„Abakanowicz. Totalna”. Wystawa w Pawilonie Czterech Kopuł

Abakanowicz warta miliony

Wystawa „Abakanowicz. Totalna” rozpoczyna się zaledwie dwa tygodnie po tym, gdy w Domu Aukcyjnym Polswiss Art za jej dzieło „Bambini” zapłacono 13,6 milionów złotych, bijąc tym samym rekord na rynku dzieł sztuki w Polsce. A być może czekają nas kolejne sensacyjne licytacje, bo londyńskie muzeum Tate Modern ogłosiło już, że od listopada 2022 roku będzie można tam obejrzeć legendarne Abakany, a taka zapowiedź działa jak najwyższej klasy nobilitacja. Potem wystawa pojedzie jeszcze do Lozanny i Oslo.

– To będzie, z pewnością, ważny krok w propagowaniu twórczości Magdaleny Abakanowicz, bo choć wydaje nam się, że jest znana wszędzie na świecie, dotyczy to jednak tylko pewnych kręgów miłośników sztuki współczesnej – tłumaczy Iwona Dorota Bigos, kierowniczka Pawilonu Czterech Kopuł, kuratorka – wspólnie z Barbarą Banaś – wrocławskiej wystawy „Abakanowicz. Totalna”, którą Muzeum Narodowe we Wrocławiu przygotowywało od kilku lat.

„Koło z liną”, 1973/fot. Tomasz Hołod

Artystka totalna

Zanim świat na nowo odkryje Abakany mogą to zrobić Polacy, bo retrospektywa firmowana przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu, a organizowana w Pawilonie Czterech Kopuł ma szansę stać się jedną z najbardziej sensacyjnych wystaw ostatnich lat. Dzieła Magdaleny Abakanowicz wyeksponowano rewelacyjnie, doskonale też oświetlono.

Sensacyjnie wygląda sala z serią Abakanów, w których gęstej fakturze zwiedzający może się wręcz zanurzyć, ogromne wrażenie robi sala z pracą „Koło z liną”, a obiektom z cyklu „Mutanty” towarzyszy współcześnie zrealizowany i specjalnie dobrany film, który będzie zaskakującym wizualnym uzupełnieniem. Wreszcie zwiedzanie kończymy w sali Pawilonu Czterech Kopuł, z której okien zobaczymy „Rycerzy Króla Artura”, pracę Magdaleny Abakanowicz umieszczoną w parku od strony Pergoli. 

To, istotnie, prezentacja totalna. 

– Słowo „totalna” odnosi się zarówno do myślenia rzeźbiarki, które zrewolucjonizowało sposób postrzegania tkaniny artystycznej, wyprowadzając ją z historycznej dekoracyjnej dwuwymiarowości w przestrzeń, również do jej późniejszych eksperymentów z powielaniem figury człowieka w takich cyklach jak „Postacie siedzące”, „Plecy” czy „Tłum” odnoszących się do kondycji człowieka, naszego miejsca na świecie czy w końcu do całości jej twórczości i działań dookoła artystycznych – wyjaśnia Iwona Dorota Bigos.

Kuratorka zwraca też uwagę, że obok twórczości poprzez totalną należy rozumieć też sposób świadomego budowania swojej kariery artystycznej. – Magdalena Abakanowicz prowadziła bardzo intensywną korespondencję w kilku językach z muzeami i galeriami zagranicznymi, nie tylko europejskimi, co z pewnością wymagało dużego nakładu pracy po godzinach i niesamowitej dyscypliny – dodaje kuratorka.

„Życie Warszawy”, 1973 oraz „Klatka”, 1981/fot. Tomasz Hołod 

W katalogu towarzyszącym wystawie znajdziemy m.in. rozmowę z najbliższymi współpracownikami artystki, z której wynika, że była to osoba bardzo zdecydowana, świadoma swojego nowatorstwa w sztuce. – Po prostu artystka totalna, człowiek, który całe życie poświęcił swojej twórczości – podkreśla Iwona Dorota Bigos.

Abakany, Embriologia, Mutanty

W 13 salach Pawilonu Czterech Kopuł obejrzymy 400 obiektów i prawie 50 prac (bo dzieła są wieloczłonowe, np. „Embriologia” liczy ponad 200 elementów) od lat 60. do tych z XXI wieku. Największe z Abakanów, czyli trójwymiarowych, organicznych tkanin mają 5 metrów długości (jeden z nich składa się z 15 części tworząc wielką ścianę). – Przy czym organiczność to nie tylko ich kształt ale również materiały naturalne, jak sizal, wełna czy końskie włosie z których zostały wykonane – wyjaśnia Iwona Dorota Bigos.

Dzieła Magdaleny Abakanowicz są dużych gabarytów i wymagały sporej przestrzeni. – Dlatego zwiększamy powierzchnię naszej wystawy czasowej, ograniczając jednocześnie wystawę stałą, bo pragniemy pracom Magdaleny Abakanowicz zapewnić oddech i dać zwiedzającym możliwość odejścia, głębszego przeżycia wystawy – zwraca uwagę kuratorka ekspozycji „Abakanowicz. Totalna”.

Barbara Banaś, druga z kuratorek zwraca uwagę, że wystawa zapewni oglądającym prawdziwą amplitudę wrażeń – od kontemplacji po zbieranie informacji. – Powinna wszystkich usatysfakcjonować – zapewnia.

„Embriologia”, 1978-1980/fot. Tomasz Hołod 

Obok dzieł artystki na wystawie obejrzymy także filmy dokumentalne z czasów, gdy tworzyła Abakany, czy pracowała nad „Katharsis”, swoją pierwszą realizacją w przestrzeni publicznej. Oprócz tego też m.in. korespondencję artystki, dokumenty przewozowe, umowy z muzeami, ilustrujące i przybliżające dzisiejszej publiczności realia tworzenia wystaw artystki z tzw. Bloku Wschodniego w latach 70. ubiegłego stulecia w Europie Zachodniej i na świecie.

Cześć wystawiennicza znajdzie swoje dopełnienie w specjalnie sali kinowej przygotowanej na dziedzińcu Pawilonu Czterech Kopuł i miejscach interaktywnych działań edukacyjnych.

Największa kolekcja artystki we Wrocławiu

Największą w Polsce i prawdopodobnie największą na świecie (a z pewnością w Europie) kolekcję dzieł Magdaleny Abakanowicz wrocławskie muzeum zawdzięcza długoletniej przyjaźni i współpracy Mariusza Hermansdorfera, byłego dyrektorowa Muzeum Narodowego we Wrocławiu z artystką.

Początek tej znajomości datuje się na koniec lat 70., a po raz pierwszy mieli okazję ze sobą współpracować podczas Biennale w Sao Paulo w 1979 roku.

– Kilka lat potem realizowałem dużą wystawę w Zachęcie, Abakanowicz przyszła i zapytała: „A dlaczego mnie tu nie ma?”. Odpowiedziałem: „Nie ma, bo nie chciałaś się zgodzić na podarowanie prac”. Wtedy ofiarowała swoje pierwsze dzieło – „Plecy”. Tak się zaczęło – wspominał w 2018 roku Mariusz Hermansdorfer.

Kiedy ministerstwo dofinansowywało dom i pracownię artystki w zamian Magdalena Abakanowicz przekazywała swoje prace do zbiorów muzealnych. Nieprzypadkowo wybrała Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Tak została zbudowana wyjątkowa kolekcja, która wciąż jest uzupełniana.

W 2017 roku, dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego udało się kupić do zbiorów muzealnych m.in. 5 figur z cyklu „Mutanty” z lat 1994–1996, czy 6 figur z serii „Ghost, Spooks, Spirits” z 2008 r.

– Obfitość, różnorodność dzieł i ich reprezentatywność to zasługa gustu Mariusza Hermansdorfera – zwraca uwagę Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu.  

W przewodniku, jaki będzie dołączany do każdego biletu wstępu na wystawę, są zawarte również informacje kiedy i w jaki sposób prace Magdaleny Abakanowicz trafiły do Muzeum Narodowego we Wrocławiu. – Przy wielu pracach znajdziemy adnotację „dar artystki”, bo tak hojnie obdarowała naszą placówkę – mówi Barbara Banaś, kuratorka (wspólnie z Iwoną Dorotą Bigos) wystawy „Abakanowicz. Totalna” i wicedyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu. 

Przeczytajcie także: Muzeum Narodowe kupiło prace Magdaleny Abakanowicz

Abakanowicz poza muzeum

Jeśli pragniemy uzupełnić wiedzę z wystawy i obejrzeć prace Magdaleny Abakanowicz w przestrzeni miejskiej okazji jest kilka. Od strony Odry (za Muzeum Narodowym) i za Pawilonem Czterech Kopuł można podziwiać figury ze stali nierdzewnej „King Arthur's Court” (Rycerze króla Artura), a przy kładce w Zatoce Gondol aluminiowe „Ptaki” (niegdyś stały na ul. Świdnickiej, naprzeciwko opery, ale rzeźbiarka chciała, by zostały przeniesione bliżej Odry).