Kowary to jedna z najstarszych miejscowości Dolnego Śląska. Jej powstanie i rozwój związany był z górnictwem i kowalstwem. Według podań, w 1148 roku, waloński gwarek Laurentius Angelus dokonał na zboczu góry Rudnik odkrycia rudy żelaza. Wkrótce w dolinie potoku Jedlica zaroiło się od dymarek i kuźni. W roku 1513 król Czech i Węgier Władysław II Jagiellończyk nadał Kowarom prawa miejskie.
Kowarska Starówka
Kowary to również jedno z najbardziej zasobnych w zabytki miast Powiatu Karkonoskiego.
Najstarsza część Kowar obejmuje obszar ścisłego centrum miasta. Można tu poczuć historię i upływający czas. Najciekawsze fragmenty Starówki zostały wyłączone z ruchu kołowego i stanowią dziś urokliwy deptak miejski.
To miejsce trzeba odwiedzić w samo południe, gdy Starówkę wypełniają dźwięki hejnału, płynące prosto z ratusza. Uważny słuchacz wyłowi w nich stukot kowalskiego młota symbolizującego pięć wieków historii i tradycji górniczej Kowar.
Ratusz w Kowarach, fot. Andrzej Weinke
Podczas spaceru po Starówce do obowiązków należy wizyta w XIV-wiecznym kościele pw. Imienia Najświętszej Marii Panny. Warto poznać XVIII-wieczny ratusz, rokokowe i klasycystyczne kamieniczki i przepięknie ozdobiony freskami Dom Tradycji Miasta. Turystów przyciąga również plenerowa „Kowarska Galeria Rzeźby”.
Mostki i miniatury
W Kowarach domy stoją po obu stronach górskiej rzeczki. Dlatego w miarę rozrastania się miasteczka, niezbędna była budowa nad Jedlicą mniejszych lub większych mostów, mostków i kładek. Obecnie jest ich ponad 50. W przeliczeniu na głowę mieszkańca Kowary mają ich więcej niż Wrocław.
Na turystów czekają również dwie atrakcyjne podziemne trasy - Sztolnie Kowary w Kopalni „Liczyrzepa” oraz Kopalnia Uranu „Podgórze”. To pozostałości kopalni uranu, wydobywanego tutaj po wojnie. Trasa w kopalni „Liczyrzepa” ma 1200 metrów długości, a w „Podgórzu” to obejrzenia są tunele długie na 1600 metrów. Pod ziemią temperatura wynosi 8 stopni Celsjusza, dlatego turyści powinni mieć ciepłe ubrania.
Popularną atrakcją Kowar jest Park Miniatur Zabytków Dolnego Śląska. To ponad 60 obiektów z całego regionu – modele pałaców, zamków, kościołów i innych charakterystycznych budowli w skali 1:25. Wizyta w parku to doskonała okazja na poznanie najciekawszych miejsc Dolnego Śląska podczas godzinnego spaceru. Aby później wygląd modelu skonfrontować z oryginałem.
Klimatyczny Wojków
Wojków to była uzdrowiskowa cześć Kowar. Kryje on w sobie wiele cennych walorów, zarówno przyrodniczych, jak i kulturowych. Ta część miasta leży w granicach Rudawskiego Parku Krajobrazowego, u podnóża trzech wzniesień: Parkowej, Bukowej i Średnicy. Do końca XIX wieku Wojków było spokojną miejscowością, lecz na początku XX wieku Wojków stał się bardzo popularną wsią klimatyczną. Najcenniejszymi zabytkami z tego okresu są dawne sanatoria: Wysoka Łąka oraz Bukowiec. Dziś to najpiękniejsze i najładniej położone szpitale w Polsce.
Szpital w Wojkowie, fot. Andrzej Weinke
W Wojkowie znajdziecie jeszcze mnóstwo innych atrakcji. Cenne architektonicznie są stare wille i pałacyki z przełomu XIX i XX wieku. Oryginalną ciekawostką są tutejsze leśne grobowce, w których spoczęli książę Henryk XXX Reuss i jego małżonka księżniczka Feodora – najstarsza prawnuczka Królowej Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii, Wiktorii. W tej części Kowar rośnie także 300-letni świerk Maciek. W pobliżu tego pomnika przyrody znajduje się kamienna figura świętego Franciszka frasobliwego, wykonana przez miejscowego artystę – Jerzego Jakubowa.
Trasy dla biegaczy i chodziarzy
Położenie to atut miasteczka: wystarczy zaledwie 10 minut spacerem, by znaleźć się na jednym z malowniczych leśnych szlaków, doskonałych do górskich biegów i spacerów z popularnymi kijkami nordic-walking.
Co roku wytyczane są nowe pętle spacerowo-biegowo-rowerowe dla miłośników ruchu na świeżym powietrzu. W ubiegłym roku wspólnie z grupą „Kowary Biegają” oznakowano szlaki na zboczu karkonoskiej Góry Wołowej. Najnowsza trasa prowadzi dla na najwyższy szczyt Rudaw Janowickich - Skalnik. Początek każdej trasy przy ulicy Jagiellończyka.
Małe i większe sekrety Kowar
Kowary są miejscem wydarzeń wielu powieści. „Kolejność” Huberta Hendera, „Farma Lalek” Wojciecha Chmielarza, „Lawina” Jolanty Marii Kalety - główni bohaterowie opowiadań zmuszeni zostali rozwikłać kryminalne zagadki z Kowarami w tle.
Dlaczego właśnie ta nieco senna miejscowości staje się scenografią, choć w okolicy nie brakuje miast bardziej znanych i rozpoznawalnych?
Z jednej strony można tu znaleźć przepiękne krajobrazy, cudowną przyrodę, unikalne stare budynki i budowle, zabytki świadczące o świetności miasta. Z drugiej jednak da się tu trafić w ciemne zaułki starego miasta, postindustrialne pozostałości dawnych fabryk, ceglane posępne ruiny, puste wilgotne kopalniane chodniki, mroczny kolejowy tunel.
Kowary są tak samo tajemnicze jak cały Dolny Śląsk.
Tekst i zdjęcia: Andrzej Weinke
Jak dojechać?
Z Wrocławia do Kowar jest około 115 km. Samochodem dojedziemy na miejsce w około 2 godziny. Najpierw autostradą A4 w kierunku Zgorzelca, aby na węźle Kostomłoty zjechać na drogę krajową nr 5. Następnie należy kierować się na Strzegom, Kamienną Górę i Kowary.
