- Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego przyznawana jest osobom, dla których wartościami nadrzędnymi są wolność, demokracja, które cechuje myślenie o polskiej racji stanu rozumianej jako przynależność do zachodniej cywilizacji - mówił podczas uroczystości na dziedzińcu Ossolineum prezydent Wrocławia, Rafał Dutkiewicz.
Przedstawiając laureata 15. edycji Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego powiedział: - To wielki patriota dwóch narodów, polskiego i żydowskiego, który potrafić mówić nawet o najtrudniejszych sprawach między Polakami a Żydami - akcentował prezydent Wrocławia.
Swoje wystąpienie prof. Szewach Weiss rozpoczął od przedstawienia potomków państwa Góral, sąsiadów Weissów z Borysławia. M.in. dzięki Góralom Weissowie ocaleli w czasie wojny. - Wstańcie, pokażcie się, proszę - namawiał swoich gości, których zebrani na dziedzińcu Ossolineum entuzjastycznie przywitali.
Izrael zbudowali polscy Żydzi
Były szef izraelskiego parlementu kilkukrotnie przywoływał swoje związki z Wrocławiem. Weissowie, kiedy wyjechali z Borysławia w 1945 roku w drodze do Wałbrzycha, gdzie spędzili rok, przejeżdżali przez Wrocław. Gdyby mieli w planach pozostanie w Polsce (a nie emigrację do Palestyny) zapewne osiedliliby się we Wrocławiu. Uniwersytet Wrocławski był pierwszą polską uczelnią, która nadała mu tytuł doktora honoris causa.
Dużo uwagi poświęcił współczesnej sytuacji politycznej na świecie, relacjom Izraela z Polską dzisiaj i w przeszłości. - Nie mozna sobie wyobrazić powstania Izraela bez udziału polskich Żydów. Nawet izraelscy lotnicy szkolili się w Polsce, na porzuconych niemieckich samolotach, a dopiero potem zdecydowali się na emigrację do Palestyny - opowiadał.
Laureat Nagrody komentował także przyszłość relacji sąsiedzkich między narodami na Bliskim Wschodzie. - Rodzice już niechętnie wysyłają swoje dzieci na wojnę. To bardzo dobry objaw - mówił prof. Weiss.
Przyjaciel Polski
Weiss urodził się w 1935 r. w Borysławiu w okolicach Lwowa. Niemiecką okupację przeżył wraz z rodziną dzięki pomocy polskich i ukraińskich sąsiadów. Po II wojnie Weissowie musieli opuścić Borysław, który znalazł się pod administracją radziecką. Zamieszkali na krótko w Wałbrzychu, przez zieloną granicę dostali się najpierw do Austrii, a potem do nowo powstałego Izraela.
Był dziennikarzem i politykiem, wieloletnim posłem do Knesetu, a także przewodniczącym izraelskiego parlamentu. W latach 2001-2003 pełnił funkcję ambasadora Izraela w Warszawie.
W 2006 r. Szewach Weiss został doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego.
Honory dla Zbigniewa Brzezińskiego
Poniedziałkową uroczystość na dziedzińcu Ossolineum poprzedziło odsłonięcie tablicy upamiętniającej ostatnią wizytę we Wrocławiu prof. Zbigniewa Brzezińskiego. W czerwcu 2014 r. znany politolog, doradca prezydenta USA Jimiego Cartera ds. bezpieczeństwa i promotor wejścia Polski do NATO także odebrał Nagrodę im. Nowaka-Jeziorańskiego.
- Ojciec w tamtym okresie już nie odbierał tego typu wyróżnień. Jednak uznał, że do Wrocławia po nagrodę, której patronem jest jego serdeczny przyjaciel, musi pojechać - mówił Mark Brzeziński, syn Zbigniewa, który razem z córką Aurorą, odsłonili tablicę ku czci ojca i dziadka.
Nagroda kuriera z Warszawy
Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego to wyróżnienie przyznawane od 2004. Zostało ustanowione przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Kolegium Europy Wschodniej, miasto Wrocław, Uniwersytet Wrocławski oraz Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Laureatem Nagrody Nowaka-Jeziorańskiego jest Tomas Venclova, litewski pisarz i poeta
Kapituła Nagrody została powołana przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego i w jej skład wchodzą osoby powołane dożywotnio przez jej patrona: Rafał Dutkiewicz, Adolf Juzwenko, Jan Andrzej Dąbrowski, Jacek Taylor, przedstawiciele następujących instytucji: Prezydent Wrocławia, Dyrektor Zakładu Narodowego im.Ossolińskich, Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, Kolegium Europy Wschodniej oraz osoby powołane na czteroletnią kadencję: Jan Malicki i Jerzy Zdrada.
Nagroda przyznawana jest osobom i instytucjom, które przyczyniły się do upadku komunizmu i demokratyzacji życia w Polsce oraz współpracy państw i społeczeństw europejskich.
Jej patron w czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej, jednym z trzech kurierów rządu emigracyjnego. Kilkakrotnie przedostawał się z okupowanej Polski na Zachód z meldunkami dotyczącymi sytuacji w kraju, brał udział w Powstaniu Warszawskim.
Po II wojnie był dyrektorem Radia Wolna Europa, a po roku 89. wspierał starania Polski o wejście do NATO.
Wyróżnienie wręczane jest co roku 4 czerwca, w rocznicę pierwszych częściowo wolnych wyborów z 1989 roku, na dziedzińcu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Laureaci nagrody Nowaka Jeziorańskiego
- 2017: ks. Henryk Kardynał Gulbinowicz. Metropolita wrocławski został nagrodzony za opiekę i wsparcie w latach 80. ubiegłego wieku walczącym o niepodległą Polskę;
- rok 2016: biskup Borys Gudziak – greckokatolicki biskup we Francji, orędownik polsko-ukraińskiego pojednania. W uzasadnieniu napisano, że duchowny otrzymuje wyróżnienie za wielki wkład w tworzenie niepodległej, suwerennej i europejskiej Ukrainy jako wspólnoty ludzi wolnych
- rok 2015: Tomas Venclova – litewski poeta, eseista i prozaik, tłumacz, profesor Uniwersytetu w Yale (USA); kapituła doceniła Venclove za m.in. głoszenie wartości humanistycznych, które są filarem europejskiej cywilizacji oraz za poezję, która tworzy Europę jako wspólnotę ludzi wolnych;
- rok 2014: prof. Zbigniew Brzeziński, politolog i były doradca prezydenta USA do spraw bezpieczeństwa. Został nagrodzony za promocję starań Polski o wejście do NATO. – Dla mnie każda obecność w Polsce ma ogromne znaczenie. Oddaje to, czego życie nie dało. Wrocław jest jednym z moich ulubionych miejsc. To europejskie miasto, z którego Polacy słusznie są dumni – mówił prof. Zbigniew Brzeziński podczas uroczystości;
W 2017 r. Nagrodę Nowaka-Jeziorańskiego odebrał ks. Henryk Kardynał Gulbinowicz
- rok 2013: Instytut Literacki (fr. Institut Littéraire) w Paryżu. Polskie wydawnictwo emigracyjne powstało z inicjatywy Jerzego Giedroycia. Działało najpierw w Rzymie, a potem przez dekady we Francji. Wydawało literacko-publicystyczny miesięcznik „Kultura”, w ciągu ponad pół wieku działalności wydało także ponad pół tysiąca tomów literatury polskiej i obcej, autorów zakazanych w komunistycznej Polsce, m.in. Witolda Gombrowicza, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Sławomira Mrożka, Czesława Miłosza, Stanisława Barańczaka oraz George Orwella, Josipa Brodskiego, Tomasa Venclove;
- rok 2012: Valdas Adamkus, były prezydent Litwy w latach 1998-2003 oraz 2004-2009. Nagroda została przyznana za konsekwentne wspieranie idei współdziałania państw Europy Środkowej i Wschodniej, zwłaszcza zaś Polski i Litwy;
- rok 2011: Jerzy Koźmiński, prezes Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, dyplomata, były ambasador Polski w Stanach Zjednoczonych. Został wyróżniony za skuteczność w działaniach na rzecz wstąpienia Polski do NATO oraz konsekwentne wspieranie przemian rynkowych i demokratycznych w Europie Środkowej i Wschodniej;
- rok 2010: prof. Leszek Balcerowicz, polityk, ekonomista. twórca polskiej reformy gospodarczej w latach 1989-1990, wiceprezes Rady Ministrów i minister finansów w latach 1989-1991 i 1997-2000, prezes Narodowego Banku Polskiego w latach 2001-2007;
- rok 2009: Václav Havel – pierwszy prezydent Czech po upadku komunizmu. Na czele państwa stał w latach 1993-2003. Były działacz opozycyjny, pisarz, dramaturg;
- rok 2008: prof. Siergiej Kowaliow – rosyjski naukowiec, w okresie komunizmu dysydent i działacz na rzecz praw człowieka;
- rok 2007: ks. Jean-Marie Kardynał Lustiger, francuski duchowny pochodzenia żydowskiego, arcybiskup Paryża. Nagroda została przyznana za konsekwentne działania na rzecz wartości europejskich, budowy wspólnej Europy i obalenia systemów totalitarnych XX wieku;
- rok 2006: Stanisław Szuszkiewicz, pierwszy prezydent niepodległej Białorusi;
- rok 2005: George Bush Senior, 41. Prezydent Stanów Zjednoczonych, nagrodzony za wkład w obalenie komunizmu i odzyskanie przez Polskę niepodległości;
- rok 2004: Tadeusz Mazowiecki – premier pierwszego po II wojnie światowej niekomunistycznego rządu.
