Wybieramy jedną z 7 książek finału Nagrody Angelus 2023
Także czytelnicy mogą mieć swój udział w nagrodzeniu jednego z autorów, którego książka znalazła się w finale Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. Wszystko za sprawą Nagrody Czytelników im. Natalii Gorbaniewskiej, rosyjskiej poetki, tłumaczki, dysydentki, pierwszej przewodniczącej jury Nagrody Angelus.
Oto 7 książek, a głos możemy oddać od 18 września do 13 października na jedną z nich na stronie www.angelus.com.pl. Każda osoba może zagłosować tylko raz z jednego urządzenia (adresu IP). Po zagłosowaniu przyciski stają się nieaktywne. Laureata poznamy 14 października podczas gali wręczenia Nagrody Angelus.
- Stanisław Asiejew, „Świetlana Droga. Obóz koncentracyjny w Doniecku", tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej (Ukraina)
Stanisław Asiejew – ukraiński pisarz i dziennikarz z Doniecka, uznany przez Rosjan za szpiega, terrorystę i ekstremistę, opowiada historię, której nie chcieliśmy usłyszeć. W Europie XXI wieku ludzi o odmiennych poglądach poddaje się okrutnym torturom, gwałci, dręczy psychicznie, obraca w niewolników („Świetlana Droga. Obóz koncentracyjny w Doniecku”).
- Tamara Duda, „Córeczka”, tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej (Ukraina)
W Donbasie, podczas dramatycznych wypadków wiosny i lata 2014 roku, spotkamy bohaterkę książki Tamary Dudy („Córeczka”).
- Katarína Kucbelová, „Czepiec”, tłum. Katarzyna Dudzic-Grabińska, Wydawnictwo Ha!art (Słowacja)
Powieść reportażowa będąca prozatorskim debiutem znanej słowackiej poetki Kataríny Kucbelovej („Czepiec”). To zapis jej podróży do regionu u podnóża Kráľovej Hoľi w Niżnych Tatrach, za sprawą której autorka mogła przyjrzeć się nadużyciom władzy wobec mniejszości i temu, jak stereotypu kształtują relacje między społecznościami.
- Zyta Rudzka, „Ten się śmieje, kto ma zęby”, Wydawnictwo W.A.B Foksal (Polska)
W feministyczne tony uderza Zyta Rudzka w powieści „Ten się śmieje, kto ma zęby”. To opowieść o różnych miłościach, o śmierci i prawie do przeżywania tych wszystkich doświadczeń na własny sposób.
- Judith Schalansky, „Spis paru strat”, tłum. Kamil Idzikowski, Wydawnictwo Ha!art (Niemcy)
Podróż śladami rzeczy i miejsc utraconych, gdzie puste plamy uzupełnia wyobraźnia autorki, proponuje nam niemiecka pisarka Judith Schalansky („Spis paru strat”).
- Piotr Siemion, „Bella, ciao”, Wydawnictwo Filtry (Polska)
Po raz pierwszy w historii Angelusa nominowany jest autor pochodzący z Wrocławia. Mowa tu o Piotrze Siemionie, którego doceniono za powieść „Bella, ciao”. Jest to książka boleśnie aktualna, jej akcja toczy się na gruzach zrujnowanego świata, w chwili gdy wycofują się armie, zdemobilizowani żołnierze gwałcą i rabują, dzieci chowają się w lasach.
- Saša Stanišić, „Skąd”, tłum. Małgorzata Gralińska, Książkowe Klimaty (Bośnia i Hercegowina/ Niemcy)
O bolesnym doświadczaniu wojny – tym razem na Bałkanach w latach 90. – przeczytamy w prozie Sašy Stanišića („Skąd”).
Siedem finałowych tomów wybrało jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2023 w składzie: Martin Pollack (austriacki pisarz i tłumacz literatury polskiej, laureat Angelusa z 2007 – przewodniczący), Wojciech Browarny (literaturoznawca, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego), Kinga Dunin (socjolożka, publicystka, krytyczka literacka), Michał Nogaś (dziennikarz radiowy i prasowy związany obecnie z „Gazetą Wyborczą” i Radiem Nowy Świat), Mykoła Riabczuk (ukraiński krytyk literacki i eseista), Justyna Sobolewska (krytyczka literacka, dziennikarka tygodnika „Polityka”) oraz Andrzej Zawada (krytyk i historyk literatury, professor emeritus Uniwersytetu Wrocławskiego).
Kim była Natalia Gorbaniewska
Rosyjską poetką, dziennikarką, tłumaczką literatury polskiej. Ale Natalia Gorbaniewska znana była także jako niestrudzona bojowniczka o wolność i prawa człowieka.
W sierpniu 1968, z trzymiesięcznym synkiem w wózku, poszła rankiem na plac Czerwony w Moskwie. Pod materacyk dziecka włożyła własnoręcznie zrobione transparenty z napisami po czesku: „Niech żyje wolna i niepodległa Czechosłowacja” i „Za waszą i naszą wolność”. W południe dołączyło do niej jeszcze siedem osób, wspólnie usiedli na wale koło miejsca straceń i rozwinęli transparenty.
Demonstrowali przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. Ich protest KGB spacyfikowało w ciągu kilku minut – demonstrujących pobili i zapakowali do milicyjnych samochodów.
Natalii Gorbaniewskiej nie aresztowano od razu – sowiecka władza czekała, aż podrośnie jej synek i zamknęła literatkę dopiero w wigilię 1969 roku. Czekając na nieuchronne aresztowanie, Gorbaniewska zdążyła przygotować „Dwunastą w południe”, dokument o demonstracji na placu Czerwonym i procesach jej uczestników. Książkę wydała po raz pierwszy w Polsce wrocławska Oficyna Wydawnicza ATUT.
Po aresztowaniu Natalia Gorbaniewska trafiła do więzienia, a później do szpitala psychiatrycznego w Kazaniu, gdzie przez dwa lata przymusowo poddawano ją terapii lekami psychotropowymi, by w końcu skazać ją na emigrację. Od 1976 roku Natalia Gorbaniewska mieszkała w Paryżu.
Postać bojowniczki, wydającej w ZSRR nielegalny biuletyn "Kronika Wydarzeń Bieżących", przysłoniła Gorbaniewską - poetkę, której pierwszymi wierszami zachwyciła się Anna Achmatowa. Poetka była też wybitną tłumaczką polskiej literatury na rosyjski: tłumaczyła Herlinga-Grudzińskiego, Hłaskę, Konwickiego, Norwida, Baczyńskiego, Miłosza. Za przekłady literatury polskiej została nagrodzona w 1992 roku przez polski Pen Club. Była też laureatką Nagrody im. Jerzego Giedroycia.
W roku 2005 przyjęła polskie obywatelstwo. Języka polskiego, jak opowiadała, nauczyła się biernie czytając „Przekrój”. Po polsku mówić zaczęła dopiero po kolejnych dziesięciu latach dzięki płytom z piosenkami Ewy Demarczyk.
Od 2006 roku Natalia Gorbaniewska była przewodniczącą jury wrocławskiej Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. Zawsze, gdy wręczała nagrodę autorowi zza dawnej „żelaznej kurtyny” nie kryła wzruszenia, była dumna, że w Europie Środkowej pisze się dobrą literaturę. Poetka, tłumaczka, bojowniczka o wolność zmarła w 2013 roku.
Nagrodę Czytelników im. Natalii Gorbaniewskiej przyznano po raz pierwszy w 2014 roku, a laureatem został słowacki pisarz Pavol Rankow. Jury Angelusa ustanowiło nagrodę, by w ten sposób uczcić pamięć pierwszej przewodniczącej, wybitnej rosyjskiej poetki i tłumaczki, legendy ruchu dysydenckiego w ZSRR.
Odsłonięciem na kamienicy Rynek-Ratusz 7/9 tablicy pamiątkowej poświęconej Natalii Gorbaniewskie
Nagroda im. Natalii Gorbaniewskiej – laureaci 2014-2022
- Pavol Rankov (2014)
- Lucian Dan Teodorovici (2015)
- Varujan Vosganian (2016)
- Andrea Tompa (2017)
- Maciej Płaza (2018)
- Jurij Wynnyczuk (2019)
- Siergiej Lebiediew (2020)
- Kateryna Babkina (2021)
- Jaroslav Rudiš (2022)
Od 2020 autorka lub autor wyróżnieni Nagrodą im. Natalii Gorbaniewskiej otrzymują zaproszenie na trzymiesięczne stypendium pisarskie do Wrocławia.
Nagroda im. Natalii Gorbaniewskiej – wręczenie 14 października
Laureata Nagrody im. Natalii Gorbaniewskiej poznamy 14 października podczas Gali Angelusa. Gala będzie punktem kulminacyjnym odbywającego się we Wrocławiu Bruno Schulz. Festiwalu (8-15.10.), w ramach którego odbędą się również – jeszcze przed ogłoszeniem laureatów – spotkania z nominowanymi pisarzami i pisarkami, a w niedzielę 16 października z laureatem lub laureatką. Spotkania festiwalowe będą się odbywać w Prozie – klubie Wrocławskiego Domu Literatury (Przejście Garncarskie 2, II piętro).
Warto pamiętać, że gala Angelusa jest połączona z wręczeniem innej równie ważnej nagrody literackiej – Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius. Tego samego wieczoru (15.10) poznamy zwycięzców lub zwyciężczynię w kategoriach: Debiut i Książka roku. Silesiusa za całokształt pracy twórczej odbierze w tym roku Joanna Mueller. Na spotkania poetyckie z laureatami/laureatkami Silesiusa możemy liczyć również w niedzielę 16 października w klubie Proza.
