W pięć miesięcy po częściowo wolnych wyborach w naszym kraju (4 czerwca 1989 r.) oraz w dwa miesiące po utworzeniu rządu przez Tadeusza Mazowieckiego – kanclerz Republiki Federalnej Niemiec Helmut Kohl przyjechał z oficjalną wizytą do Polski (9–14 listopada 1989 r.) Ten pobyt musiał niespodziewanie przerwać, bowiem w nocy z 9 na 10 listopada runął mur berliński.
Kanclerz Kohl jednak wrócił, by kontynuować wizytę w Polsce. 12 listopada 1989 r. wziął udział w kolejnym historycznym momencie, ważnym zarówno dla zaczynających proces jednoczenia się Niemiec, jak i dla Polski. Tego dnia na dziedzińcu zabytkowego pałacu w Krzyżowej odbyła się msza, podczas której premier Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Helmut Kohl, przekazując sobie znak pokoju – objęli się na znak pojednania. Pojednania między narodem polskim i niemieckim. Dziś patrzymy na ten gest, jak na niezwykle ważny krok naprzód w budowaniu przyjaznych stosunków między oboma krajami.
Msza Pojednania z udziałem T. Mazowieckiego i H. Kohla, fot. A. Ślusarczyk/Fundacja Krzyżowa
O ile Msza Pojednania była symbolem, o tyle namacalnym, politycznym dowodem na nowy rozdział w stosunkach polsko-niemieckich stało się podpisane pod koniec wizyty kanclerza Kohla (14 listopada 1989 r.) wspólne oświadczenie, w którym wytyczono kierunek zmian w obustronnych relacjach.
W Oświadczeniu znalazły się m.in. zapisy, dotyczące szerokiej współpracy politycznej i gospodarczej między oboma krajami, w tym znaczącego wsparcia finansowego ze strony Niemiec dla zaczynającej się w Polsce transformacji gospodarczej. Otwarta pozostawała jednak jeszcze kwestia granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Ta sprawa zaczęła krystalizować się niespełna rok później.
Ministrowie spraw zagranicznych – Krzysztof Skubiszewski (po prawej) i Hans-Dietrich Genscher podpisują Traktat graniczny 14 listopada 1990 r. Za nimi stoi premier Tadeusz Mazowiecki, źródło: Jerzy Sułek, Traktat Graniczny RP – RFN z 14 listopada 1990 roku jako ostateczne zamknięcie polsko-niemieckiego sporu o granicę po II wojnie światowej (ze wspomnień głównego negocjatora po 25 latach), Niepodległość i Pamięć 24/1 (57)
3 października 1990 r. oficjalnie zjednoczyły się Niemcy, a już 14 listopada tego roku doszło do podpisania w Warszawie Traktatu granicznego RP – RFN. Sygnowany przez ówczesnych ministrów spraw zagranicznych obu państw – Hansa-Dietricha Genschera i Krzysztofa Skubiszewskiego dokument, miał się stać niejako ostatecznym zamknięciem polsko-niemieckiego sporu o granicę po II wojnie światowej.
Polska ratyfikowała ten traktat 26 listopada 1991 r., zaś strona niemiecka zrobiła to 16 grudnia 1991 r. Umowa weszła w życie 16 stycznia 1992 r. w tym samym dniu, co
polsko-niemiecki Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy
Od chwili podpisania Oświadczenia z 14 listopada 1989 r. relacje polsko-niemieckie zaczęły w kolejnych miesiącach przyjmować realny wymiar. Podjęto m.in. decyzje o zniesieniu obowiązku wizowego dla obywateli polskich, wyjeżdżających do Niemiec czy o rozbudowie współpracy przygranicznej. Wcielany w życie był również program finansowego wsparcia dla polskiej gospodarki.
W takich warunkach doszło 17 czerwca 1991 r. do podpisania między Polską a Niemcami tzw. dużego Traktatu – o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Sygnowali go premier Jan Krzysztof Bielecki i kanclerz Helmut Kohl, a także ministrowie spraw zagranicznych obu krajów – Krzysztof Skubiszewski i Hans-Dietrich Genscher.
Traktat stał się kluczowym elementem w triadzie budującej fundamenty nowej jakości relacji polsko-niemieckich. Znalazły się w niej także wspomniane powyżej – Msza Pojednania w Krzyżowej (która otworzyła nowe możliwości dialogu) oraz Traktat graniczny, regulujący kwestie terytorialne.
„Duży” Traktat stał się symbolem dobrego sąsiedztwa polsko-niemieckiego.
Dzięki potwierdzonym i ustanowionym w tym Traktacie możliwościom, sąsiedztwo polsko-niemieckie wypełnione zostało treścią intensywnych relacji gospodarczych i siecią powiązań społecznych. Sąsiedztwo to ujęte zostało w mocne ramy wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej, które chroni i gwarantuje status podmiotów gospodarczych i prawa obywateli Unii. Dobre sąsiedztwo polsko-niemieckie stało się „odporne” na zawirowania polityczne oraz na próby wykorzystania starych resentymentów dla doraźnych celów politycznych. Świadczy to o rzeczywistym dorobku ostatnich trzydziestu lat sąsiedztwa polsko-niemieckiego oraz o znaczeniu „dużego” Traktatu – podkreślają Jan Barcz i Krzysztof Ruchniewicz, redaktorzy naukowi publikacji, która powstała w związku z 30-leciem „dużego” Traktatu we współpracy z Konsulatem Generalnym Niemiec we Wrocławiu oraz Fundacją Konrada Adenauera w Polsce*.
Wystawa na 30-lecie
Z okazji jubileuszu 30-lecia Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy Centrum Historii Zajezdnia, miasto Wrocław i Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego przygotowały wystawę plenerową, ukazującą historię relacji polsko-niemieckich, począwszy od konsekwencji II wojny światowej, przez drogę ku pojednaniu, po ukazanie nabierających coraz większego tempa relacji między oboma krajami i wymiernych ich korzyści dla obu stron.
Wystawa została oficjalnie otwarta 17 czerwca, na wydarzeniu obecni byli Ewa Gołąb Nowakowska - Dyrektor Biura Współpracy z Zagranicą, Hans Jörg Neumann - konsul generalny Niemiec, dr Marek Mutor - Dyrektor Centrum Historii Zajezdnia oraz dr Robert Żurek z Fundacji "Krzyżowa" dla Porozumienia Europejskiego.
Na zdjęciu od lewej:Hans Jörg Neumann, Ewa Gołąb Nowakowska, Marek Mutor oraz Robert Żurek, fot Joanna Leja
Ekspozycja pojawi się kolejno w dwóch wrocławskich lokalizacjach, a finalnie trafi również do Krzyżowej, w ramach projektu „8 x pojednanie”.
Szczegóły na temat wydarzenia:
„Sąsiedzi w Europie” – wystawa na 30-lecie polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie
Wystawa
od 17 czerwca 2021 do 24 sierpnia 2021
Fontanna na Oławskiej
Czytaj: Kulturzug/Pociąg do kultury wyjeżdża 18 czerwca pod hasłem „Sceny z życia sąsiadów”
*Akt dobrosąsiedzki. 30 lat Traktatu Polsko-Niemieckiego o Dobrym Sąsiedztwie i Przyjaznej Współpracy, red. nauk. Jan Barcz i Krzysztof Ruchniewicz, Dom Wydawniczy Elipsa, Wrocław–Warszawa 2021
Polsko-niemiecki traktat o dobrym sąsiedztwie i Strassburg nad Odrą, Gregor Thum, University of Pittsburgh
Der polnisch-deutsche Nachbarschaftsvertrag und das Straßburg an der Oder, Gregor Thum, University of Pittsburgh
