Tablica pamięci Maxa Borna wróciła na swoje miejsce

Kamienica przy ul. Heleny Modrzejewskiej 4, położona nieopodal Narodowego Forum Muzyki oraz hotelu Monopol i wrocławskiej Opery, po remoncie, który zakończył się w ub. roku, zyskała fantastyczny wygląd.

W roku 1882 r. ulica, przy której stał ten budynek, nazywała się Agnes Sorma Straße, i w domu tym 11 grudnia przyszedł na świat, a potem mieszkał z rodziną Max Born – późniejszy wybitny matematyk i fizyk. We Wrocławiu Born ukończył gimnazjum im. Króla Wilhelma, którego gmach już nie istnieje (znajdował się przy dziesiejszej ul. Pawłowa), studiował również na tutejszym Uniwersytecie (ojciec Borna wykładał na tej uczelni anatomię i embriologię). W roku 1954 Max Born został laureatem Nagrody Nobla (wspólnie z Waltherem Bothe) w dziedzinie fizyki za „sformułowanie interpretacji kwadratu funkcji falowej w równaniu Schrödingera jako gęstości prawdopodobieństwa znalezienia cząstki”. 

Wrocławskie miejsca pamięci o nobliście

Wrocław ponadprzeciętnie docenił Maxa Borna. W 1992 r. stanowiąc patronem – z inicjatywy wrocławskich fizyków teoretyków – jednego z placów na Nadodrzu (przedtem pl. Dąbrowszczaków) i stawiając popiersie w Galerii Sławnych Wrocławian w ratuszu. Również na obu największych uczelniach – Uniwersytecie i Politechnice niemiecki uczony został uwieczniony m.in. na tablicach poświęconych wrocławskim noblistom. 

Popiersie Maxa Borna w ratuszu

Po 120 latach od narodzin słynnego badacza mechaniki kwantowej we wspomnianej kamienicy przy ul. Modrzejewskiej uwieczniono ten fakt podczas uroczystego odsłonięcia tablicy to głoszącej – 26 sierpnia 2002 r. Dokonał tego syna noblisty – prof. medycyny Gustav Born, który wówczas po raz pierwszy przyjechał do Wrocławia, a potem powracał tu na kolejne wykłady. Fundatorami tablicy wykonanej z brązu byli Niemiecko-Polskie Towarzystwo UWr, Politechnika Wrocławska, Deutsche Physikalische Gesellschaft, Institute of Phisics z Londynu oraz Urząd Miejski Wrocławia. Jej twórcą jest artysta plastyk Maciej Albrzykowski, a napis w trzech językach na niej widniejący brzmi: „W tym domu urodził się Max Born (1882-1970), wybitny fizyk, znany z podstawowych badań w dziedzinie mechaniki kwantowej, laureat Nagrody Nobla w 1954 roku”. 

Na pierwszym planie Maciej Albrzykowski, twórca tablicy pamięci Maxa Borna, fot mawi

W 2014 r. kamienica została poddana zakrojonemu na szeroką skalę remontowi –  ze starego budynku została tylko ściana frontowa, reszta bryły powstała praktycznie od nowa. Jak przebiegały te prace można zobaczyć np. na stronie wykonawcy.  Latem 2016 r. Wrocławiowi ukazał się w pełnej krasie obiekt biurowy Max Born Forum. 

Na czas tego spektakularnego remontu tablica poświęcona Bornowi została zdemontowana (fot. powyżej T. Walków). Teraz, przy okazji  trwającego we Wrocławiu 44. Zjazdu Fizyków Polskich, który gości m.in. trzech laureatów Nagrody Nobla z fizyki, nadarzyła się świetna okazja, żeby przywrócić dawnemu miejscu poświęconą Bornowi tablicę.

Nowa odsłona

13 września 2017 r. ponownego odsłonięcia tablicy, która również przeszła stosowny lifting, dokonali prof. Tadeusz Luty – dyrektor Wrocławskiego Centrum Akademickiego, prof. Adam Jezierski – rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. Cezary Madryas – rektor Politechniki Wrocławskiej oraz dr Mariusz Jaworski  (INCOM S.A.) – właściciel Max Born Forum. Świadkami tego aktu byli uczestnicy wrocławskiego kongresu fizyków, a także przechodzący w pobliżu wrocławianie.

Od prawej: prof. Tadeusz Luty –  pełnomocnik prezydenta Wrocławia ds. uczelni wyższych i szef WCA, prof. Cezary Madryas – rektor PWr, dr Mariusz Jaworski – właściciel Max Born Forum oraz prof. Adam Jezierski – rektor UWr (fot. mawi)

Zabierając głos, dr Jaworski odwołał się do sytuacji, która miała miejsce przed laty, a dała początek szczytnemu przedsięwzięciu, jakim był Fundusz Stypendialny im. Maxa Borna. Ustanowiony w 2003 r. przez środowisko naukowe PWr i UWr, utworzony z darowizn przekazanych właśnie m.in. przez dr. Mariusza Jaworskiego.

–  W tym samym miejscu 15 lat temu przemawiał syn Maxa Borna – Gustav i opowiadał historię zwiazaną z życiem jego ojca. Pomyślałem wtedy, że powinniśmy zrobić coś wyjątkowego – wspominał dr Jaworski. – Zaproponowałem prof. Gustavowi Bornowi, by zgodził się nazwać imieniem swojego ojca stypendium, które zamierzam ufundować dla młodych uczonych Wrocławia. Prof. Born przyjął propozycję z entuzjazmem, mówiąc, że będzie szczęśliwy, jeśli jego ojciec zostanie tytularnym właścicielem stypendium dla tych, którzy być może są przyszłością polskiej nauki i życia akademickiego – mówił Mariusz Jaworski.

Fundusz, o którym wspomniał dr Jaworski, z czasem „urósł w siłę”. Dał początek następnym donacjom w różnych dziedzinach nauki. Od 2011 r. tradycja Funduszu Stypendialnego im. Maxa Borna kontynuowana jest przez Studencki Program Stypendialny Prezydenta Wrocławia, nosząc nazwę Stypendium im. Maxa Borna (nauki fizyczne i chemiczne). W ramach Studenckiego Programu Stypendialnego przyznawane jest także Stypendium im. Hugona Steinhausa (nauki matematyczne). 

Prof. Adam Jezierski, poproszony o krótką opowieść o Maxie Bornie, przypominając najważniejsze fakty z życiorysy, przytoczył słowa, jakie słynny uczony zawarł w swoim przemówieniu noblowskim: – Jeżeli ktoś sobie wyobraża, że posiadł pewność, że istnieją jakieś prawdy, które są absolutne, i fakty, które można uznać za absolutne, to jest w absolutnym błędzie.

Moment odsłonięcia tablicy, fot mawi

Z absolutną pewnością da się jednak potwierdzić, że 13 września przed godz. 20.00 czterech reprezentantów wrocławskiej nauki wyraziło ponownie w imieniu miasta i jego środowiska akademickiego wielkie uznanie dla uczonej myśli i dzieła urodzonego we Wrocławiu  noblisty. Odsłonięcie poświęconej mu tablicy stało się bowiem faktem.  

Czytajcie też o innych wrocławskich noblistach