Wielki Tydzień 2024. Zobaczcie, jakie obrzędy towarzyszą Triduum Paschalnemu i Wielkanocy

Wielki Tydzień 2024 – Poniedziałek, Wtorek, Środa

Wielki Tydzień rozpoczyna tradycyjnie Niedziela Palmowa, a kończy Wigilia Paschalna, czyli nocne nabożeństwo w noc z Wielkiej Soboty na Niedzielę Zmartwychwstania.

Poniedziałek, wtorek i środa w Wielkim Tygodniu są poświęcone pojednaniu.

W Wielki Poniedziałek Chrystus, wchodząc na plac świątyni i widząc tam kupców z towarami i bydłem, wypędził ich stamtąd. Z kolei wieczorem w Betanii pewna kobieta namaściła głowę Jezusa flakonikiem drogocennego olejku, co wywołało wśród uczniów niezadowolenie, bo uznali, że to marnotrawstwo. Jezus, myśląc o zbliżającej się chwili swojej śmierci i złożenia do grobu, docenia namaszczenie, którego dostąpił jako zapowiedź tej czci, jakiej Jego ciało, nierozerwalnie związane z tajemnicą Jego osoby, będzie godne także po śmierci.

W Wielki Wtorek w piśmie poznajemy polemikę Jezusa z żydowską starszyzną żydowską. Zapowiedział zarówno całkowite zniszczenie Jerozolimy, koniec świata, ale również swoje powtórne przyjście na ziemię w chwale. Z kolei w przypowieści o roztropnym słudze, o mądrych i głupich pannach i o talentach nawoływał do czujności.

Wielka Środa ma bezpośredni już kontakt z wydarzeniami Wielkiego Czwartku i Wielkiego Piątku. Sanhedryn, na tajnej naradzie, podejmuje decyzję o tym, by zgładzić Jezusa. Swoją pomoc oferuje Judasz. W zamian za srebrniki obiecuje śledzić Chrystusa i zawiadomić Sanhedryn, gdy jego Mistrz będzie sam, aby Go pojmać.

W tradycji w poniedziałek i wtorek można było robić porządki, ozdabiać domostwa, ale wszelkie prace trzeba było skończyć we wtorek.

W tym roku roku katolicy świętują 9 kwietnia, a wierni tradycji wschodniej – tydzień później, 16 kwietnia.

Kulminacją Wielkiego Tygodnia są trzy najbardziej święte dni – Triduum Paschalne (Wielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka Sobota).

28 marca 2024 – Wielki Czwartek – początek Triduum Paschalnego

Rano we wszystkich kościołach katedralnych biskup diecezjalny wraz z kapłanami odprawia szczególną Mszę św. Krzyżma, podczas której święci oleje (służą przez cały rok przy udzielaniu sakramentów chrztu, święceń kapłańskich, namaszczenia chorych). To także ważna uroczystość dla kapłanów koncelebrujących, ponieważ odnawiają przyrzeczenia kapłańskie. 

Triduum Paschalne rozpoczyna się wieczorem (w kościołach parafialnych i zakonnych) uroczystą Mszą św. Wieczerzy Pańskiej (dziękczynną za ustanowienie Eucharystii i kapłaństwa służebnego). Najpierw jednak z tabernakulum wyjmuje się Najświętszy Sakrament i miejsce to pozostaje puste do Nocy Zmartwychwstania. W liturgii dzwony biją podczas śpiewania hymnu „Chwała na wysokości Bogu” (nie wykonywało się go przez Wielki Post), a po homilii rozpoczyna się obrzęd umywania nóg.

Główny celebrans (zazwyczaj przełożony wspólnoty) myje i całuje stopy dwunastu mężczyznom. To zwyczaj na pamiątkę gestu Chrystusa (wyraża prawdę, że Kościół, tak jak Chrystus, jest nie po to, żeby mu służono, lecz aby służyć).

Po Mszy św. rusza procesja do ciemnicy, gdzie rozpoczyna się adoracja Najświętszego Sakramentu. Co ważne, ołtarz (aż do Wigilii Paschalnej) pozostanie bez obrusa, świec i wszelkich ozdób.

Michael Willman, Zmartwychwstanie Chrystusa, ok. 1682

29 marca 2024 – Wielki Piątek – Liturgia Męki Pańskiej

Po południu odprawiana jest wielkopiątkowa Liturgia Męki Pańskiej, która ma swój szczególny przebieg. Celebrans i asysta wchodzą w ciszy, a przed ołtarzem chwilę leżą krzyżem. Czytany lub śpiewany jest (z podziałem na role) opis Męki Pańskiej według św. Jana.

Po homilii w modlitwie wstawienniczej Kościół poleca Bogu siebie i cały świat. W tym roku dołączona zostanie intencja „za Ukrainę”. 

Głównym wydarzeniem liturgii jest adoracja Krzyża (zasłoniętego fioletowym suknem), który zostaje wniesiony przed ołtarz. Po liturgii Krzyż zostaje w dostępnym miejscu, aby każdy wierny mógł go adorować. Do Wigilii Paschalnej to najważniejsze miejsce w świątyni. 

Po adoracji Krzyża z ciemnicy przynoszony jest Najświętszy Sakrament, a wiernym udziela się Komunii świętej.

Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest procesja do Grobu Pańskiego. Na ołtarzu przy Grobie Pańskim wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji okrytej białym przejrzystym welonem (symbol całunu, w który owinięto ciało zmarłego Chrystusa). W wielu kościołach adoracja trwa całą noc. 

W ten dzień odprawiane są także nabożeństwa Drogi Krzyżowej (zwykle o godzinie 15.00, kiedy –  według Ewangelii – zmarł Chrystus).

30 marca 2024 – Wielka Sobota – Bez Mszy św.

To dzień ciszy i oczekiwania, a także, obok Wielkiego Piątku, jedyny dzień, kiedy w kościele nie odprawia się Mszy św. W Wielką Sobotę święcimy też pokarmy wielkanocne (chleb na pamiątkę tego, którym Jezus nakarmił tłumy na pustyni, mięso na pamiątkę baranka paschalnego, którego spożywał Jezus podczas uczty paschalnej z uczniami oraz jajek, które symbolizują nowe życie). To także czas, kiedy odwiedzamy groby Pańskie w kościołach.

31 marca 2024 – Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego (Wielkanoc)

Wielkanoc zaczyna się w sobotę, po zachodzie słońca, liturgią światła. Na zewnątrz kościoła kapłan święci ogień, od którego zapala się Paschał (wielką woskową świecę symbolizującą zmartwychwstałego Chrystusa).

Na paschale kapłan żłobi znak krzyża, wypowiadając słowa: „Chrystus wczoraj i dziś, początek i koniec, Alfa i Omega. Do Niego należy czas i wieczność, Jemu chwała i panowanie przez wszystkie wieki wieków. Amen”. Umieszcza się tam również pięć ozdobnych czerwonych gwoździ, symbolizujących rany Chrystusa oraz aktualną datę.

Paschał wnosi się do okrytej mrokiem świątyni, a wierni zapalają od niego swoje świece, przekazując sobie wzajemnie światło. Niezwykle wymowny jest widok rozszerzającej się jasności, która w końcu wypełnia cały kościół. Zwieńczeniem obrzędu światła jest uroczysta pieśń.

Dalsza część liturgii paschalnej to czytania przeplatane psalmami. Przypominają one całą historię zbawienia, poczynając od stworzenia świata, przez wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej, proroctwa zapowiadające Mesjasza aż do Ewangelii o Zmartwychwstaniu Jezusa.

Tej nocy powraca po blisko pięćdziesięciu dniach uroczysty śpiew „Alleluja”, a celebrans święci wodę, która przez cały rok będzie służyła przede wszystkim do chrztu. Wierni odnawiają swoje przyrzeczenia chrzcielne wyrzekając się grzechu, Szatana i wszystkiego, co prowadzi do zła oraz wyznając wiarę w Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego.

Wigilia Paschalna kończy się Eucharystią i procesją rezurekcyjną. 

1 kwietnia 2024 – Poniedziałek Wielkanocny (Lany Poniedziałek)

Drugi dzień Świąt Wielkanocnych bywa nazywany lanym poniedziałkiem, bo nie mógł nikomu ujść na sucho, a najchętniej urządzano dyngusa ładnym i lubianym pannom (bycie oblaną świadczyło o powodzeniu dziewcząt). 

Dzisiejszy Śmigus-dyngus był niegdyś dwiema różnymi tradycjami. Dyngus to datek dawany przez gospodynie mężczyznom chodzącym w Poniedziałek Wielkanocny po domach, składającym życzenia świąteczne i wygłaszającym oracje i wiersze o męce Pańskiej, czy też komiczne parodie. W zamian za to otrzymywali jajka, wędliny i pieczywo. A śmigus to obyczaj polewania się wodą w Poniedziałek Wielkanocny. 

Poniedziałek był w polskiej tradycji także dniem odwiedzin w rodzinie i wśród przyjaciół. Po powrocie z kościoła składało się wizyty.