Poszerzenie granic Wrocławia odbyło się na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z 14 grudnia 1950 r. w sprawie zmiany granic miast Wałbrzycha i Wrocławia, wydanego do ustawy z lutego tegoż roku, wprowadzającej nowy podział administracyjny kraju.
To właśnie w wyniku tej reformy Wrocław podzielono na pięć dzielnic – Psie Pole, Fabryczną, Krzyki, Stare Miasto i Śródmieście. Dzielnicami rządziły wówczas rady narodowe jako organy władzy państwowej.
Noworoczne toasty w styczniu 1951 r. wznoszono więc za pomyślność największego od tej chwili miasta w całej historii Wrocławia. Oto jak przybrało ono „na wadze”.
Na południowym wschodzie
Bieńkowice
(mieszkańców: 537 – wg stanu na 30.06.2020)
Były jedną z najstarszych samodzielnych wsi. Pierwszy łaciński zapis o niej pochodzi z 1282 r.
W XIV w. były tam folwark, dwór i urządzenia obronne, będące własnością wrocławskiego mieszczanina. Na początku XV w. prawdopodobnie przestały istnieć. Źródła podają, że w połowie XVIII w. wieś zamieszkiwali niemal w całości Polacy i wg dokumentów zachowanych we wrocławskim kościele św. Krzysztofa, mieszkańcy Bieńkowic mówili po polsku jeszcze w XIX w., mimo że od wielu stuleci Śląsk był od Polski oderwany.
Pod koniec XIX wieku ponownie istniały tam folwark folwark, dwór i czynny wiatrak. Wieś miała 20 zagród, zamieszkiwanych przez łącznie 131 mieszkańców. W lutym 1945 r. zostały zdobyte przez armię radziecką. Po wojnie polskie władze przywróciły im nazwę Bieńkowice (Niemcy od roku 1936 nazywali je Ruhlinden, a od 1939 – Lindenruh).
Brochów
(mieszkańców: 7690 – wg stanu na 30.06.2020)
W latach 1939-1950 był samodzielnym miastem.
Wykopaliska z czasów prehistorycznych pokazują, że w pobliżu Bieńkowic przebiegał dawny szlak handlowy z Krakowa do Szczecina, a pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1193 r. Przez ponad 600 lat Brochów był własnością augustianów. Ciekawostką jest to, że w 1842 r. otwarto odcinek Kolei Górnośląskiej na linii Wrocław – Brochów – Oława, tj. pierwsze połączenie kolejowe na terenach dzisiejszej Polski.
Na początku XX w. Brochów był osiedlem miejskim z ratuszem, miał wodociąg i kanalizację, gazownię i zakład energetyczny. Był też połączony z Wrocławiem (1912-1913) pierwszym na ziemiach polskich i pierwszym w Europie Wschodniej prototypowym trolejbusem (Bezszynowa Kolej Brochowska).
Zdobyty przez Armię Czerwoną w lutym 1945 r. po zaciekłych walkach. Po przejęciu przez polską administrację nazywany krótko Broków lub Prochów. W maju 1945 r. zatwierdzono obecną nazwę.
Jagodno
(mieszkańców: 7173 – wg stanu na 30.06.2020)
Powstało jako osada i jako kolonia Brochowa na początku XX w.
W latach 80. wybudowano tam kościół pw. Miłosierdzia Bożego, a w latach 90. zaczęło powstawać osiedle mieszkaniowe, złożone z dwu-, trzy- i czterokondygnacyjnych budynków wielorodzinnych. Zabudowania Jagodna skupione są wzdłuż trzech przecznic ulicy Buforowej – Brzozowej, Jagodzińskiej i Dróżniczej, a także na pograniczu z Brochowem (Konduktorska, Dróżnicza, Tunelowa, Sygnałowa, Ekspresowa, Zwrotnicza, Cegielskiego) i w zamkniętym osiedlu Cztery Pory Roku przy ul. Vivaldiego i Wagnera.
Liczba osób zameldowanych obecnie na osiedlu Jagodno to ok. 5200 osób. Główną ulicą Jagodna jest właśnie Buforowa, wchodząca w skład drogi wojewódzkiej nr 395.
Wojszyce
(mieszkańców: 6652 – wg stanu na 30.06.2020)
Były wsią założoną najprawdopodobniej przez Henryka Brodatego. Pierwsze o niej zapiski pochodzą z 1249 r.
Przed II wojną światową nosiły niem. nazwę Woischwitz, w 1936 r. zamienioną na. Od 1945 r. krótko były Uścimowem, Wojszycami są od 1947 r. – pod obecną nazwą Wojszyce. W I połowie XIV w. własność, a potem wrocławskich mieszczan – von Sittina i Haunolda, potem do rodziny Stolcz: Kathariny Stolcz, wdowie po Niclasie Stolcz oraz Annie Hesse (córce)[6].
W I połowie XVI w. Wojszyce należały do klasztoru dominikanek, a od początku XIX znowu przechodziły w prywatne ręce. Na przełomie XIX i XX w. istniał tam kompleks rozrywkowo-wypoczynkowy Etablissement Zur Erholung dla zamożniejszych wrocławian udających się na podmiejskie wycieczki.
Ołtaszyn
(mieszkańców: 6932 – wg stanu na 30.06.2020)
Najstarsze ślady osadnictwa w jego okolicy pochodzą z epoki prehistorycznej, a najstarszy zapis dotyczący tej wsi z roku z roku 1204, z czasów Henryka Brodatego.
Zachował kształt owalnicowej dwurzędówki z dwoma ulicami w osi wschodnio-zachodniej, ze wspólnym placem. W czasie ostatniej wojny od strony Ołtaszyna i innych peryferyjnych osiedli od strony południowej miasta nastąpiło natarcie wojsk sowieckich 6 Armii na twierdzę Breslau. Po wyzwoleniu Ołtaszyn był nadal zamieszkiwany przez ludność niemiecką, która zaczęła wyjeżdżać niejako w dwóch falach – do lat 50. i w latach 60 XX wieku.
Na południowym zachodzie
Klecina
(mieszkańców: 7165 – wg stanu na 30.06.2020)
Oddalona o 5 km od Wrocławia była bardzo bogatą wsią, a jej znaczenie bardzo wzrosło po uruchomieniu tam w 1839 r. cukrowni.
Przedtem był w w różnych rękach. Pierwszym znanym je właścicielem był Tycho de Rychinbach. W latach 30. XIV w. została podzielona pomiędzy radę miejską i szpital św. Trójcy – Bożego Ciała, należący do joannitów.
Pod koniec XIX w. uruchomiono na Klecinie linię kolejową z Wrocławia przez Kobierzyce do Sobótki i Świdnicy. W czasie II wojny światowej w cukrowni mieścił się obóz pracy przymusowej dla Polaków, a po wojnie długo zamieszkiwali tam głównie pracownicy cukrowni.
W latach 80. XX wieku zainteresowano się osiedlem pod kątem zabudowy jednorodzinnej, a jego atrakcyjność wzrosła po wycofaniu wojsk radzieckich z Polski, likwidacji uciążliwej zabytkowej cukrowni, ale i budowie w pobliżu centrów handlowych w Bielanach i Kobierzycach.
Oporów
(mieszkańców: 7220 – wg stanu na 30.06.2020)
Jako wieś wzmiankowany już na początku XIII w. Przez sześć stuleci – do 1810 r. –pozostawał w dyspozycji kapituły wrocławskiej.
Mieszkańcy zajmowali się głównie rolnictwem, sadownictwem i hodowlą. Pod koniec XVIII w. w 26 domach zamieszkiwało ok. 156 osób. Na początku XX w. wieś zaczęła zmieniać się w osiedle willowe, największy jej rozkwit – gdy bogaci mieszkańcy Wrocławia zaczęli budować tam domy – przypada na lata 30. ub. wieku.
Po wojnie chętnie osiedlali się tam profesorowie wrocławskich uczelni, jak T. Mikulski, W. Czapliński czy J. Trzynadlowski. Po włączeniu w 1951 r. Oporowa w granice Wrocławia wybudowano most (w miejscu podobnego sprzed wojny), ale jego nośność okazała się za mała, żeby doprowadzić na osiedle linię tramwajową.
Muchobór Wielki
(mieszkańców: 12 836 – wg stanu na 30.06.2020)
Niegdyś wieś. Jego nazwa pochodzi od połączenia dwóch polskich słów: owada „muchy” oraz „boru” – iglastego lasu i oznacza „las pełen much”.
Nazwy „Muchobór Wielki” po raz pierwszy użyto w 1315 r., co oznacza, że doszło już wówczas do wydzielenia Muchoboru Małego jako osobnej jednostki osadniczej. W 1474 r. – po tym, gdy Jagiellonowie bezskutecznie usiłowali zająć Wrocław – na wzgórzu pomiędzy Karnczą Górą (teraz teren lotniska) a Muchoborem (teraz teren obok wiaduktu obwodnicy Wrocławia) negocjowali i zawarli rozejm król Polski – Kazimierz IV Jagiellończyk, król Czech – Władysław Jagiellończyk i król Węgier – Maciej Korwin.
Jeszcze w XIX w. mieszkała tam ludność polska. W połowie tegoż wieku osada otrzymała połączenie kolejowe i liczyła ok. 445 mieszkańców, w roku 1912 miało ich być już ponad 2 tysiące. Z rąk niemieckich w czasie oblężenia Festung Breslau odbiła Muchobór armia radziecka.
Tak rozrastał się Wrocław przez ponad siedem wieków naszej historii, źródło: Siliesiac – praca własna, CC BY-SA 3.0, commons.wikimedia.org
Na północy
Sołtysowice
(mieszkańców: 4561 – wg stanu na 30.06.2020)
Najstarsza wzmianka o tej byłej wsi z 1312 r., gdy zapisano ją pod nazwą Schultheschowycz, a badania potwierdziły jej istnienie od XII w.
Pod koniec XVIII w. wieś liczyła 157 mieszkańców, zajmujących 24 domy, były tam także folwark i karczma. Na początku kolejnego wieku Sołtysowice były znane z hodowli owiec i bydła. Linię kolejową Wrocław – Oleśnica ze stacją w Sołtysowicach uruchomiono w 1868 r., co pozwoliło na rozwój gospodarczy – w 1890 r. koło stacji powstała cukrownia.
Po 1933 r. utworzono tam oddział więzienia karnego i młodzieżowego we Wrocławiu, w czasie wojny zamieniony na obóz przejściowy, przez który przeszło ok. 10 tys. więźniów, trafiło tam także ok. tysiąca osób z powstania warszawskiego. Po wojnie, do listopada 1946 r., osiedle nazywało się Sułkowice, dziś jest to nazwa znajdującego się na Sołtysowicach młyna.
Zakrzów
(część Psiego Pola-Zawidawia, gdzie l. mieszkańców to: 29 585 – wg stanu na 30.06.2020)
Nazwa Zakrzów pochodzi od topograficznego terminu, oznaczającego niegdyś miejsce „za krzami” (krzakami).
Wykopaliska, dokonane w XXI w. na terenie Zakrzowa i okolic, pokazują że osadnictwo miało tam miejsce już w IV w. p.n.e. Znaleziska XIX-wieczne zaś („skarb zakrzowski”) potwierdzały, że tereny te zamieszkiwane były też na początku IV w. n.e. Dokumenty o początkach istnienia osady pochodzą zaś z XIII w.
Do początku XIX w. wieś należała do klasztoru św. Wincentego, a jej mieszkańcy parali się rolnictwem. W 1886 r. Zakrzów zyskał dobre połączenie z Wrocławiem dzięki otwarciu linii kolejowej z Psiego Pola do Brochocina Trzebnickiego. W okolicy zaczęły powstawać warsztaty kowalskie i odlewnicze oraz związane z przemysłem metalowym.
Podczas ostatniej wojny na Zakrzowie istniał obóz pracy przymusowej, w którym przebywało ok. 200 osób, w tym 100 Polaków. Znaczących zniszczeń podczas walk wieś jednak nie odniosła, dlatego w 1945 r. ulokowano tam siedzibę wójta i urząd gminny. Taki stan trwał do 1951 r. Dziś część wrocławskiego osiedla Psie Pole-Zawidawie.
Zgorzelisko
(część Psiego Pola-Zawidawia, gdzie l. mieszkańców to: 29 585 – wg stanu na 30.06.2020)
O tej wsi pierwszy raz wzmiankowano w 1466 r. i pod nazwą „Garlitz”. Görlitz zaczęto używać od 1736 r., ale jako własności prywatnej. W II połowie XVII w. był tam dwór z folwarkiem i żyło ok. 206 mieszkańców.
Do 1945 r. zachowały się dwór z parkiem, folwark, a także 40 domów, domów, wiatrak, gorzelnia i dwie gospody, a ówczesna liczba mieszkańców to 264 osób. Do dziś znajdują się tam zabudowania wiejskie z przełomu XIX i XX w., a także domy podmiejskie z lat 20. i 30. ub. stulecia.
Po wojnie Görlitz stało się Gorlicami, by w 1951 r. zostać przyłączone do Wrocławia jako Zgorzelisko. Dziś stanowi część część wrocławskiego osiedla Psie Pole-Zawidawie.
Na wschodzie
Wojnów
(część Swojczyc-Strachocina-Wojnowa, gdzie l. mieszkańców to: 7383 – wg stanu na 30.06.2020)
Dawniej osada, integralna część wsi Swojczyce, wzmiankowanej już w roku 1292.
Wojnów został wyodrębniony ze Swojczyc w 1928 r,. kiedy to zostały one włączone w granice Wrocławia. Po II wojnie światowej osiedlali się tam głównie repatrianci z Dublan pod Lwowem i nadali wsi nazwę Dublany, która została zmieniona na Wojnów w roku 1947, którą zaproponował prof. Witold Taszycki, jeden z organizatorów polonistyki i slawistyki na Uniwersytecie Wrocławskim.
W latach 1945-1954 istniała gmina Wojnów, składająca się z 13 gromad. Podczas powodzi stulecia w 1997 r. osiedle zostało częściowo podtopione, podobnie było zagrożone wielką wodą w roku 2010, ale dzięki wzmocnieniu wału przeciwpowodziowego Wojnów uniknął zalania. Główną arterią Wojnowa jest ul. Strachocińska, biegnąca w ciągu drogi wojewódzkiej nr 455.