Jakie ptaki śpiewają we wrocławskich parkach?
– Najwcześniej, bo jeszcze przed świtem, zaczynają śpiewać głównie drozdy, takie jak kosy i śpiewaki, ale często usłyszymy też rudziki oraz kopciuszki – mówi dr Marta Cholewa, ornitolożka z Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego. – Zaraz po nich we wrocławskich parkach można usłyszeć wszystkie inne żyjące tam ptaki, a jest ich całe mnóstwo: teraz najbardziej rozśpiewane są zięby (jeden z najliczniejszych gatunków lęgowych w Polsce), kilka gatunków sikor (bogatka, modraszka, sosnówka) oraz pokrzewki – kapturka, piegża, gajówka i cierniówka. Wieczorem ponownie usłyszymy drozdy, rudziki i kopciuszki, a w nocy sowy: głównie puszczyki, znacznie rzadziej uszatki czy płomykówki.
Każdy park ma własną „ścieżkę dźwiękową”
Wiele zależy od tego, do którego parku się wybierzesz, bo każdy z nich ma swoją własną „ścieżkę dźwiękową”.
Jak wyjaśnia dr Cholewa, np. w parku Słowackiego, a więc w samym centrum, słychać głównie śpiew gatunków typowo miejskich, np. wróbli zwyczajnych czy mazurków oraz wszechobecnych gołębi miejskich i szpaków.
W bardziej dzikich miejscach, np. w parku Tysiąclecia, parku Świetlików czy Grabiszyńskim jest ich mniej, możesz za to usłyszeć stukanie dzięcioła dużego lub wieczorne wołanie puszczyka. Nawiasem mówiąc, jak uświadomiła np. ornitolożka, sowy można spotkać praktycznie w każdym parku, a nawet poza nimi, bo lubią gnieździć się na strychach starych kamienic i obiektów sakralnych.
Im bardziej dziki i gęsty park, im więcej w nim niskich i wysokich krzewów oraz starych drzew - tym więcej mieszka w nim gatunków, które tak jak np. pokrzewki lubią wić gniazda niewysoko, do kilku metrów nad ziemią. Ogromne znaczenie ma także dostępność starych drzew z dziuplami, w których gniazdują przede wszystkim sikory, ale też drozdy, szpaki, rudziki i kowaliki. Warto to sobie porównać: sprawdzić, co słychać w tak starym parku jak np. park Szczytnicki, a co w parku Tysiąclecia, gdzie rosną drzewa zbyt młode na dziuple. Ale możemy mieć na to wpływ. W zeszłym roku z Zarządem Zieleni Miejskiej wieszaliśmy tam budki lęgowe, które mają je zastąpić. W tym roku niemal wszystkie są zajęte przez sikory bogatki albo modraszki.Dr Marta Cholewa, ornitolożka z Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego
Niektóre gatunki są bardzo nieliczne i niełatwo je usłyszeć czy zobaczyć podczas spaceru po parku. Należy do nich np. raniuszek, muchołówka białoszyja, wilga, dzięciołek czy dzięcioł czarny.
Jak nauczyć się odróżniać głosy ptaków? Pomogą nowe technologie...
Większość z nas potrafi bez trudu zidentyfikować po głosie kukułkę, srokę, wronę siwą (chyba że pomylimy ją z gawronem), ale co z resztą ptaków?
– Ja zaczynałam uczyć się rozróżniania ptasich głosów z francuskich nagrań na kasetach – mówi dr Cholewa. – Teraz można znaleźć pliki dźwiękowe w internecie, np. na bardzo dobrej stronie Xeno-canto.org.
Są też różne aplikacje na telefon, te płatne, np. Bird Guide, chyba najlepsza na rynku aplikacja związana z książką „Ptaki. Przewodnik Collinsa” Larsa Svenssona i in., a także bezpłatne, np. Merlin Bird czy BirdNET.
Używanie większości takich aplikacji jest bardzo proste: wystarczy ściągnąć ją na telefon, określić, gdzie się jest, nacisnąć ikonę mikrofonu i już można zorientować się, czyj śpiew towarzyszy nam podczas spaceru albo randki.
Darmowe aplikacje mogą co prawda się czasem pomylić, ale są świetnym punktem wyjścia do rozpoczęcia przygody z rozpoznawaniem głosów ptaków. Zawsze też można porównać własne nagranie z plikami dźwiękowymi np. na wspomnianej stronie Xeno-canto.
...choć i tak nic nie zastąpi badań w terenie
Zdaniem dr Cholewy jeśli chodzi o uczenie się ptasich głosów nie ma jednak nic lepszego od spaceru z doświadczonym ornitologiem, choćby dlatego, że ptaki mają… dialekty.
Bogatka z północy Polski może śpiewać nieco inaczej niż ta, która mieszka we Wrocławiu, a strzyżyk z Polski inaczej niż ten z Wielkiej Brytanii. Dlatego im więcej będziemy przebywać w terenie, tym łatwiej nam będzie nauczyć się rozróżniać głosy ptaków. Samo słuchanie nagrań tego nie zastąpi, bo nagrania są zwykle czyste, a w parku wiele ptaków śpiewa jednocześnie.Dr Marta Cholewa, ornitolożka
Właściwie dlaczego ptaki śpiewają?
Ptaki śpiewają z bardzo wielu powodów.
– Samce śpiewają np. po to, by znaleźć sobie partnerkę, a potem, by zacieśnić z nią więź – mówi ornitolożka. – Gatunki terytorialne (większość tych, które spotkamy w parku, np. sikory, drozdy, dzięcioły, pokrzewki) śpiewem także dają znać, że to ich teren i lepiej się nie zbliżać. Nie wszystko jeszcze wiemy na ten temat. Np. są różne hipotezy dotyczące porannego śpiewania chórem, mniej więcej pół godziny po wschodzie słońca. Według jednej z nich ptaki w ten sposób informują, że przetrwały noc, nadal są w tym samym miejscu i pilnują swojego terytorium oraz swojej partnerki.
Uwaga! Trwa sezon lęgowy ptaków!
Trwa sezon lęgowy ptaków. To, kiedy się zakończy, zależy od gatunku, np. osiadłe u nas wróble przy dobrej pogodzie kończą go nawet na początku października, a np. sikory pod koniec lipca, sowy – rozpoczynają lęgi wcześnie, czasem już w lutym i młode sówki możemy obserwować już w czerwcu.
Sezon lęgowy ptaków to bardzo wrażliwy okres, który wymaga od nas szczególnej ostrożności i świadomości. Należy pamiętać, że gniazda, jaja i pisklęta dzikich ptaków są chronione prawem, nawet te w budynkach i na prywatnych posesjach. Nawet pozornie opuszczone gniazdo może być wciąż aktywne, więc nie powinniśmy go ruszać, a tym bardziej zabierać. Nie powinniśmy też płoszyć ptaków: nie podchodźmy zbyt blisko do gniazd, nie hałasujmy w pobliżu. Nie zabierajmy piskląt z ziemi - wiele ptaków (np. kosy, sójki, drozdy) opuszcza gniazdo, zanim nauczy się dobrze latać. Rodzice są wtedy zwykle w pobliżu opiekując się i karmiąc maluchy.Dr Marta Cholewa, ornitolożka
W okresie lęgowym ptaków nie powinno się także przycinać drzew i krzewów , bo mogą być na nich gniazda z jajami lub pisklętami. Zakaz przycinania drzew i krzewów bez przeglądu ornitologicznego (Ustawa o ochronie przyrody) obowiązuje w Polsce od 1 marca do 15 października.
W tym czasie nie powinno się również remontować elewacji bez sprawdzenia czy w murach budynku znajdują się gniazda ptaków, bo np. jerzyki i wróble gnieżdżą się w szczelinach domów. Przed takimi pracami wymagane jest przeprowadzenie ekspertyzy ornitologicznej.
