Okazji do spotkania takiego grona twórców pióra, a także – jak się okazało – również pędzla w jednym czasie i miejscu jest niewiele, by nie powiedzieć, że ze świecą ich szukać. Szczególna okazja jednak sprawiła, że wszyscy (z dwoma wyjątkami) przybyli 13 lipca br. do Czytelni im. Ludwika Flaszena w Instytucie Grotowskiego – żeby odebrać przyznane im przez prezydenta Wrocławia medale „Zasłużony dla Wrocławia – Merito di Wratislavia” oraz statuetki Super Diamentów. Okoliczności tego wydarzenia również okazały się znakomite – obchodzony właśnie Rok Tadeusza Różewicza.
Medale, statuetki oraz gratulacje w imieniu prezydenta Jacka Sutryka przekazał uhonorowanym twórczyniom i twórcom Bartłomiej Świerczewski, dyrektor Departamentu Spraw Społecznych UM Wrocławia, w którego gestii leżą również sprawy związane z miejską kulturą. Blisko dwugodzinna uroczystość – jak zwykle przygotowana i poprowadzona przez red. Wandę Ziembicką-Has – przybrała również po trosze formę swoistych „spotkań autorskich”, podczas których artyści chwalą się swoimi dokonaniami. Każdy laureat miał bowiem „obowiązek” zaprezentowania ułamka własnej twórczości, z czego również postronni obserwatorzy przebiegu 42. Wrocławskiej Księgi Pamięci mogli uszczknąć poznawczo-estetycznych przyjemności.
Medale Zasłużony dla Wrocławia – Merito di Wratislavia
Andrzej Maria Dzierżanowski
Wrocław na karcie jego długiego, 91-letniego życia zapisał się jako kolejne miasto, z którym związał się zawodowo i twórczo. Pierwszym był Szczecin, gdzie nie tylko zdobywał wykształcenie techniczne, ale i zaczynał karierę w radiu, teatrze studenckim, a także debiutował jako poeta (współzałożyciel grupy poetyckiej „Metafora, 1955, publikacje w pismach, almanachach literackich i antologiach), drugim zaś – Poznań, gdzie studiował zaocznie na tamtejszej Politechnice oraz debiutował jako autor tomiku poetyckiego „Podróże nocą” (1959). Kolejna publikacja Andrzeja Marii Dzierżanowskiego ukazała się natomiast w Gdańsku („Przez ogrody”, 1967).
We Wrocławiu pojawił się już jako członek Związku Literatów Polskich i wydał tu następny zbiór opowiadań „Autem w sobotę” (1998), a także dwa tomiki wierszy – „Dwa światy” (2004) i „Tak sobie myślę” (2021). Na wydanie nadal czeka powieść „Gra z losem”.
Osobną kartę swojego życia zapisał jako członek NSZZ „Solidarność” (był zastępcą przewodniczącego rady pracowniczej), w czasie stanu wojennego działał zaś w solidarnościowym podziemiu – jako członek zawieszonego Związku Pisarzy Polskich. Potem przez lat 20 pełnił funkcje w zarządzie oddziału wrocławskiego Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, którego działalność także sponsorował. Pracował też bezpłatnie przy redagowaniu Dolnośląskich Roczników Literackich „Pomosty”. W dorobku ma liczne wiersze i opowiadania, nadal jest czynnym twórcą.
Otrzymał odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”. Ze swoją niedawno zmarłą małżonką przeżył 64 lata, uhonorowane Medalem za Długoletnie Pożycie Małżeńskie.
Henryk Wolniak-Zbożydarzyc
Ma 82 lata i pochodzi z Wierzchlasu (dziś woj. łódzkie). Ukończył filozofię na Uniwersytecie Wrocławskim, a jego późniejsza twórczość i praca przyniosły mu miana poety, dramaturga, prozaika i publicysty. Jego debiutanckie wiersze ukazały się w „Odrze” (1962), potem drukował w „Nurcie”, „Więzi”, „Poezji” i „Przeglądzie Katolickim”. W latach 1976-1978 patronował założonemu przez siebie Towarzystwu Wolnistów i stworzył poetykę wolnizmu (triada, 3 x W: Wolność–Wieczność–Wielkość). Charakterystyczną cechą poezji Henryka Wolniaka-Zbożydarzyca są neologizmy, a ich autor porównywany jest w tym kontekście z Bolesławem Leśmianem czy Mironem Białoszewskim.
W roku 1980 został przewodniczącym Tymczasowego Komitetu Założycielskiego Literatów Dolnego Śląska „Solidarność”, a w czasie stanu wojennego zainicjował, utrzymane w poetyce wolnizmu – ogólnopolskie konkursy o charakterze patriotyczno-religijnym. Nagrodzone w nich utwory publikował cyklicznie w redagowanym przez siebie „Almanachu” (1987-1989). Współredagował także podziemną „Wolną Kulturę” (1982-1985), a w drugim obiegu opublikował dwa tomiki poetyckie („Oto krew Aniołów, 1985, „Gwiazdobiór wolności”, 1989).
Poza tym w dorobku artystycznym Henryka Wolniaka-Zbożydarzyca znajdują się: „Horyzont” (1965), uznany przez Radio Wolna Europa za najciekawszy debiut roku, „Proch” (1972), wyróżniony Nagrodą im. Tadeusza Peipera, „Czasoczary” (1974), „Sezonowa obniżka wycia” (1977), „Pójdę tam, gdzie Anioł” (1982), „Pradziady” (1994), które rok później przeniósł na scenę Bogusław Kierc (grali studenci PWST we Wrocławiu), „Zageniuszki” (1999), „Anieliada” (2006), „Wolniły i zageniuszki” (2013), „Wieczniny” (2014), „Zniwokrwi się żniwokrwi” (2018), „Ośmiosnowy” (2020). Jego książki ukazały się także w Kanadzie, Rosji, na Słowacji i we Włoszech.
Od roku twórca należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich – Oddział we Wrocławiu. W roku 2015 odznaczony został Orderem Odrodzenia Polski.
Waldemar Okoń
Urodzony we Wrocławiu absolwent filologii polskiej i historii sztuki, krytyk artystyczny, kurator wystaw sztuki współczesnej, dziś wykładowca na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego. Twórca koncepcji i redaktor naczelny wychodzącego w tym instytucie od roku 2006 kwartalnika „Quart''. Specjalizuje się w historii sztuki XIX i XX w., a zbiory studiów temu poświęconych opublikował m.in. w: „Sztuce i narracji” (1988), „Alegoriach narodowych” (1992), „Sztukach siostrzanych” (1992), „Wtajemniczeniach'” (1996), „Stygnącej planecie” (2002) czy „Przeszłości przyszłości” (2005). Jest także autorem monografii „Jan Matejko” i „Stanisław Wyspiański” (2001) oraz „Kresy w malarstwie” (2006).
Znany także jako poeta, autor takich tomów, jak m.in.: „Wiersze Północne” (1989), „Poematy nadziemne” (2000), „Stonehenge: Wiersze londyńskie” (2001), „Wersy dla Orfeusza” (2003), „Księga wersów” (2004), „Atlantyda” (2007), „Motyw Tespazjosa„ (2013) i „Cykle” (2016), a w bieżącym roku ukazał się „Jeszcze jeden tom wierszy” – w wersji polsko-francuskiej. Waldemar Okoń uprawia również prozę – w 2015 r. ukazała się jego książka „Max z drugiej strony ulicy”, dwa lata później „Jestem jak echo. Rok 1983”, w roku 2019 zaś baśń dla dzieci i dorosłych pt. „Michaś i księżyc”.
Jest również autorem scenariusza widowiska teatralnego „Antoni S., czyli Wieża Babel'' (1995), wystawionego przez m.in. zakopiański Teatr im. Witkiewicza w 2008 r. w reżyserii Piotra Łazarkiewicza.
Waldemar Okoń jest stypendystą Fundacji Lanckorońskich i Funduszu Pomocy Niezależnej Literaturze i Nauce Polskiej, jednym z założycieli i członków zarządu dolnośląskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a także prezesem wrocławskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Odznaczono go Medalem Komisji Edukacji Narodowej i Złotą Odznaką Towarzystwa Miłośników Wrocławia.
Urszula Benka
Rodowita wrocławianka, absolwentka wrocławskiej polonistyki, od roku 1993 dr nauk humanistycznych. Poetka, prozaiczka, eseistka, redaktorka kwartalnika artystycznego „Format”. Wykładała filozofię kultury i filozofię sztuki w szkołach fotografii artystycznej i na uniwersytetach Wrocławskim i Zielonogórskim. Okazjonalnie też maluje i rysuje.
Zadebiutowała jako prozaiczka w roku 1975 na łamach czasopisma studenckiego „Sigma”, pod pseudonimem Krasińska. Jej debiut poetycki zaś (1976) zaowocował medalem im. Stanisława Grochowiaka. Po stypendium literackim Sorbony, kilka lat spędziła na emigracji we Francji i Stanach Zjednoczonych (1983-1991). Po trzyletnim pobycie w Katowicach na stałe osiadała już we Wrocławiu (1994).
Podczas pobytu we Francji publikowała w tamtejszych „Zeszytach Literackich”. Karl Dedecius – słynny niemiecki tłumacz i popularyzator literatury polskiej i rosyjskiej – zamieścił utwory Urszuli Benki w najważniejszej w Niemczech antologii poezji polskiej pt. „Panorama poezji polskiej”. W kraju wydała m.in. zbiory wierszy: „Chronomea” (1977), „Dziwna rozkosz” (1978), „Nic” (1983), „Perwersyjne dziewczynki” (1985), „Ta mała Tabu” (1992), „Córka nocy” (1995), „Kielich Orfeusza” (2000), „Pasja Jezusa z Nazaretu” (2012), „Księżyc pokłócił się z jajkiem” (2020). W Berlinie ukazał się zaś tom „Die Bestie und die Seele” (1997). Prozą Urszula Benka wydała natomiast „O” (1998, 2010) oraz eseje „Psychomitopolityka” (2002). Jej wiersze przetłumaczono na języki: angielski, francuski, niemiecki, fiński, ukraiński, chorwacki, szwedzki i rosyjski.
Urszula Benka jest członkinią wrocławskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i PEN Clubu, Oddziału w Nowym Jorku, a w roku bieżącym otrzymała stypendium artystyczne Prezydenta Wrocławia.
Bogusław Kierc
Pochodzi z Bielska-Białej, studia aktorskie ukończył w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. Na deskach Wrocławskiego Teatru Współczesnego występował w latach 1967-1973, 1976-1984, gdzie współpracował m.in. z Helmutem Kajzarem, Jerzym Jarockim i Henrykiem Tomaszewskim. Wystąpił w aż czterech realizacjach „Odejścia Głodomora” Różewicza, zagrał też Franca w Różewiczowskiej „Pułapce”.
Wielu kinomanów pamięta Bogusława Kierca z jego debiutu filmowego jako odtwórcę roli Krzysztofa Cedro w słynnych „Popiołach” Andrzeja Wajdy (1965). Jest także reżyserem – zrealizował ponad 100 spektakli w teatrach dramatycznych i lalkowych, m.in. w czasie pełnienia funkcji dyrektora artystycznego Teatru Współczesnego w Szczecinie (1990-1992) oraz dyrektora Teatru Lalek w Wałbrzychu (1982/1983), a także dla Teatru Banialuka w Bielsku-Białej. Przez wiele lat wykładał wiersz oraz elementarne zadania aktorskie w planie żywym w PWST im. Ludwika Solskiego w Krakowie, we wrocławskiej filii tej uczelni.
W latach 80. współtworzył podziemny teatr NST (Nie Samym Teatrem), gdzie zrealizował m.in. „Anhellego” Słowackiego. „Specjalizuje się” w monodramach, w których wypracował swoisty język, oparty również na autorskich tekstach. Kilkoro jego byłych studentów ukierunkowało swoje prace magisterskie na twórczość Bogusława Kierca.
Bogusław Kierc to również uznany poeta. Debiutował w 1961 r. na łamach prasy, a na przełomie lat 60. i 70. ubiegłego wieku należał do grupy literackiej Ugrupowanie 66. W artystycznym dossier ma kilkadziesiąt książek poetyckich i eseistycznych, opracowań i dramatów. Szczególnie znaczące pośród nich są tomy poetyckie, sumujące jego życiowy dorobek i doświadczenie: „Tyber z piaskiem”, „Manatki”, „Rytmy, czyli wiersze stałe” – czy nominowane do Nagrody Orfeusza „Jatentamten” i „Notesprospera”. Istotną pozycję zajmują też eseje, poświęcone twórczości malarskiej Tadeusza Boruty – „Ciało z mojego ciała” czy poecie Rafałowi Wojaczkowi – „Rafał Wojaczek. Prawdziwe życie bohatera”. Do najnowszych książek twórcy należą obszerny tom wierszy „Atrakcje i nieszczęścia dla chwilowo żywych” i eseje poświęcone Julianowi Przybosiowi – „Płomiennie obojętny. O chłopcu, który chciał być Bogiem”.
Bogusław Kierc został uhonorowany nagrodą POL-CUL Foundation (założona w 1980 r. w Australii przez Jerzego Bonieckiego Niezależna Fundacja Popierania Kultury Polskiej), Nagrodą im. Anny Kamieńskiej, Nagrodą im. Jana Dormana czy Nagrodą Henryk (za wybitne osiągnięcia w teatrze lalkowym).
Ewa Sonnenberg
Pochodzi z Ząbkowic Śląskich. Poetka i recenzentka muzyczna. Ukończyła Akademię Muzyczną we Wrocławiu na Wydziale Instrumentalnym w klasie fortepianu. Na Uniwersytecie Jagiellońskim uzyskała magisterium z filozofii, na tej uczelni ukończyła również podyplomowe studia literacko-artystyczne. Studiowała także muzykoterapię, a na wrocławskiej ASP mediację sztuki.
W bieżącym roku przypada 35-lecie działalności poetyckiej Ewy Sonnenberg, która zadebiutowała jako laureatka konkursu literackiego w Jaworze (1986). Drukowała potem swoje wiersze m.in. w „Metaforze”, „ŻE”, „Studium”, „Toposie”, „Twórczości”, „FA-arcie” czy paryskiej „Kulturze”.
Ewa Sonnenberg we wrocławskim Salonie Silesiusa (12.11.2018 r.) podczas dyskusji o aktualnej sytuacji poezji polskiej. 13 lipca br. poetka była w podróży. Medal Merito di Wratislavia trafi więc do niej nieco później, źródło fot.: Fb
Jest współautorką antologii „Wyjście za miasto” (1994) oraz dwu polsko-niemieckich publikacji „Na skraju nieba” (1995) i „Zielona granica” (1995). Wśród wydanych przez nią zbiorów poetyckich są m.in. „Hazard”, za który otrzymała Nagrodę Literacką im. Georga Trakla, „Kraina tysiąca notesów. Zwierzenia Lindsaya Kempa” (1997), „Smycz” (2000), „Płonący tramwaj” (2001), „Rok Ognistego Smoka” (2009), „Wiersze zebrane” (2014), „Wiersze dla jednego człowieka” (2017) oraz „Schizofrenia & Company'' (2018).
Książki poetyckie Ewy Sonnenberg przekładane były na wiele języków, m.in. „Hologramy” (wydane w Poznaniu w 2015) przetłumaczyła słynna Isabelle Macor na jęz. francuski (2019), „Nieobliczalni” ukazali się po serbsku, podobnie jak opublikowane w Belgradzie „Imperium łzy” (w tłumaczeniu Bierki Rajcić, 2007).
Twórczyni jest członkinią wrocławskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Gabriel Leonard Kamiński
Urodził się w Gorzowie Wielkopolskim, ale już jako roczne dziecko trafił z rodziną do Wrocławia, gdzie zdobył wykształcenie – kolejno w Policealnym Studium Kulturalno-Oświatowym na kierunku Biblioterapia, a potem w Instytucie Bibliotekoznawstwa UWr.
Pracę zawodową zaczął od Domu Książki we Wrocławiu – jako sprzedawca w księgarni im. Juliana Marchlewskiego (1987). W roku 1990 został pierwszym kierownikiem księgarni Wydawnictwa Dolnośląskiego „Centralna” (potem im. H. Worcella) i jako pierwszy w Polsce wprowadził na witrynie reklamę filmową serii „Hachette”, odtwarzaną w pętli czasowej. Rok później otworzył pierwszą prywatną księgarnię we Wrocławiu – Arhat, działającą do 1999 r. wraz z wydawnictwem Rękodzielnia Arhat, którym Gabriel Kamiński kierował do roku 2002. Organizator kiermaszów książek pod Halą Stulecia i na wrocławskich Jatkach, był także kierownikiem księgarni 9 Muz i Sfera, oraz mieszczącej się w Rynku księgarni Warszawskiego Domu Książki.
Z powodów rodzinnych, Gabriel Leonard Kamiński nie mógł osobiście odebrać medalu Zasłużony dla Wrocławia. Otrzyma go w późniejszym terminie, źródło fot.: Ośrodek Postaw Twórczych we Wrocławiu
Jako autor tomiku poetyckiego zadebiutował w 1980 r. „Opisem rzeczy szczególnie martwych”. Potem były „Nie ma między nami różnicy” (1983), „Ulica Przodowników Pracy” (1987), „Déjà vu” (1999), „Wratislavia cum figuris” (2002, wyd. II 2010), „Roth – Nowy testament” (2006, wyd. II 2011), „Pejzaże” (2010). Do najważniejszych należą także „Listy do van Gogha” i „Wilno odnalezione” (2018). Obecnie Gabriel Leonard Kamiński kończy powieść „Pani Czerwenkowa” i zbiór opowiadań „Opowieści wieży Eiffela”. Łącznie stworzył 17 książek poetyckich i jeden zbiór opowiadań.
Jest również laureatem ok. 40 ogólnopolskich konkursów i turniejów poetyckich, m.in. Warszawskiej Jesieni Poetyckiej, Czerwonej Róży, Jaszczurowego Lauru, Ogólnopolskiego Konkursu im. H. Cegielskiego, Milowego Słupa, Oleśnickiego Maja, Ogólnopolskiego Konkursu im. J. Śpiewaka w Świdwinie (2-krotnie), Turnieju Jednego Wiersza o Laur Arki (5-krotnie), Ogólnopolskiego Konkursu na zestaw wierszy, ogłoszonego przez Dom Kultury w Białymstoku (1989, 1999 i 2000), a także konkursu ogłoszonego przez wrocławski Klub Muzyki i Literatury „Kiedy Ty mówisz Odra”.
Za aktywność dziennikarską i recenzencką na ksiazka.net.pl i na nowej stronie libroskop.pl (160 jego recenzji znajdzie się w Korpusie Języka Polskiego, opracowywanym przez krakowski oddział PAN) Gabriela Kamińskiego nominowano do nagrody PIK-owy Laur (2006). W roku 2007 odznaczono go także Złotą Odznaką Stowarzyszenia Księgarzy Polskich i Izby Księgarstwa Polskiego.
Andrzej Saj
Poeta, wydawca, recenzent, pedagog. Absolwent wrocławskiej Politechniki Wrocławskiej, gdzie uzyskał doktorat z metodologii postępu techniki i prowadził badania w zakresie związków sztuki z techniką. Ta tematyka stała się podstawą stypendium DADA w Niemczech, jakie uzyskał, a potem zdecydowała o tym, że pod koniec lat 70. ub. wieku podjął pracę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (teraz Akademia Sztuk Pięknych) we Wrocławiu. Specjalizował się w zakresie historii i teorii designu i architektury wnętrz. Na uczelni założył również (1990), i do dziś pełni funkcję redaktora naczelnego, ogólnopolskie pismo artystyczne „Format”.
Zajmował się także systematycznie krytyką sztuki i fotografii, współpracując (1977-1982) z Galerią Foto-Medium-Art. Od roku 1970 zaczął publikować artykuły w pismach studenckich „Sigma” i „Politechnik”, gdzie prowadził dział kultury. W 1979 ukazał się specjalny numer „Sigmy” z esejami i tekstami poetyckimi środowiska wrocławskiego. W jednodniówce studenckiej „Konfrontacje” Andrzej Saj pełnł również funkcję redaktora naczelnego (1975-1977).
Własny debiut poetycki miał we wspomnianej powyżej „Sigmie”. Wygrywał turnieje poetyckie, jak Laur Arki (1973-1976), jego utwory trafiły do różnych publikacji, jak „Poezja Lauru Arki (bibuły młodych twórców)” w red. Lothara Herbsta czy do antologii „Debiuty poetyckie 77”. W roku 1977 ukazał się tomik poetycki Andrzeja Saja „Inny przechodzący”, jego utwory trafiały również na łamy „Poezji”, „Nowego Ładu”, „Wiadomości” czy Magazynu „Gazety Robotniczej”.
W czasie i po stanie wojennym Andrzej Saj zawiesił starania o druk własnych tekstów poetyckich, poświęcając się głównie pracy naukowej oraz publikacji recenzji krytycznych, które ukazywały się m.in. w „Formacie” i licznych katalogach i wydawnictwach posympozjalnych. Wówczas opublikował też wydawnictwa, poświęcone uczelni i sztuce – „Szkice z pamięci” (1999) oraz „Wrocław sztuki” (2007). Został także współautorem obszernej książki pt. „Dolny Śląsk w tworzeniu”.
Do poezji Andrzej Saj powrócił w XXI w. – w roku 2010 ukazał się jego autorski zbiór esejów i tekstów poetyckich „Gest Orfeusza”, w „Dyskursie” pojawiło się 20 jego wierszy z wprowadzeniem Karola Maliszewskiego (2015), zaś w 2020 r. wyszedł zbiór poezji „Oprawa światła”. Najświeższe, z bieżącego roku, są „Stare zwyczaje, młode nawyki”, wydane przez ASP we Wrocławiu.
Anna Fastnacht-Stupnicka
Rodowita wrocławianka, absolwentka wrocławskiej polonistyki, która po ukończeniu studiów przeprowadziła się do Brzegu. Karierę zawodową zaczynała w dziale wydawnictw Wojewódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego, współpracowała z opolską rozgłośnią Polskiego Radia, potem była dziennikarką „Nowej Trybuny Opolskiej”. W tamtym czasie działała również w Solidarności, a w stanie wojennym współredagowała podziemne pismo brzeskiej Solidarności „Prostownik”.
Po powrocie do Wrocławia kontynuowała karierę dziennikarską – w „Gazecie Wrocławskiej”, „Gościu Niedzielnym” i w żórawińskim piśmie samorządowym. Była pierwszą reporterką z Dolnego Śląska, która pojechała do Czeczenii, żeby relacjonować przebieg trwającej tam wówczas wojny i sytuację ludności cywilnej.
Oprócz setek artykułów, wywiadów, reportaży Anna Fastnacht-Stupnicka napisała kilka broszur, w tym o swoim ojcu – Adamie Fastnachcie, historyku, kustoszu Ossolineum. Wydała także cztery książki. Ważna dla naszego miasta jest „Saga Wrocławska. 74 opowieści rodzinne” (2004, II wyd. 2015) – historie rodów, pochodzących z różnych regionów Polski, ale po II wojnie osiadłych we Wrocławiu. Pozostałe to: „Od św. Jadwigi do Marka Hłaski. Niezwykłe losy wybitnych ludzi na Dolnym Śląsku” (2007), reportaż historyczny „Zostali we Lwowie” – losy Polaków, którzy nie opuścili Lwowa po II wojnie światowej – książka była nominowana w 2011 do nagrody w ogólnopolskim konkursie Książka Historyczna Roku, „Profesor Tadeusz Kielanowski. Szkic na tle rodziny i epoki” – dzieje lwowskiej rodziny, rozproszonej po świecie.
Jedną z ostatnich publikacji Anny Fastnacht-Stupnickiej jest esej biograficzny pt. „Ojciec i synowie Longchamps de Berier”, ukazujący dwustuletnie związki tej rodziny ze Lwowem, a także dorobek naukowy i życie prywatne prof. Romana Longchamps de Berier, który wraz z trzema synami został bestialsko zamordowany przez hitlerowców na lwowskich Wzgórzach Wuleckich na początku lipca 1941 r. Czytelników na pewno zainteresuje także artykuł wspomnieniowy „Gonia i Mira. W 80. rocznicę zesłania”, opublikowany w ubiegłym roku w czasopiśmie ZG Związku Sybiraków „Zesłaniec”.
Lech Twardowski
Pochodzi z Brodnicy. Jest absolwentem wrocławskiej PWSSP (dziś ASP) – studiował malarstwo w pracowni prof. Zbigniewa Karpińskiego i od początku swojej drogi artystycznej poszukiwał własnych środków wyrazu w sztuce (m.in. akcje malowania przy pomocy barwionego pigmentami piasku). W roku 1983 wyjechał do Paryża, gdzie kontynuował pracę, uprawiając malarstwo, tworząc instalacje i performansy. Ten czas ocenia jako bardzo ważny dla rozwoju artystycznego i mentalnego – intensywnych poszukiwań, konfrontacji ideowych i filozoficznych, możliwość poznania „nieznanego” i tworzenia „własnego”.
Właśnie z tych paryskich doświadczeń wyłoniła się autorska koncepcja Lecha Twardowskiego, którą prof. Andrzej Turowski określił „malarstwem poza malarstwem”, a inni recenzenci jego twórczości, jak prof. Anna Markowska, wskazywali na to, że artysta stał się w swoim dziele swoistym „poetą malarstwa”.
Na początku lat 90. Lech Twardowski przyjeżdżał do Wrocławia, by wychodzić ze swoją sztuką poza galerie i stacjonarne wystawy i inicjować miejskie akcje plastyczne. Pierwszą było, na początku sierpnia w 1990 r., Malowanie ul. Świdnickiej – ośmiu artystów na wytyczonej powierzchni ok. 152-metrowego odcinka ul. Świdnickiej stworzyło ciąg odmiennych od siebie stylistycznie poziomych układów malarskich, a każdy malarz dysponował swoistym podobraziem na asfalcie o wymiarach 19x9 m. Potem była Wieża malowana – monumentalna instalacja na rusztowaniu remontowanej wieży kościoła garnizonowego, następnie (1991) Spadochrony – gdy na północnej pierzei Rynku pojawiła się obiekty malarskie, zwisające nad głowami przechodniów niczym spadochronowe płachty. Podsumowaniem akcji zbiorowych była wystawa „Forma i kolor – czyli wszystko na sprzedaż?” we wrocławskim BWA Awangarda (maj 1992).
Lech Twardowski współpracuje dziś z muzykami, poetami i ludźmi teatru. Do swojej pracowni zaprasza twórców, dających jednodniowe pokazy dla publiczności. Jego obrazy mają w swoich zbiorach m.in. paryskie Musée d'Art Moderne, Muzeum Narodowe Warszawie i we Wrocławiu, Dolnośląskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, a także wiele osób prywatnych. Niebawem wielka wystawa jego prac w Pawilonie Czterech Kopuł, a na zwieńczenie Roku Różewicza – odsłona scenograficznych umiejętności Lecha Twardowskiego w spektaklu, przygotowywanym w Instytucie Grotowskiego.
Super Diament
Dariusz Bereski
Urodzony we Wrocławiu i artystycznie związany z tym miastem jako aktor teatralny i filmowy (absolwent tutejszej filii krakowskiej PWST, obecnie związany z Teatrem Polskim), reżyser i poeta z całkiem pokaźnym dorobkiem – wydał cztery tomiki wierszy: „Alienacje” (2012; w ramach XII Światowego Dnia Poezji UNESCO i V Festiwalu Poezji Słowiańskiej), „Poza czasem” (2014), „Sztuka niemoralna” (2015) oraz „Wóz Tespisa” (2016). Jego utwory weszły m.in. do: antologii poezji współczesnej „Niosący słowa” (Londyn 2013), antologii poezji europejskiej „EntZEITlicht” (wyd. w Bonn), antologii „Polscy poeci wieku XXI” (2014), antologii „Piękni ludzie” (2013).
Jego dwa wiersze – „Nad Odrą” i „Sierpień” zostały umieszczone w książce Ryszarda Sławczyńskiego „Kiedy Ty mówisz Odra. Wybór tekstów o rzece” (Akwedukt, 2020). Inne utwory trafiły także do Almanachu XXXVI Międzynarodowego Listopada Poetyckiego („Wasze życie biegło do mnie”), kwartalnika „Poezja dzisiaj” czy antologii „Łodź” („Tkanina z wadami”). Utwory poety przetłumaczono na angielski, rosyjski, niemiecki, bułgarski i ormiański.
Dariusz Bereski uczestniczy, także jako prowadzący, w największych międzynarodowych festiwalach poetyckich – w Warszawie, Londynie, Bonn, Kolonii czy w Wilnie. Odbywa szereg spotkań autorskich, m.in. z przedstawicielami Polonii w Belgii (Antwerpia, Gandawa, Bruksela), również w Niemczech (Oberhausen, Bottrop) czy na Światowych Dniach Poezji UNESCO. Nagrywa audiobooki m.in. dla Audioteki i Wydawnictw PWN („Głos Pana” Lema, „Arena szczurów” Krajewskiego). Współpracuje również z tzw. bankami głosów.
Jest członkiem Związku Literatów Polskich, redaktorem działu teatralnego w kwartalniku „LiryDram”, pisuje do „Metafor” i „Poezji Dzisiaj”.
Ryszard Sławczyński
Urodził się w północno-zachodniej Polsce, w Chociwlu, ale szkołę średnią – Technikum Żeglugi Śródlądowej – i studia historyczne (UWr), podyplomowe (zarządzanie i marketing na UE i dziennikarstwo na PWT) ukończył we Wrocławiu. W roku 1999 założył Oficynę Wydawniczą „Akwedukt”, dającą możliwość publikowania wrocławskim poetom i pisarzom książek na wysokim poziomie merytorycznym i edytorskim. Od dziewięciu lat jest też dyrektorem miejskiego Klubu Muzyki i Literatury.
Pisze poezję, jest animatorem kultury, publicystą, miłośnikiem rzeki Odry i niestrudzonym popularyzatorem Kresów Wschodnich. Jego książkowym debiutem poetyckim był tomik „Zrozumieć siebie”, wydany w kłodzkiej Witrynie Artystów (1985), publikacje prasowe zaczął od „Radaru” (1983), potem były również miesięcznik „Odra”, „Fakty”, „Morze i Ziemia”, „Sigma”, „Kultura Dolnośląska”, „Hybryda”, „Życie Kresowian” i „Zesłaniec” oraz „Kurier Gmin” i „Semper Fidelis”.
Jest autorem jedynej w polskim piśmiennictwie antologii wierszy z motywem rzeki – „Kiedy Ty mówisz Odra (1999, wyd. II 2020). Opracował i opatrzył wstępem książkę „Z Kresów przez Afrykę do...” (2002), opublikował album „Samochodem przez Kresy. Miejsca sercu bliskie” (2014) i broszurę „O dniach kultury polskiej w Chakasji na Syberii” (2018). Zainteresowania Kresami i liczne podróże na Wschód dokumentuje również fotograficznie i pokazuje na wystawach (np. „Mereczowszczyzna na Kresach – miejsce urodzin T. Kościuszki” była prezentowana m.in. w Panoramie Racławickiej) oraz filmuje („Polacy na stepach Kazachstanu”).
Ryszard Sławczyński jest również znany ze swojego zaangażowania w życie muzyczne Wrocławia. W roku 2012 otrzymał tytuł Honorowego Członka Dolnośląskiego Towarzystwa im. F. Chopina. Został także odznaczony Medalem Dziedzictwa Kresów Wschodnich przez Stowarzyszenie Rodzin Osadników Wojskowych i Cywilnych Kresów Wschodnich.
