Pierwszego listopada licznie gromadzimy się na cmentarzach, z tego powodu w świadomości wielu ludzi dzień ten pozostaje jako „święto zmarłych”. W kalendarzu liturgicznym, 1 listopada takiego święta nie ma, co więcej święta zmarłych nie znajdziemy nigdzie. Dzień, w którym Kościół wspomina wszystkich wiernych zmarłych, to 2 listopada – tradycyjnie nazywany Zaduszkami. Dlaczego zatem na cmentarzu najliczniej gromadzimy się nie 2, a 1 listopada?
Początków tych zwyczajów należy szukać w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. – Na początku kult męczenników gromadził wiernych przy ich grobach w katakumbach – mówi ks. prof. Józef Pater, historyk Kościoła z Papieskiego Wydziału Teologicznego. – W katakumbach, gdzie leżeli męczennicy z okresu prześladowań, budowano nawet ołtarze, gdzie odprawiano msze św. Zaczynało jednak brakować miejsca dla licznych pielgrzymów. Około IV wieku rozpoczęto przenoszenie relikwii do różnych innych miejsc. – W 610 r. papież Bonifacy IV otrzymał od cesarza świątynię Panteon, która wcześniej była poświęcona wszystkim bóstwom, papież, chcąc schrystianizować tę świątynię, sprowadził tam relikwie męczenników i to miejsce stało się pierwszym, gdzie oddawano cześć wielu świętym – mówi ks. Pater.
Dniem poświęconym wszystkim świętym w miejscu dawnego Panteonu był 13 maja. – Pojawił się jednak problem z tym, że początek maja to okres przednówka i nie było czym wyżywić pielgrzymów – podkreśla ks. Pater. – Dlatego w 731 r. papież Grzegorz III ustanowił dzień ku czci wszystkich świętych – męczenników, ale także wyznawców – na 1 listopada.
W uroczystość Wszystkich Świętych w Kościele czcimy nie tylko beatyfikowanych i kanonizowanych wiernych, ale także tych, którzy osiągnęli zbawienie, choć tego nie wiemy. Opat Cluny św. Odilon (zm. w 1048 r.), wprowadził zwyczaj odwiedzania cmentarzy właśnie na początku listopada. – Dlatego właśnie chodzimy na cmentarze, bo wśród zmarłych są święci, których nie znamy z imienia i nazwiska – mówi ks. Józef Pater. Prawdę tę potwierdził Sobór Trydencki, który naucza, że zmarli nie mogą sobie pomóc, ale oni mogą za nas wstawiać się u Boga.
Podczas tych dni na cmentarzu kładziemy na grobach znicze. – To nawiązanie do tradycji naszych słowiańskich „dziadów”, gdzie świece również odgrywały ważną rolę – mówi ks. prof. Pater. – Mamy w tradycji polskiej także słowa modlitwy: „wieczny odpoczynek… a światłość wiekuista niechaj im świeci”, tę światłość uwidaczniamy sobie właśnie sobie właśnie tym zniczem – dodaje ks. Pater. Warto, wg ks. prof. Józefa Patera, dbać o groby swoich bliskich, bo jaki jest stosunek do zmarłych, taki jest nasz stosunek do żyjących.
– Należy pamiętać o słowach, które były napisane na jednym ze starożytnym grobów „Kim ty jesteś – tym ja byłem, kim ja jestem – tym ty będziesz – podkreśla ks. prof. Pater.
Arkadiusz Cichosz
