- Nekropolię można obejrzeć w zadumie i ciszy, za darmo – w każdy czwartek.
- W każdą niedzielę, w cenie biletu oprowadzanie z przewodnikiem.
- Tylko u nas: obalamy internetowe mity o Starym Cmentarzu Żydowskim. A jest ich całkiem sporo.
Stary Cmentarz Żydowski – jedna z najpiękniejszych nekropolii we Wrocławiu, jest zarówno zabytkiem, jak i obiektem muzealnym (jako Muzeum Sztuki Cmentarnej). To także miejsce pamięci o historii naszego miasta i teren pochówku wielu znanych, związanych z Wrocławiem osób.
Kto nie był, musi ów cmentarz zobaczyć. Najlepiej z przewodnikiem – zwiedzanie cmentarza z wykwalifikowanym pracownikiem Muzeum Miejskiego Wrocławia, odbywa się tu w każdą niedzielę, w cenie biletu.
Nekropolię można obejrzeć także w zadumie i ciszy, za darmo – w każdy czwartek. Niestety, to także dzień tygodnia, kiedy o cmentarzu powstają niestworzone historie.
Skoro za darmo, to za co ta opłata?
MMW raz jeszcze przypomina — czwartki na Starym Cmentarzu Żydowskim przy ul. Ślężnej są bezpłatne. Jeśli zaś ktoś kasuje nas na terenie Muzeum Sztuki Cmentarnej za wejście na teren nekropolii, robi to bez wiedzy muzeum.
— Muzeum nie pobiera opłat za bilety, cegiełki, karty wstępu czy vouchery na specjalne zwiedzanie w czwartek. To dzieje się poza naszą wiedzą i nie jesteśmy organizatorem takich wydarzeń — kategorycznie podkreśla Ewa Pluta, rzeczniczka placówki.
Jeśli więc od uczestników oprowadzania pobierane są opłaty, to nie idą one na wsparcie działań muzeum, które dążą do zachowania tego wyjątkowego miejsca dla kolejnych pokoleń. Zwiedzający powinni być tego świadomi, zanim wejdą na teren cmentarza.
Zupełnie innym tematem jest tu też dobór przewodnika. Najlepiej, jeśli ten ma odpowiednie uprawnienia i merytoryczną wiedzę na temat żydowskiej nekropolii.
Przewodnik powiedział, więc pewnie to prawda
Zdarza się, że w czwartki na cmentarz zaglądają z odwiedzającymi, wykwalifikowani przewodnicy miejscy. – To ludzie z ogromną wiedzą, którzy regularnie pogłębiają ją o nasze najnowsze odkrycia — zaznacza rzeczniczka. — Zazwyczaj informują nas, że przyprowadzą wycieczkę na cmentarz, często dopytują przed zwiedzaniem o szczegóły, by dopasować spacer do grupy jaką prowadzą. Bardzo ich za to cenimy i dziękujemy im, za ich uważność — dodaje.
Warto tu zatem przypomnieć, że cmentarz - jako placówka muzealna - stanowi miejsce szeroko zakrojonych badań, gdzie wciąż dokonuje się nowych odkryć. Pracownicy muzeum pozostają w stałym kontakcie z naukowcami, badaczami i rodzinami spoczywających tu osób, które dostarczają im cennej wiedzy o tym miejscu.
Niestety, niektóre czwartkowe oprowadzania obfitują później w wysyp internetowych twierdzeń, które nie mają pokrycia w rzeczywistości - mówi Ewa Pluta. Ich powielanie, utrwala mity o Starym Cmentarzu Żydowskim, a w dodatku osoby, które je powielają, wprowadzają ludzi w błąd. – Tego typu błędne informacje muzeum koryguje potem miesiącami, a czasem latami – dodaje rzeczniczka.
W wyniku wyżej opisanych działań, o Starym Cmentarzu Żydowskim powstało wiele mitów. Zdementujmy najdziwniejsze z nich.
Tu ludzi chowano... w kucki
Nieznajomość żydowskiej kultury i tradycji rozbudza bujną wyobraźnię osób nieprzygotowanych merytorycznie do oprowadzania po nekropolii. Zdarzało się, że odwiedzający usłyszeli, iż zmarli ze Starego Cmentarza Żydowskiego, chowani byli "w kucki".
— Zmarli zostali tu pochowani w pozycji leżącej – dementuje Ewa Pluta. — Tradycji żydowskich jest tyle, że zasługują raczej na osobny artykuł. Z tych najbardziej znanych, można wymienić zwyczaj kładzionych na grobach kamieni, choć nasi dzisiejsi odwiedzający, także i Żydzi, zostawiają tu czasem świeczki czy wieńce.
Nie ta Clara Immerwahr!
Na Starym Cmentarzu Żydowskim nie spoczywa dr Clara Immerwahr. Albo inaczej — znajdziemy tu grób osoby o tym imieniu i nazwisku, ale nie jest to miejsce spoczynku niemieckiej chemiczki, której jako pierwszej kobiecie w historii Uniwersytetu Wrocławskiego, nadano stopień doktorski.
Clara Immerwahr urodziła się w dzisiejszych Wojszycach. Zmarła w Berlinie, a jej grób znajduje się w Bazylei. Pochowana jest pod nazwiskiem męża - Haber. Ów mąż miał się przyczynić (według innych, powtarzanych od lat historii), do jej samobójczej śmierci w roku 1915. Kim więc jest spoczywająca na cmentarzu we Wrocławiu Clara Immerwahr? — To siostra ojca chemiczki z Wrocławia — wyjaśnia Ewa Pluta.
Mury Festung Breslau i Radio Wolna Europa
Ostatnio w internecie zaczęła krążyć kolejna rewelacja głosząca, że na Starym Cmentarzu Żydowskim można odnaleźć pozostałości po murach obronnych, pochodzących z oblężenia Wrocławia z 1945 roku. To kolejny mit.
Zacznijmy od tego, że podczas oblężenia Festung Breslau nie powstały żadne nowe mury obronne. Ewentualne barykady budowano z tego, co było pod ręką, na przykład tramwajów. Jedyne mury w obrębie nekropolii to mur cmentarny i mury wewnętrzne rozdzielające pola, o które powiększano cmentarz.
Jedyna w pełni zachowana nekropolia sprzed 1945 roku
To również mit. — Przede wszystkim, nekropolia nie zachowała się w całości — tłumaczy Ewa Pluta. — Brakuje tu m.in. infrastruktury przedcmentarnej, ale również wielu grobów.
Jeśli zaś chodzi o inne nekropolie sprzed 1945 roku – jest ich we Wrocławiu sporo. Co prawda faktycznie nie zachowały się w całości, ale spoczywa na nich wiele przedwojennych sław. Nie możemy też zapomnieć, że Stary Cmentarz Żydowski nie jest jedyną żydowską nekropolią we Wrocławiu. Druga znajduje się przy ul. Lotniczej.
Porucznik Columbo - to nie tutaj
Innym pojawiającym się w sieci mitem jest to, że na cmentarzu leży rodzina Petera Falka - aktora, który wcielał się w latach 1968–2003 w rolę porucznika Columbo, w amerykańskim, popularnym także i w Polsce serialu. – Nic nam o tym nie wiadomo — mówi Ewa Pluta.
Owszem, na cmentarzu spoczywają osoby o nazwisku Falk, ale z badań prowadzonych przez muzeum nic nie wskazuje by były one spokrewnione ze znanym aktorem. Jest to natomiast miejsce pochówku wielu znanych osób. Pracownicy MMW pozostają w kontakcie z naukowcami i akademikami z niemal wszystkich kontynentów przy ustalaniu podobnych faktów.
— Odpowiadamy na zadawane przez nich pytania i otrzymujemy rezultaty ich badań. Do tego współpracujemy z rodzinami pochowanych tu osób, co zapewnia nam dodatkową porcję wiedzy — opisuje rzeczniczka.
Prawdziwe odkrycia są znacznie ciekawsze...
Ewa Pluta przyznaje, że cmentarz przy ul. Ślężnej wciąż kryje wiele sekretów. Nie ma więc potrzeby tworzyć wokół niego mitów, bo dokonywane tu odkrycia są wystarczająco fascynujące.
Ostatnio na przykład udało się odkryć pochówek Margarete Kauffmann, matki Maxa Borna, wrocławskiego matematyka, fizyka – laureata Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. — Wiedzieliśmy, że Margarete została pochowana na tym cmentarzu przy głównej alei. Na podstawie dokumentów, udało się nam ustalić dokładne miejsce — wyjaśnia Ewa Pluta.
Zrekonstruowano tu także grób ojca noblisty - Gustawa Jakuba Borna. – Płytę nagrobną udało się nam odkryć przypadkiem, choć wcześniej długo szukaliśmy śladów, także w zachowanej dokumentacji. Gwałtowana burza przewróciła jedno z cmentarnych drzew. Pod nim znajdowała się płyta pochodząca z grobu Gustawa Jakuba Borna — relacjonuje rzeczniczka. Oba groby można teraz odwiedzać na cmentarzu.
Znane osoby spoczywające na Starym Cmentarzu Żydowskim
W ramach wyjaśnienia: na cmentarzu przy Ślężnej spoczywa wiele znanych osób. Oto kilka iście wrocławskich nazwisk:
- Clara Sachs (1862–1921)
Znana śląska malarka, impresjonistka. Studiowała we Wrocławiu, Berlinie, Monachium i Paryżu. Tematem jej prac były przed wszystkim pejzaże i kwiaty. Duży wpływ na jej malarstwo miała twórczość Paula Cezanne’a.
- Julius Schottländer (1835 – 1911)
Przedsiębiorca, posiadał także liczne majątki w okolicach miasta. W samym Wrocławiu należało do niego aż 35 nieruchomości. Był również właścicielem uzdrowiska Karlove Vary i udziałowcem licznych interesów. Przy tym szeroko znana była jego działalność dobroczynna. Fundator wrocławskiego Parku Południowego.
- Ferdinand Cohn (1828-1898)
Botanik i mikrobiolog światowej sławy. Razem z Robertem Kochem uznawany jest za jednego z twórców bakteriologii. Jako pierwszy na świecie zaliczył bakterie do świata roślin, prowadził badania nad wąglikiem i szczepionką przeciw gruźlicy.
- Leopold Auerbach (1828-1897)
Znany lekarz neurolog i biolog, uczeń Jana Ewangelisty Purkyniego. Profesor biologii i histologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego nazwisko upamiętnione jest w nazwie splotu Auerbacha (splot nerwowy układu pokarmowego), który opisał.
- Auguste (1849 – 1936) i Siegfried Stein (1844 – 1897)
Rodzice Edyty Stein, św. Teresy Benedykty od Krzyża, patronki Europy, kanonizowanej przez Jana Pawła II w 1998 roku.
Spacery tematyczne i współprace
Poza standardowym zwiedzaniem, na spacery po cmentarzu MMW zaprasza także w ramach festiwali i konferencji. Najbliższe odbędzie się 21 lipca, podczas nadchodzącego festiwalu Simcha.
– Prowadzimy spacery tematyczne - śladami kobiet, symboli, zwyczajów. Dr Renata Wilkoszewska-Krakowska, kierowniczka cmentarza poprowadzi w ramach Simchy spacer śladami naukowców i odkrywców. Wystarczy wejść na stronę Muzeum Miejskiego Wrocławia lub nasz profil na Facebooku, by dowiedzieć się kiedy takowe oprowadzania się odbywają — poleca Ewa Pluta.
W spacerach tematycznych, od 2012 roku wzięło udział 25 tysięcy osób.
Można też korzystać z oferty wykwalifikowanych przewodników miejskich, przekazujących tylko rzetelne, pozyskane we współpracy z muzeum informacje.
Stary Cmentarz Żydowski - informacje techniczne
Poza darmowym czwartkiem, zwiedzanie cmentarza odbywa się w godzinach:
- kwiecień-październik, codziennie — 9:00-18:00listopad-marzec, codziennie — 9:00-16:00
Bilety: 10 - 15 zł
Zwiedzanie w każdą niedzielę, z muzealną przewodniczką (w cenie biletu!):
- maj – start o godz. 12:00
- czerwiec–lipiec – start o godz. 10:00
- sierpień–wrzesień – start o godz. 12:00
