Dyrektor Muzeum Narodowego Piotr Oszczanowski przyznaje, że wystawa w pawilonie Czterech Kopuł jest pretekstem do refleksji na temat naszych postaw życiowych i poczynań.
Inspiracją dla wystawy „Twarzą w twarz” była praca „Faces” Katarzyny Kozyry specjalnie zaaranżowana na potrzeby ekspozycji w Pawilonie Czterech Kopuł. Obejrzymy wyświetlane na ścianach filmy prezentujące twarze tancerzy klasycznych, tańca nowoczesnego, hiphopowego. Artystów nakręcono z bardzo bliska, więc z jednej strony mamy szansę przyjrzeć się pełnej mimice każdej z twarzy, z drugiej, w tej intymnej wręcz odległości od kamery, twarze przypominają maski.
Barokowy Narcyz, portrety trumienne
W części pierwszej wystawy zatytułowanej „Samoidentyfikacja” startujemy od historycznie najstarszego dzieła, czyli „Narcyza” z warsztatu Tintoretta, mistrza włoskiego baroku. Na obrazie bohater z mitologii z zachwytem kontempluje swoje oblicze w tafli wody. Zakochany w widoku własnej twarzy i pięknie staje się jego niewolnikiem. Kuratorki pokazują w tej samej sali rozmaite wersje tego, jak identyfikujemy własne oblicze. Albo kogoś nam bliskiego, bo Olaf Brzeski, współczesny wrocławski artysta, w specjalnym filmie wyrysowuje twarz swojego syna z autorskim opisem.
W innej tej części wystawy znajdziemy też m.in. dagerotypy, bo wystawa jest też rodzajem historii medium artystycznego – malarstwa, fotografii, filmów wideo, czy wreszcie cyber twarzy.
Zobaczymy m.in. niezwykle nowoczesne w XIX wieku dagerotypy, ale, jak podkreślają kuratorki, było to również medium dyskryminacyjne, bo zarezerwowane tylko dla najbogatszych. Obok dagerotypów poruszające fotograficzne portrety, jakie Nikodem Nowakowski zrobił w prosektorium, unieśmiertelniając anonimowych zmarłych. – To hołd złożony osobom, które często nie doczekały się nie tylko uroczystego pogrzebu, ale też w ogóle jakiejkolwiek rejestracji wizerunku – tłumaczy Anna Micuła, jedna z kuratorek wystawy „Twarzą w twarz”.
Jedną z wyjątkowych, bo charakterystycznych dla Polski, była sztuka portretów trumiennych (jeden z nich, przedstawiający Annę Szembekową, z XVIII wieku obejrzymy), a w Europie formą uwieczniania ostatniego wizerunku była maska pośmiertna. Na wystawie zamieszczono jedną z nich, maskę zdjętą z twarzy topielicy wyciągniętej z Sekwany, którą dziś znamy jako piękną nieznajomą, w tak wyjątkowy sposób zastygła jej twarz w ostatnich chwilach życia.
We współczesnej sztuce artyści także sięgali po maskę, dowodem maski pośmiertne autorstwa Adama i Ani Witkowskich wykonane z blachy z samochodów po wypadkach.
Jest także maska pośmiertna Natalii LL, którą artystka wykonała w 50 roku życia, chcąc zwrócić uwagę na problem przemijania.
Maska sposobem na powiedzenie prawdy
Cindy Sherman znają wszyscy fani fotografii. Amerykańska artystka jest też specjalistą od przebierania się w postaci, odtwarzania rozmaitych ról. Na fotografii wyeksponowanej w Pawilonie Czterech Kopuł wciela się w klauna.
Druga ze znakomitych współczesnych artystek, Brytyjka Gillian Wearing, na pokazywanym na wystawie filmie przemierza Londyn z zabandażowaną twarzą, ale filmuje nie siebie, tylko reakcje mijających ją przechodniów.
Andrzej Karmasz dokumentuje proces stawania się gejszą, od drobiazgowego przymierzania garderoby po efekt finalny – fotografię, na której trudno odróżnić go od japońskiej kobiety bawiącej gości rozmową, grą na instrumentach.
Zakupione niedawno do kolekcji Pawilonu prace Weroniki Gęsickiej to zaczerpnięte ze zbiorów amerykańskich zdjęć fotografie przerobione przez artystkę w znanej aplikacji (obecnie usuniętej, bo prowokowała agresywne zachowania), która pozwalała na przerabianie zdjęć w zaskakujący sposób (np. naciąganie skóry u postaci na zdjęciu).
Inwigilacja, algorytmy
James Bright w swojej pracy zrealizowanej w Londynie pokazuje, jak system monitoringu, którym opleciona jest cała stolica Wielkiej Brytanii, staje się murem obronnym i narzędziem inwigilacji. Sam artysta przemierzył wiele ulic fotografując kamery i niejednokrotnie był zatrzymywany, zarówno przez policję, jak i prywatnych ochroniarzy.
W Pawilonie kuratorki pokazują także rewelacyjną pracę Karoliny Szymanowskiej z czapeczkami z daszkiem zamontowanymi na specjalnej konstrukcji. Dzięki temu, w jaki sposób potakują razem czapeczki możemy zobaczyć, jak działa społeczny konformizm. Z kolei bywa, że jedna z czapeczek wybiera inny kierunek i „buntuje się” przeciwko decyzji ogółu.
O kamerach i identyfikacji twarzy opowiada w swoim wideo także izraelski artysta Omer Fast pokazując, że algorytmy wykorzystane w słusznej sprawie mogą być przydatne w trudnych kryminalnych dochodzeniach. A dzięki temu, jak udowadnia, udało się rozwiązać śledztwa dotyczące brutalnych morderstw.
Artyści i artystki – ich prace na wystawie „Twarzą w twarz”
Zach Blas, James Bridle, Olaf Brzeski, Claude Cahun, Tomasz Dobiszewski, Omer Fast, Weronika Gęsicka, Waldemar Grażewicz, Janes Haid-Schmallenberger, Andrzej Karmasz, Katarzyna Kozyra, Herman Krone, Natalia LL, Stanisław Markowski, Nikodem Nowakowski, Joanna Rajkowska, Cindy Sherman, Katarzyna Szumska, Karolina Szymanowska, Jacopo Tintoretto i warsztat, Dorota Walentynowicz, Andrzej Wasilewski, Gillian Wearing, Anna i Adam Witkowscy, Krzysztof Wodiczko, Ksawery Wolski oraz twórcy anonimowi.
