W największym skrócie – projektowanie uniwersalne polega na projektowaniu dla wszystkich. Tak, by powstająca infrastruktura dostępna była dla każdego, również dla osób, które w różny sposób się przemieszczają, z różną precyzją postrzegają otoczenie. Nie chodzi o to, aby realizowane projekty były modyfikacjami rozwiązań pierwotnie opracowanymi dla osób sprawnych. Chodzi o to, by od początku zaprojektowane były uniwersalnie, z myślą o wszystkich użytkownikach.
Zgodnie z zasadami uniwersalnego projektowania przestrzeń, obiekty, urządzenia nie mają być specjalnie dedykowane określonej kategorii osób, mają być dostępne dla wszystkich.
Zwracajmy uwagę na potrzeby i możliwości osób ze szczególnymi potrzebami, w tym:
- osób z niepełnosprawnościami (m.in. poruszających się na wózkach lub o kulach, niewidomych, głuchych, z niepełnosprawnościami psychicznymi);
- osób starszych;
- kobiet w ciąży i osób z małymi dziećmi (w tym z wózkami dziecięcymi);
- osób mających trudności w komunikowaniu się z otoczeniem (także z rozumieniem języka pisanego albo mówionego);
- osób o nietypowym wzroście (w tym również dzieci);
- osób wykluczonych cyfrowo;
- osób z ciężkim lub nieporęcznym bagażem, towarem i in.
Wymiary szerokości ścieżek, drzwi w zależności od osoby na wózku, z psem, z wózkiem dziecięcym, itd. Źródło: www.budowlaneabc.gov.pl
Zdarza się, że potrzeby dwóch grup osób będą stały ze sobą w sprzeczności. Jako przykład podaje się najczęściej projektowanie dostępnych przejść dla pieszych z myślą o osobach poruszających się na wózkach bądź z wózkami. Obniżone krawężniki ułatwiają im sprawne i bezpieczne przemieszczanie się w wyznaczonych miejscach. Natomiast osoby niewidome tracą wówczas orientację w wyniku wyrównania poziomów chodnika i jezdni. Konieczne zatem staje się stosowanie rozwiązań ułatwiających osobom niedowidzącym i niewidomym orientację w przestrzeni.
Projektowanie uwzględniające potrzeby i możliwości różnych osób ze szczególnymi potrzebami nie jest jednak niemożliwe.
Siedem reguł projektowania dla wszystkich
- Równe szanse dla wszystkich (equitable use)
- Elastyczność w użyciu (flexibility in use)
- Prostota i intuicyjność w użyciu (simple, intuitive use),
- Postrzegalność informacji (perceptible information),
- Tolerancja błędu (tolerance for error),
- Niewielki wysiłek fizyczny podczas użycia (low physical effort),
- Rozmiar i przestrzeń wystarczające do użycia (size and space for approach and use).
Dowiedz się więcej o regułach projektowania [plik pdf].
Z jakimi barierami możemy się spotkać w projektowanej infrastrukturze?
Zwykle myślimy o barierach architektonicznych – schody, wąskie przejścia, brak windy, wysokie progi, przeszkody w ciągu komunikacyjnym, niewystarczająca przestrzeń manewrowa lub jej brak.
Takim utrudnieniem nie muszą być wyłącznie zbyt wąskie drzwi. Barierą może być nawierzchnia, niedostosowany przystanek tramwajowy, zbyt duża odległość do przejścia dla pieszych, przeszkoda.
Zasięg rąk osoby dorosłej siedzącej na wózku inwalidzkim. Źródło: www.budowlaneabc.gov.pl
Czasem są to elementy wyposażenia, które traktujemy jako oczywiste i użytkowe. Klamki, poręcze, noski stopni schodowych. Każdy z tych elementów jest funkcjonalny dla osób pełnosprawnych, ale staje się barierą dla osób z ograniczonymi możliwościami ruchowymi, manualnymi (np. okrągłe klamki, których nie da się uchwycić lub otworzyć bez użycia dłoni).
Czasem jest to brak oczywistego rozwiązania. Jak choćby brak toalety w miejscach publicznych, lub toalety niedostępne dla osób z niepełnosprawnościami – ruchowymi, sensorycznymi. Brak dojazdu, lub utrudniony dojazd do takich miejsc, spowodowany zastosowaną nawierzchnią ścieżki.
Czasem są to bodźce dźwiękowe lub świetlne, które utrudniają korzystanie z miejsca publicznego osobom niedowidzącym, niewidomym, epileptykom, osobom z autyzmem.
Czasem jest to brak czytelnych instrukcji i komunikacji, brak miejsca parkingowego.
Dowiedz się więcej o barierach architektonicznych [plik pdf].
Nie musisz być projektantem, ale zastanów się nad ewentualnymi barierami
Szczegółowe rozwiązania można oczywiście doprecyzować na etapie realizacji projektu. Każdy lider projektu WBO powinien jednak zastanowić się nad tym, w jaki sposób zminimalizować ewentualne bariery w swoim projekcie.
