR bada kulturę ormiańską od dobrych trzech lat. Aktorzy teatru odwiedzili m.in. turecką Anatolię, gdzie mieszkali Ormianie przez rokiem 1915. Właśnie w tym roku rząd młodoturecki dokonał eksterminacji Ormian.
- Nie chcemy mówić w imieniu Ormian, nie chcemy mówić ich głosem, ale nie możemy milczeć na temat mordów, których dokonali Turcy na współobywatelach swojego kraju, jak robi to od blisko stu lat Europa. Na to milczenie i kupczenie polityczne nie ma zgody – zaznacza Jarosław Fret. – Chcemy zainspirować innych, by mówili pełnym głosem o tym, co stało się z Ormianami. Nie brakuje wiedzy historycznej na ten temat, ale brakuje głosu sztuki, języka, który upodmiotowiłby ofiary.
Oś spektaklu „Armine, sister” tworzy ormiańska muzyka liturgiczna – od śpiewu monodycznego z kościoła Świętej Trójcy w Stambule poprzez kompozycje Makara Ekmaliana i kolekcje Komitasa, uzupełniona o tradycje muzyczne perskie i kurdyjskie. Aktorzy teatru ZAR uczyli się śpiewu monodycznego blisko dwa lata, wraz z nimi w spektaklu wystąpią mistrzowie tego typu śpiewu m.in. Aram Kerovpyan – mistrz śpiewu w ormiańskiej katedrze w Paryżu, Murat Iclinalca – mistrz śpiewu w stambulskim kościele św. Grzegorza Oświeciciela, Dengbesz Kazo – kurdyjski śpiewak i opowiadacz oraz siostry Masha i Marjan Vahdat śpiewające klasyczne perskie pieśni.
Przestrzeń sceniczną tworzy 16 kolumn, które przypominają ormiańską, opuszczoną świątynię. – Związek architektury i muzyki od początku wydawał nam się niezwykle ważny – mówi Fret. – W czasie naszych podróży po Anatolii odwiedziliśmy ruiny ormiańskich kościołów. Mimo że są uznane za zabytki, nie ma tam żadnych informacji o Ormianach. Historia Ormian jest zamazywana, zacierana. Ludobójstwo, którego dokonali Turcy jest zakłamywane, wypierane z kulturowego przekazu – dodaje lider ZAR.
Wystawa „Być świadkiem świadków” jest częścią ormiańskiego projektu ZAR. Oglądać ją można od 12 listopada do 4 grudnia na ulicy Świdnickiej. Zobaczymy współczesne i historyczne zdjęcia ilustrujące historię narodu ormiańskiego. Osią wystawy jest historia eksterminacji Ormian roku 1915. Opowiadają o niej Komitas Vardapet – mnich, muzyk i muzykolog, jedna z najwybitniejszych postaci kultuty ormiańskiej, niedoszła ofiara aresztowań w roku 1915, Armin Theophil Wegner – niemiecki oficer armii tureckiej, autor zdjęć dokumentujących ludobójstwo Ormian w Anatolii, Rafał lemkin – polski prawnik żydowskiego pochodzenia, twórca pojęcia ludobójstwa i projektu Konwencji w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa uchwalonej przez ONZ w 1948 roku.
„Armine, sister” to także koncerty w ramach seminarium praktycznego VoicEncounters „Odzyskiwanie głosu”. W Synagodze Pod Białym Bocianem 19 listopada o godz. 19 odbędzie się koncert pieśni kurdyjskich w wykonaniu Dengbesza Kazo. Vahdat Ensemble 26 listopada o godz. 19 wykona piesni perskie w Synagodze Pod Białym Bocianem. Natomiast w Katedrze Greckokatolickiej pw. Świętych Wincentego i Jakuba (pl. Nankiera 15) 3 grudnia (godz.19) wystąpi Natalia Połowynka, Julia Cwiach oraz Nazara Romaniuka. Będzie to koncert irmosów – prawosławnych pieśni liturgicznych. VoicEncounters zakończy 8 grudnia (godz.19) w Sali Teatru Laboratorium – wystąpią aktorzy Teatru ZAR oraz gościnnie śpiewacy z rodziny Pilpanich oraz Patrick Vignoli z zespołu Tempvs Fvgit. Będzie to koncert z okazji 10 jubileuszu Teatru ZAR. Wstęp na wszystkie koncerty jest wolny.
Agnieszka Kołodyńska
