Stojąc dziś na przystanku tramwajowym na pl. Jana Pawła II, trudno sobie wyobrazić, że w tym miejscu (u zbiegu ul. Ruskiej i św. Mikołaja) dawni wrocławianie widzieli fosę i Bramę Mikołajską (Nikolai Tor), którą na przełomie XV i XVI wieku, w obawie przed najazdami husyckimi, rozbudowano o dwie fortyfikacje bastejowe i przystosowano do ustawienia artylerii.
Po bramie nie ma już śladu, ale w średniowieczu, za nią, widać było, to co i dzisiaj – wieżę dawnej świątyni św. Barbary, dziś jest to cerkiew prawosławna przy ul. św. Mikołaja.
Co ciekawe, podziemny przebieg fundamentów Bramy Mikołajskiej jest w obecnym przejściu podziemnym pod placem Jana Pawła II.
Co warto zobaczyć we Wrocławiu. Przedmieście Mikołajskie aż do Popowic
Przedmieście Mikołajskie (Nikolai Vorstadt) ciągnęło się na zachód od centrum miasta, od bramy Mikołajskiej (dziś pl. Jana Pawła II) aż do Popowic. Obejmowało średniowieczne osady Szczepin, Sokolniki i Nabycin, czyli okolice dzisiejszych ulic Szczepińskiej, Sokolniczej, Nabycińskiej, Rybackiej i Zachodniej.
Brama Mikołajska na planie Weinerów z 1562 r.
Przez kilka stuleci Przedmieście utrzymywało swój ogrodniczy charakter.
Brama Mikołajska w roku 1427 została powiększona o przedbramie, a w latach 1479-1503 zbudowano obok niej dwie basteje: 4-kondygnacyjną od strony południowej i mniejszą od strony północnej. Od tego czasu brama i towarzyszące jej fortyfikacje kilkakrotnie rozbudowywano.
Z lewej strony widać Bramę Mikołajską, charakterystyczny zbieg ul. św. Mikołaja i Ruskiej, oraz świątynię św. Barbary. Plan Weinerów z 1562 r. prezentowany na wystawie „1000 lat Wrocławia” w Muzeum Miejskim Wrocławia.
Kościół św. Mikołaja – już go nie ma
Brama Mikołajska, jak i całe Przedmieście Mikołajskie swoje nazwy zawdzięczają dawnej świątyni św. Mikołaja. Kościół powstał w połowie XIII w., później był trzykrotnie przebudowywany. Uszkodzony podczas walk o Festung Breslau, po 1945 r. został rozebrany. Obecnie w jego miejscu znajduje się skwer z krzyżem – pl. św. Mikołaja.
Burzą bramę i budują most Królewski
W 1808 r., podczas wojen napoleońskich, Francuzi wyburzyli mury obronne. W 1820 r. zburzono Bramę Mikołajską, a w 1822 przerzucono przez Fosę Miejską żeliwny most Królewski (Königsbrücke). To od tego momentu Przedmieście zaczęło się zmieniać.
Po lewej stronie, lata 1830-1840, kościół św. Barbary, Bank Alexanderhaus i most Królewski. Po prawej stronie , most Królewski, za nim bank braci Alexander, wieża kościoła św. Barbary, w tle kościół garnizonowy.
Przedmieście Mikołajskie dawniej i dziś
Historia pl. Jana Pawła II (do roku 2006 – pl. 1 Maja) sięga roku 1866, gdy w związku z rozwojem potrzeb komunikacyjnych miasta zlikwidowano most Królewski, a znajdującą się pod mostem fosę zasypano. Plac powstał wg projektu budowniczego miejskiego Hansa Zimmermanna.
W północnej części, w 1900 r. ustawiono pomnik Otto von Bismarcka (nie istnieje), a naprzeciw, od strony południowej – w 1905 r. fontannę z rzeźbami Ernsta Segera, przedstawiającymi Walkę i Zwycięstwo. W 1970 r. ze względów komunikacyjnych fontannę przesunięto o kilka metrów.
Po lewej stronie zdjęcie z roku 1938, Königsplatz (plac Królewski). W roku 1945 większość zabudowań przy placu została zburzona w wyniku zniszczeń w czasie oblężenia Festung Breslau. Zachowała się tylko bogata kamienica czynszowa z 1841, przebudowana w 1879 na neorenesansowy pałac, obecnie siedziba Akademii Muzycznej. Po prawej stronie pl. Jana Pawła II w roku 2018.
Poniżej pl. Jana Pawła II przed rokiem 1945 i w 2023 r.
Pl. Jana Pawła II dawniej i dziś
Plac Solidarności co tam było dawniej
Dziś place Jana Pawła II i Solidarności to jeden duży węzeł komunikacyjny. Przed wojną to były dwa oddzielone zabudową place.
Pl. Solidarności do roku 2000 był placem Czerwonym. Po wyburzeniu murów miejskich była tam wartownia wojskowa, stąd pochodzi niemiecka nazwa Wachtplatz – plac Wartowniczy.
Lata 1938-1940, Wachtplatz (pl. Solidarności) – widok od zbiegu Friedrich-Wilhelm-Str. (ul. Legnickiej) i Fischer Gasse (ul. Rybacka) na północny zachód. Na wprost ul. Rybacka wraz z nieistniejącym kościołem św. Mikołaja. Na prawo dwa budynki dawnej fabryki papierosów Eckstein-Halpaus Zigarettenfabrik. Jeden z nich, zajmuje sklep meblowy Manhattan, drugi to siedziba Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Dolny Śląsk.
Pl. Jana Pawła II przed II wojną światową
Zdjęcie lotnicze z 5 kwietnia 1938. Zobacz szczegóły okolic placu Jana Pawła II i pl. Solidarności. Zachował się jedynie budynek dawnej fabryki tytoniu (pl. Solidarności 1-3-5). Zabudowa placów została zniszczona w czasie oblężenia Festung Breslau, tak jak zabudowa całego ciągu ulicy Legnickiej.
Ul. Legnicka – jeździli nią królowie
To była zawsze jedna z najdłuższych i najważniejszych komunikacyjnych dróg we Wrocławiu. Do 1945 r. dzisiejsza Legnicka była Friedrich-Wilhelm-Straße (na odcinku od Fosy Miejskiej do placu Strzegomskiego) i Frankfurterstraße (od pl. Strzegomskiego do ul. Na Ostatnim Groszu). Była początkowym fragmentem szosy berlińskiej (Berliner Chaussee), prowadzącej z Wrocławia do Berlina.
Historia ul Legnickiej sięga dawnego śląskiego traktu handlowego biegnącego z zachodu na wschód. Nim też kupcy wrocławscy podążali przez Środę Śląską i Legnicę w stronę Brandenburgii i Saksonii.
– Droga po raz pierwszy została wymieniona w zapisie dopiero w 1443 r. jako ulica Piaskowa, rozciągająca się od Bramy Mikołajskiej do dzisiejszego placu Strzegomskiego. Najprawdopodobniej nazwa ta miała związek ze znajdującymi się w jej okolicy złożami piasku rzecznego, naniesionymi przez istniejące wówczas w sąsiedztwie starorzecze Odry – mówi Maciej Łagiewski.
W XIX w. była to jedna z najpiękniejszych ulic miasta.
– Po obu jej stronach rozciągały się szerokie deptaki, obsadzone drzewami, na które wychodzono wprost z lokali gastronomicznych i sklepów, ulokowanych na parterach reprezentacyjnych kamienic – zaznacza historyk.
Galeria zdjęć
Pl. Strzegomski dawniej i dziś
Przed 1945 r. – plac Strzegomski rok 1943, dawniej: Striegauer Platz. Od 2 września 2011 schron jest siedzibą Muzeum Współczesnego Wrocław. W roku 1913 ukończono budowę ewangelickiego kościoła pw. św. Pawła. Obecnie jest tam centrum medyczne DOLMED.
Tam, gdzie stoi DOLMED, był kościół
W latach 20. XX wieku powstała przy ul. Legnickiej modernistyczna zabudowa, będąca częścią wielkich osiedli mieszkaniowych Szczepina i Popowic. W 1942 r. przy placu Strzegomskim stanął okrągły schron przeciwlotniczy projektu Richarda Konwiarza.
– Dziś, spacerując wśród blokowisk przy ul. Legnickiej, bardzo trudno wyobrazić sobie, że do 1945 r. było to jedno z największych skupisk zabudowy czynszowej we Wrocławiu – zaznacza Maciej Łagiewski.
W roku 1913 przy obecnym placu Strzegomskim ukończono budowę ewangelickiego kościoła pw. św. Pawła wraz z parafialnym centrum społeczno-kulturalnym. Masywna i wysoka wieża kościoła, zwieńczona dwoma neorenesansowymi hełmami dominowała nad zachodnią częścią Wrocławia. Obecnie jest tam, powstały w 1977 r., budynek Dolnośląskiego Centrum Medycznego DOLMED.
Galeria zdjęć
Była rzeźnia miejska, jest Magnolia
Na przełomie XIX i XX wieku przy ul. Legnickiej wybudowane zostały według projektu Osthoffa i Rimplera rzeźnia miejska i targ bydła. Obiekt, jako jeden z nielicznych znajdujących się przy ul. Legnickiej, przetrwał wojnę.
Zakłady Mięsne zburzono w 1999 r., na ich miejscu wybudowano w 2007 r. centrum handlowe Magnolia Park. Na zdjęciu po lewej stronie, lata 1900-1910, ul. Legnicka, rzeźnia miejska.
Przedmieście Mikołajskie wojna i zniszczenia
Maciej Łagiewski opowiada, że w 1945 r. Przedmieście Mikołajskie stało się jednym z głównych celów radzieckiego natarcia na twierdzę Wrocław.
Na pl. Jana Pawła II zburzono Cuprum
W roku 1967 przy placu 1 Maja (obecnie Jana Pawła II) wzniesiono biurowiec Cuprum. Była to siedziba Zakładów Badawczych i Projektowych Cuprum. Zburzono go w maju 2015 r. W tym miejscu ma powstać nowoczesny kompleks biurowo-usługowy o nazwie Cuprum Square.
W latach 1979-1981 wybudowano pod skrzyżowaniem na placu 1 Maja podziemne przejścia dla pieszych (ostatecznie oddane do użytku w marcu 1984) i zlikwidowano pętlę tramwajową przed biurowcem Cuprum.
Galeria zdjęć
Przedmieście Mikołajskie: fakty i daty
- Przedmieście Mikołajskie to historyczna nazwa, na zachód od średniowiecznego centrum miasta - od dzisiejszego pl. Jana Pawła II aż do Popowic
- 1472 r. Brama Mikołajska została powiększona o przedbramie, a w latach 1479-1503 zbudowano obok niej dwie basteje
- 1777 r. otwarto przy obecnej ul. Legnickiej – Cmentarz Wielki (Grosser Friedhof)
- 1822 r. na obecnym pl. Jana Pawła II, przerzucono przez Fosę Miejską żeliwny most Królewski
- 1823 r. powstaje plac przed mostem Królewskim (An-der-Königsbrücke-Platz), później plac Królewski (Königsplatz). Od 1945 r. pl. 1 Maja, od 2006 r. pl. Jana Pawła II
- 1825 r. dzisiejsza ulica Legnicka miała brukowaną nawierzchnię
- 1913 r. przy obecnym pl. Strzegomskim ukończono budowę ewangelickiego kościoła pw. św. Pawła (nie istnieje)
- 1942 r. przy pl. Strzegomskim stanął okrągły schron przeciwlotniczy projektu Richarda Konwiarza
- 1967 r. przy placu 1 Maja (obecnie Jana Pawła II) wzniesiono biurowiec Cuprum. Zburzono go w 2015 r.
- 1979-1981 r. wybudowano pod skrzyżowaniem na placu 1 Maja podziemne przejścia dla pieszych
- 1999 r. przy ul. Legnickiej zburzono zakłady mięsne, na ich miejscu wybudowano w 2007 r. centrum handlowe Magnolia Park
- 2000 r. pl. Czerwony zmienia nazwę na pl. Solidarności, przez wojną był to Wachtplatz – plac Wartowniczy
- 2014 r. na wieżę dawnego kościoła św. Barbary – dziś katedry prawosławnej wrócił XV wieczny Zegar Kluskowy
- 2023 r. oddanie do użytku biurowca Infinity
