wroclaw.pl strona główna Kulturalny Wrocław – najświeższe wiadomości o kulturze Kultura - strona główna

Infolinia 71 777 7777

13°C Pogoda we Wrocławiu
Ikona powietrza

Jakość powietrza: dobra

Dane z godz. 20:00

wroclaw.pl strona główna
Posłuchaj podkastu wroclaw.pl
na dzień dobry
Reklama
  1. wroclaw.pl
  2. Kultura
  3. Aktualności
  4. Nie żyje Ludwik Flaszen, współzałożyciel Teatru Laboratorium

Nie żyje Ludwik Flaszen, współzałożyciel Teatru Laboratorium

Redakcja www.wroclaw.pl,

Ludwik Flaszen fot. Irena Lipińska
Ludwik Flaszen

Ludwik Flaszen odszedł w Paryżu, w wieku 90 lat. Był nie tylko współzałożycielem i współanimatorem legendarnego Teatru Laboratorium w latach 1959–1984, przez wiele lat współpracował z Jerzym Grotowskim, uprawiał także krytykę literacką i teatralną. Napisał książki „Cyrograf”, „Teatr skazany na magię”, czy przełożonej na wiele języków publikacji „Grotowski & Company”. 

Reklama

Ludwik Flaszen był krytykiem teatralnym

Przyszły reformator polskiego teatru przyszedł na świat w 1930 roku Krakowie, (dzieciństwo spędził w Czechowicach-Dziedzicach), w 1939 roku wyjechał z rodzicami do Krakowa, rok później do Lwowa, skąd – w ramach wywózki – trafił do Republiki Maryjskiej. Do Polski wrócił w 1946 roku, ukończył gimnazjum, a następnie rozpoczął studia na Wydziale Polonistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był uczniem wybitnego polonisty, profesora Kazimierza Wyki, a z Janem Błońskim, Andrzejem Kijowskim i Konstantym Puzyną należał do tzw. krakowskiej szkoły krytyków.

Jego teksty ukazywały się na łamach „Przekroju” „Życia Literackiego” (prowadził tam rubrykę „Z notatnika szalonego recenzenta”), „Nowej Kultury”, „Przeglądu Kulturalnego”, „Współczesności”. W 1953 roku trafił do Teatru im. Juliusza Słowackiego, a następnie objął w nim funkcję kierownika literackiego. Cztery lata później zastąpił Sławomira Mrożka w fotelu recenzenckim dziennika „Echo Krakowa”. Pisywał m.in. o teatrze Cricot II Kantora czy Teatrze 38 Waldemara Krygiera.

Współpracownik Jerzego Grotowskiego

W 1959 przeniósł się do Opola, by jako kierownik literacki wraz z Jerzym Grotowskim prowadzić Teatr 13 Rzędów. Po latach Grotowski następująco opisał to zdarzenie: „Ludwik pisywał bardzo krytycznie o mnie jako o reżyserze i właśnie Ludwik dostał propozycję objęcia dyrekcji w Opolu i scedował tę propozycję na mnie (mówiąc: «Pan będzie dyrektorem i reżyserem, a ja będę głównym Pana współpracownikiem» – nie byliśmy wtedy jeszcze nawet na «ty»”.

Bliska współpraca Flaszena z Grotowskim przywodzi na myśl słynne duety z historii teatru XX wieku: Juliusz Osterwa – Mieczysław Limanowski oraz Konstantin Stanisławski – Władimir Niemirowicz-Danczenko. Jak pisał podkreślał Grotowski: „W naszej współpracy z Ludwikiem jego uderzająca, ożywcza rola polegała na tym, by być advocatus diaboli”.

Efektem pracy Flaszena były przede wszystkim teksty: zarówno zwięzłe komentarze do przedstawień publikowane regularnie w biuletynie zespołu „Materiały – Dyskusje”, jak i te mające charakter syntez czy poświęconych sztuce aktorskiej.

Był autorem słynnej formuły „teatr ubogi” z 1962 roku. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych Flaszen zaczął prowadzić seminaria teoretyczne dla zagranicznych stażystów Teatru Laboratorium, a w latach siedemdziesiątych został „aktorem-animatorem”. Początkowo prowadził „Dialogi w grupie”, następnie staż „Medytacje na głos”, uczestniczył także w projekcie „Drzewo Ludzi”. W okresie 1980–1984 pełnił funkcję dyrektora Teatru Laboratorium. Po samorozwiązaniu zespołu zamieszkał w Paryżu.

Ludwik Flaszen - reżyser spektakli

Prowadził liczne staże, współpracował z wieloma ośrodkami teatralnymi, uczestniczył w konferencjach naukowych. W 1989 roku zadebiutował jako reżyser, realizując w Théâtre La Chamaille w Nantes we współpracy z Claudine Hunault spektakl „Marzyciele”, do którego napisał scenariusz, i w którym również wystąpił.

W latach dziewięćdziesiątych współpracował m.in. z Teatro Libero z Palermo. W Polsce jako reżyser zadebiutował w 1995 roku, przygotowując spektakl „Biesy albo mały Plutarch” na podstawie Dostojewskiego w Starym Teatrze w Krakowie.

Tłumacz z języka rosyjskiego

Jako pierwszy w Polsce przełożył fragmenty „Problemów poetyki Dostojewskiego” Michała Bachtina, które opublikował wrocławski miesięcznik „Odra” (1966, 1967 i 1974).

W jego przekładzie ukazały się też „Bajki rosyjskie” (1962) oraz zbiór opowiadań dziewiętnastowiecznych pisarzy rosyjskich „Onager”. Z języka francuskiego przełożył teksty Jerzego Grotowskiego, m.in. „Wschód – Zachód” oraz „Tu es le fils de quelqu’un”.

Redaktor i autor książek, laureat nagród

W 2001 roku we współpracy z Carlą Pollastrelli i Renatą Molinari Ludwik Flaszen zredagował, antologię „Il Teatr Laboratorium di Jerzy Grotowski (1959–1969)”. Autor książki „Grotowski & Company”, która ukazała się w językach: angielskim (2010), francuskim (2013), włoskim (2014), portugalskim (2015), hiszpańskim (2016) i polskim (wersja rozszerzona, pt. „Grotowski & Company. Źródła i wariacje”, 2014).

Laureat licznych nagród, w 2000 roku został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, a w 2009 złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2014 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu w Turynie.

Bohater filmów dokumentalnych: „Cyrograf nie podpisany… Ludwik Flaszen i jego wędrówki” Elżbiety Sitek (1997) oraz „Grotowski ← Flaszen” Małgorzaty Dziewulskiej (2010).

Czytelnia im. Ludwika Flaszena

Od października 2018 roku w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego działa Czytelnia im. Ludwika Flaszena, w której znajduje się księgozbiór Ludwika Flaszena liczący ponad 6 tys. woluminów.

Przeczytajcie: Co znajdziemy w Czytelni im. Ludwika Flaszena

Bądź na bieżąco z Wrocławiem!

Kliknij „obserwuj”, aby wiedzieć, co dzieje się we Wrocławiu. Najciekawsze wiadomości z www.wroclaw.pl znajdziesz w Google News!

Reklama
Powrót na portal wroclaw.pl Wróć na portal wroclaw.pl