Wyniki konkursu na projekt pomnika Niepodległości

O postawieniu we Wrocławiu pomnika Niepodległości – w odpowiedzi na inicjatywę dolnośląskiego oddziału Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej – wrocławscy radni zdecydowali już na wiosnę 2017 r. Fakt nabierał dodatkowego znaczenia w związku ze 100-leciem obchodów odzyskania przez Polskę niepodległości.

Po lewej: mjr Ryszard Filipowicz, prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Oddział Dolny Śląsk, inicjatora budowy pomnika, fot. mawi 

W roku 100-lecia, 4 marca 2018 r., ogłoszono więc konkurs na pomnik, którego założenia dawały artystom „swobodę w sposobie ujęcia tematu i doborze artystycznych środków wyrazu, wychodząc z założenia, że nie sposób mówić o niepodległości, która stanowi dobro wspólne Polaków, nakładając twórcom ograniczenia”.

Prezentacja laureatów 

Sąd konkursowy, który zdecydował o wybraniu spośród 19 zgłoszonych prac najlepszej koncepcji, pracował w składzie: Jacek Sutryk — przewodniczący, dyrektor Departamentu Spraw Społecznych UM Wrocławia, mjr Ryszard Filipowicz – prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Oddział Dolny Śląsk, inicjator budowy pomnika, prof. Leon Podsiadły — artysta rzeźbiarz, prof. Michał Jędrzejewski – artysta malarz, scenograf, były rektor ASP we Wrocławiu, prof. Janusz Kucharski — artysta rzeźbiarz, prof. Jacek Dworski — artysta rzeźbiarz, prof. Waldemar Wawrzyniak — architekt, prof. Piotr Oszczanowski – dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Piotr Fokczyński — architekt Miasta Wrocławia.

Od lewej: Jerzy Pietraszek – p.o. dyrektor Wydziału Kultury UMW i członkowie sądu konkursowego: prof. Piotr Oszczanowski, prof. Michał Jędrzejewski, prof. Janusz Kucharski, prof. Jacek Dworski, prof. Waldemar Wawrzyniak i Piotr Fokczyński, fot. mawi   

Wyniki konkursu na projekt pomnika Niepodległości ogłosił 9 listopada 2018 r. p.o. dyrektor Wydziału Kultury UMW Jerzy Pietraszek. – Pierwszy etap konkursu, w którym autorzy prezentowali koncepcje projektowe, rozstrzygnięto na posiedzeniu sądu 7 i 10 września 2018 r. Do drugiego etapu, rozstrzygniętego 8 listopada br., dopuszczono trzy projekty. Pierwsze miejsce w konkursie zdobył zespół autorów: Jarosław Smolak, artysta rzeźbiarz, Agnieszka Wolska, artystka rzeźbiarka i architektka, oraz Mariusz Kosiba, artysta rzeźbiarz. Praca uzyskała łącznie 100 punktów, przyznanych przez sąd konkursowy. Wybrano ją jednogłośnie.

Zwycięski zespół projektowy otrzyma nagrodę w wysokości 50 000 zł i zaproszenie do negocjacji umowy na wykonanie szczegółowego opracowania pokonkursowego.

– Jestem zwolennikiem prostoty wypowiedzi, bez wizualnego „gadulstwa”, którego w mieście jest niestety za dużo. Dlatego ten projekt uważałem za najlepszy – mówi członek sądu konkursowego prof. Leon Podsiadły, fot. mawi 

Nagrodę przyznano za „bardzo dobre i uniwersalne przedstawienie idei niepodległości poprzez czystą i monumentalną formę”. Sąd konkursowy „wysoko ocenił poszukiwanie symboliki nawiązującej do historii i zastosowanie materiału, umożliwiającego uzyskanie zaskakującego, nieoczekiwanego, ale jednoznacznie pozytywnego przekazu”. Doceniono także „próbę zespolenia formy z otoczeniem poprzez trafne rozwiązania materiałowe, powodujące zmienne efekty w zależności od punktu obserwacji, oświetlenia czy pory dnia”. 

Drugie miejsce przyznano pracy Marka Maciąga (fot. powyżej). Do finału trafił również projekt, złożony przez zespół: Rafała Stachowicza i Jacka Kicińskiego (poniżej).

Pomnik Niepodległości oczami projektantów 

Autorzy zwycięskiego projektu chcą, aby pionowa forma przestrzenna, wykonana ze stali polerowanej o wymiarach 20 x 3,0 x 0,5 m (wys. x szer. x grub.). Obiekt to monolityczna bryła o strzelistej budowie i nieregularnej powierzchni. Projekt przewiduje konstrukcję żelbetową, pokrytą blachą nierdzewną, spoczywającą na cokole, skonstruowanym z szerokich stopni, stanowiących raczej podesty do siedzenia niż schody. W centralnej części cokołu wydrążony jest korytarz, prowadzący do monolitu, zapraszający przechodniów do jego podnóża.

Agnieszka Wolska, członkini zespołu, który zdobył główną nagrodę w konkursie, fot. mawi

Pod względem alegorycznym, ten pomnik ma ukazywać drogę Rzeczypospolitej Polskiej do odzyskania niepodległości. Zagięcia i nierówna powierzchnia u podstawy rzeźby stanowią alegorię trudnego okresu walk o wolną i niepodległą Polskę. Wyżej znajduje się przejście, które symbolizuje proces transformacji kraju w jednolitą, harmonijną całość. Zwieńczenie bryły – gładkie, strzeliste i nieco zwężone, odzwierciedla długo wyczekiwaną niezależność, dumę i siłę II RP.

Polerowana stal ma sprawić, że odbiorca, widząc własne odbicie, może utożsamić się z ideą, odczuwając jednocześnie trud i zawiłość losów kraju dzięki zniekształceniu obrazu. Dodatkowo użycie materiału odbijającego światło sprawia, że idea niepodległości promieniuje, a jednocześnie sam obiekt odbijając obrazy otoczenia, zlewa się z tłem analogicznie do wolności, która wtapia się w naszą codzienność.

Istotnym elementem założenia jest cokół, odcinający monolit od placu, czym buduje intymną przestrzeń, do której zaproszeniem jest korytarz prowadzący do podnóża pomnika. Fakt, że korytarz jest na początku nieznacznie szerszy, a sama rzeźba w najwyższym punkcie nieco węższa, potęguje wrażenie strzelistości. Skala rzeźby natomiast uświadamia wielkość i siłę idei wolności.

Zagospodarowanie terenu w sposób prosty ma ujednolicić przestrzeń i wizualnie odciąć od projektowanego pomnika. Ścieżka od strony pl. Muzealnego prowadzi bezpośrednio do podnóża pomnika, przecinając jednocześnie plac po diagonalu. Projekt respektuje istniejącą zieleń, przewidując dodatkowe nasadzenia drzew i bylin oraz małą architekturę (ławki, leżaki, kosze na śmieci, oświetlenie w posadzce). Dzięki temu plac zyskuje funkcję wypoczynkową, pozostawiając jednocześnie miejsce na oficjalne uroczystości. Teren w założeniu powinien służyć mieszkańcom, tworzyć miejsce spotkań i wypoczynku, będąc zarazem nowoczesną wizytówką Wrocławia.

Projekt ww. pomnika Niepodległości –  na którego wzniesienie w planowanym miejscu musi wyrazić zgodę Rada Miejska Wrocławia, podejmując stosowną uchwałę, Wzniesienie pomnika wymaga podjęcia uchwały przez Radę Miejską Wrocławia – a także dwie finałowe prace konkursowe można oglądać do 25 listopada w godzinach pracy Muzeum Miejskiego w Pałacu Królewskim. Wstęp jest wolny.