Przełom października i listopada to czas wspomnień i zadumy nad przemijaniem. Odwiedzamy groby rodziny i znajomych, zapalamy znicze, przynosimy kwiaty. Przy tej okazji możemy też pospacerować po wrocławskich nekropoliach i wspomnieć tych, którzy odeszli i zostawili ślad w historii Wrocławia.Sprawdź, gdzie są pochowani Twoi bliscy: Internetowa wyszukiwarka grobów we Wrocławiu
Cmentarz Grabiszyński
Jeden z najstarszych i największych wrocławskich cmentarzy. Wyróżnia się pięknymi dębowymi i grabowymi alejami, które nadają mu parkowy charakter. W przeszłości składał się z trzech części. Dziś wykorzystywana jest tylko jedna tzw. Grabiszyn II. Pozostałe zlikwidowano. Jedynie przy pętli tramwajowej pozostały groby dzieci, chowanych tuż po wojnie. Po tej stronie ul. Grabiszyńskiej, w parku, w okolicach dawnego krematorium stanął Pomnik Wspólnej Pamięci. Granitowy mur z płytami nagrobnymi mieszkańców Breslau – chrześcijan i Żydów przypomina o zniszczonych po wojnie cmentarzach. Pomnik zaprojektował Tomasz Tomaszewski, Alojzy Gryt i Czesław Wesołowski.Kaplicę cmentarnę, którą mijamy tuż przy wejściu na Cmentarz Grabiszyński zaprojektował Johann Robert Mende, architekt i miejski radca budowlany ds. budownictwa lądowego we Wrocławiu. Mende projektował wiele budowli komunalnych - m.in. gazownię przy Trzebnickiej, hale gimnastyczne, szkoły ludowe - ale zajmował się także architekturą sakralną. Był współautorem kościoła imienia Zbawiciela przy Borowskiej (dziś na jego miejscu jest Dworzec PKS). Kaplica na Grabiszynie została wybudowana w latach 1881-1882 pod kierunkiem mistrza murarskiego Ernsta Haertela.Na Cmentarzu Grabiszyńskim zachowano kilka przedwojennych pomników, w tym nagrobek Rafała Maszkowskiego (pole 40), wybitnego polskiego skrzypka i dyrygenta Breslauer Orchester Verein. Nad wiecznym snem artysty czuwa anioł grający na skrzypcach. Maszkowski urodził się we Lwowie, ale karierę zrobił w Breslau. Jego starania o dyrygenturę w mieście wspierał niemiecki kompozytor Johannes Brahms. Nutowy zapis, zdobiony złotem na jego nagrobku to fragment „Rapsodii” Brahmsa.Warto zwrócić uwagę na zabytkowy pomnik z różowego piaskowca aktorki Vilmy Illing (pole 39). Jest on rzeźbą wspierającej się o pomnik płaczącej kobiety. Vilma Illing występowała m.in. w Marburgu, Bielsku, Moguncji, a potem w Berlinie. Do wrocławskiego Teatru Miejskiego zaangażowano ją w1896 roku. Była sławną aktorką, zwykle grała role nowoczesnych kobiet.Na Grabiszynie leżą też znani, powojenni wrocławianie. Lothar Herbst (pole 9A), urodził się w Breslau jako obywatel niemiecki, a jego pasją stał się język polski i Polska. Był poetą, tłumaczem, krytykiem literackim, redaktorem naczelnym Polskiego Radia Wrocław. Działał w opozycji demokratycznej w czasach PRL. Na polu 5 wieczny odpoczynek znalazł Andrzej Waligórski. Na jego nagrobku przeczytamy cytat: „Być może jest taka wyspa”. Poeta, satyryk, radiowiec, twórca bajeczek Babci Pimpusiowej, postaci Dreptaka i docenta Bassetta urodził się w Nowym Targu. Pracował w rozgłośni PR we Wrocławiu. Tam powstała audycja Studio 202 (od numeru redakcyjnego pokoju). Na Grabiszynku spoczywa też Jan Kaczmarek (pole 4), satyryk, tekściarz, współtwórca legendarnego Studia 202 i wrocławskiego kabaretu Elita. Autor tak znanych piosenek, jak „Czego się boisz, głupia?", „Panie Czesławie”, „Kurna chata”, „Pero, pero”.Tadeusz Szwed, wrocławski fotoreporter, leży na polu 32A. W latach 70. zaczął współpracę z „Gazetą Robotniczą”, na której łamach publikował niemal 30 lat.Grób Kazimierza Michalczyka przypomina o tragicznych wydarzeniach stanu wojennego (pole 16). Michalczyk miał 27 lat, był pracownikiem Elwro i 31 sierpnia 1982 roku został postrzelony w czasie manifestacji „Solidarności”. Zmarł w szpitalu.Na Grabiszynku pochowany jest też Andrzej Adamus, założyciel Wydawnictwa Dolnośląskiego (pole 9), pomysłodawca wielu serii i książek m.in. „A to Polska właśnie”, „Biblioteka klasyki”, „Encyklopedia Wrocławia”. Tu znalazł wieczny odpoczynek młody, zdolny wrocławski gitarzysta Marek Długosz (pole 6), animator Wrocławskiego Towarzystwa Gitarowego, organizator festiwali i warsztatów gitarowych. Był członkiem Wrocławskiego Kwartetu Gitarowego, z którym m.in. dokonał światowego prawykonania „Concierto de Wrocław” na cztery gitary i orkiestrę Jaime Zenamona. „Hommage à Chopin", „Romance de Amor" , „On the way..." i „ Latin Guitar” - te płyty zdążył nagrać. Na polu 52 spoczął Jarema Klich - gitarzysta klasyczny i pedagog. Adiunkt Akademii Muzycznej we Wrocławiu i nauczyciel w Zespole Szkół Muzycznych w Legnicy, współtwórca Wrocławskiego Festiwalu Gitarowego Gitara +. Na polu 7 spoczął Zygmunt Molik, aktor Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego. Tu też spoczywają Jan Różewicz, reżyser teatralny, poeta, eseista, dramaturg i scenarzysta filmowy (pole 48U), a także zmarły nagle, lubiany przez kolegów i słuchaczy, prezenter wrocławskiego Radia RAM Paweł Krotoski, popularny Kroton (pole KIIB). Tu też spoczywają znani profesorowie: wybitny slawista Marian Jakóbiec [pole 34], prof. Janina Bogusławska-Jaworska [pole 20], założycielka i twórczyni Kliniki Onkologii i Hematologii Dziecięcej, prof. Władysław Czapliński [pole 13], wybitny historyk, znawca dziejów siedemnastowiecznej Polski. Cmentarz OsobowickiJest największą wrocławską nekropolią, liczy ponad 50 hektarów. Początkowo służył parafiom św. Wojciecha, św. Michała, św. Macieja i św. Bernardyna. W 1921 roku wybudowano kaplicę według projektu Maksa Berga. Wystrój malarski kaplicy oraz pierwsze we Wrocławiu abstrakcyjne witraże to dzieło Hansa Leistikowa. Od strony południowej częściowo zachowało się ogrodzenie o kształtach neogotycko-secesyjnych. Przy ogrodzeniu stoi dziewięć kamiennych nagrobków z końca XIX wieku. Mają jednak nowe płyty, bo po wojnie powtórnie pochowano tu zmarłych. Takie zabytkowe nagrobki to na Cmentarzu Osobowickim rzadkość. [Pole 2]. Wśród nich znajduje się m.in neobarokowy, trójpolowy, bogato zdobiony nagrobek z piaskowca. Zdobią go girlandy kwiatowe, liście palmowe, wstęga z liściem akantu i putto z rozwiniętą banderolą. Z czasów niemieckich zachowały się w całości tylko trzy kwatery usytuowane w pobliżu kaplicy pogrzebowej.Na tej nekropolii spoczywa wielu znanych wrocławian. Tu znajdziemy mogiły Adolfa Anderssena (pole 24), wybitnego szachisty, prof. Władysława Nehringa (pole 76), Polaka z Wielkopolski, który objął na niemieckim Uniwersytecie Wrocławskim katedrę literatur i języków słowiańskich, a także rektora Uniwersytetu Wrocławskiego (1893-1894).Na polu 79 leży z żoną Marią Tymoteusz Karpowicz, poeta, prozaik i dramaturg. Urodził się w 1921 r. w Zielonej koło Wilna, zmarł w czerwcu 2005 r. w Chicago. Był redaktorem tygodnika />>Sygnały", miesięcznika />>Odra". Ostatni tom jego wierszy />>Słoje zadrzewne" nominowano do nagrody Nike. Marmurowy nagrobek zdobi cytat z wiersza poety: />>I nie da się otworzyć wszechświata szerzej niż ludzkich ramion<>Krollu<>Psach<>Ekstradycji 3<>Portret w czerwieni", wydała też książkę o losach małych Koreańczyków w Polsce />>Skrzydło anioła<
Cmentarz św. WawrzyńcaCmentarz parafialny św. Wawrzyńca przy ul. Bujwida zwany jest nekropolią profesorów. Leżą tu najwybitniejsi wrocławscy naukowcy, powojenni pionierzy m.in. prof. Edward Sucharda (pole 2) –chemik, profesor Politechniki Lwowskiej. Po wojnie organizował i tworzył Politechnikę Wrocławską i Politechnikę Śląską. Jest grób prof. Ludwika Hirszfelda (pole 3), sławnego serologa, mikrobiologa i immunologa. Przy głównej alei znajduje się grób prof. Tadeusza Mikulskiego (pole 1) –wybitnego humanisty, który tworzył wrocławską polonistykę. Leży tu także prof. Wincenty Styś, ekonomista, specjalista ekonomii rolnictwa. Najczęściej odwiedzany jest grób Rafała Wojaczka (pole 4). Poeta przeklęty we Wrocławiu przeżył sześć najbardziej twórczych lat. W 1971 roku popełnił samobójstwo. Spoczywają tu też pisarze: Tadeusz Zelenay, Henryk Worcell.Przy Bujwida spoczął też prof. Andrzej Litwornia. Polonista, który odkrywał włoskie ślady Mickiewicza i w Italii propagował język i kulturę polską. W rodzinnym grobowców spoczął Wojciech hrabia Dzieduszycki, śpiewak operowy, inżynier, aktor i dziennikarz, dla wielu symbol związków miasta z przedwojennym Lwowem. W 1999 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Wrocławia, ale zrzekł się zaszczytu, gdy w 2007 roku wyszło na jaw, że w okresie stalinowskim współpracował z komunistyczną służbą bezpieczeństwa.
Cmentarz św. RodzinyCmentarzem przy ul. Smętnej na Sępolnie zawiaduje katolicka parafia św. Rodziny (kościół przy ul. Monte Cassino 68). Tu spoczywa prof. Hugo Steinhaus, matematyk ze słynnej lwowskiej szkoły matematycznej, zajmujący się analizą funkcjonalną. Znany był z olbrzymiego poczucia humoru i dowcipnych i ciętych wypowiedzi. Jego wierszyki i fraszki zostały zebrane w „Słowniku racjonalnym H. Steinhausa”.Ten cmentarz szczególnie bliski jest lwowiakom. Tu bowiem - we wschodniej części cmentarza znajduje się pomnik Orląt Lwowskich. Na cmentarzu wzniesiono też pomnik Żołnierzy Armii Krajowej upamiętniający straconych w 1945 roku we Wrocławiu kieleckich partyzantów z oddziałów „Szarego” i batalionu „Młota”. Swój symboliczny grobowiec ma też ks. Jerzy Popiełuszko, kapelan „Solidarności” zamordowany przez Służbę Bezpieczeństwa. Fundatorem pomnika jest koło oświatowe NSZZ „Solidarność".Na cmentarzu przy Smętnej spoczywa też płk. Bolesław Orliński, polski pilot wojskowy i sportowy, który w 1926 roku wraz z mechanikiem Leonem Kubiakiem samolotem Breguet 19 A2 w kilku etapach przeleciał trasę z Warszawy do Tokio. Pokonali 10 tys. 300 km. Zmarł w Kanadzie w 1992 roku. Rodzina sprowadziła jego prochy do Wrocławia. Przy głównej alei cmentarza znajduje się grób Mariusza Łukasiewicza, twórcy Lukas Banku i Eurobanku. Zmarły przedwcześnie, w wieku 43 lat biznesmen pochowany jest w grobowcu z białego marmuru. Za życia mawiał, że jego praca to zakładanie banków.
Cmentarz św. Maurycego Cmentarz będący pod zarządem parafii rzymskokatolickiej pw. św. Maurycego we Wrocławiu. Znajduje się na osiedlu Gaj przy ul. Działkowej. Przez mieszkańców nazywany jest Cmentarzem na Skowroniej Górze. To trzeci cmentarz tej parafii – pierwszy znajdował się przy ul. Kamiennej, kolejny przy ul. Borowskiej. W miejscu poprzednich cmentarzy parafialnych znajdują się dziś Park Andersa i Park Skowroni. Po wyczerpaniu miejsc grzebalnych o utworzenie nowego cmentarza zabiegał proboszcz parafii ksiądz Paul Peikert (autor „Kroniki dni oblężenia” miasta Breslau). Zgodę na utworzenie cmentarza władze miejskie wydały w listopadzie 1939 roku. Do roku 1945 cmentarz był wykorzystany w niewielkim stopniu. Od stycznia 1945 wschodnia część cmentarza stała się jednym z miejsc pochówku poległych żołnierzy radzieckich, w latach 1947-1948 urządzono na niej Cmentarz Żołnierzy Radzieckich na Skowroniej Górze. Zachodnia część cmentarz nadal pełniła funkcję cmentarza parafialnego kościoła św. Maurycego. Pod koniec lat 60. ubiegłego wieku władze planowały likwidację cmentarza. Pochówki były tam wstrzymane od roku 1971. Ponownie zaczęto tam chować zmarłych w 1994 roku. Znani wrocławianie spoczywający na tym cmentarzu to Jacek Bednarski – międzynarodowy mistrz szachowy i historyk prof. Adam Galos.
Cmentarz Ducha ŚwiętegoCmentarz znajdujący się pod zarządem rzymskokatolickiej parafii Św. Ducha we Wrocławiu przy ul. Bardzkiej. Powstał w 1918 roku jako Cmentarz św. Henryka. Ma powierzchnię ośmiu hektarów. Nekropolię zaprojektował wrocławski architekt Theo Effenberger. Podzielił on cmentarz na dwanaście prostokątnych i kwadratowych kwater, z których jedna była przeznaczona na pochówki urnowe, a druga na pochówki dzieci. Wejście główne cmentarza od strony ulicy tworzyły dwie półkoliste furtki prowadzące do głównej, ciągnącej się w kierunku wschodnim, obsadzonej lipami alei. Środkowa część alei głównej została rozszerzona w postaci owalnego placu, który stanowił centralną część nekropolii. Równolegle do głównej alei biegły dwie aleje boczne obsadzone grabami. Cmentarz został otwarty w roku 1918. W roku 1922 na owalnym placu stanął pomnik ofiar I wojny światowej, składający się z czterech kolumn, wykonanych ze sztucznego kamienia, zwieńczonych krzyżami, z nazwiskami poległych parafian – żołnierzy poległych na frontach wojny. Pomnik mocno uszkodzony zachował się do dziś. Pod koniec lat 20. XX w. w pobliżu głównego wejścia stanęła niewielka kaplica i budynki gospodarcze również autorstwa Theo Effenbergera. W latach 60. XX wieku władze planowały likwidację cmentarza. W roku 1978 cmentarz, decyzją kurii arcybiskupiej, został przekazany parafii Świętego Ducha, zmienił zarazem swoją nazwę. Po przejęciu cmentarza przez parafię Ducha Świętego została wzniesiona kaplica pogrzebowa pw. Zmartwychwstania Pańskiego projektu Tadeusza Zipsera, zbudowana w części z cegieł po rozebranej przedwojennej kaplicy. W tym czasie zaczęto także zagospodarowywać najstarszą część cmentarza nieużywaną od roku 1945. Na cmentarzu znajduje się pomnik upamiętniający zbrodnię katyńską. Pochowani tu zostali znani wrocławianie: prof. Karol Jońca – historyk i prawnik, Zbigniew Dziewiątkowski – muzyk, założyciel zespołu Tercet Egzotyczny, gen. Ryszard Lackner – dowódca Śląskiego Okręgu Wojskowego, Aleksandra Natalli-Świat - posłanka na sejm RP i wiceprezes PiS, zginęła w katastrofie lotniczej w Smoleńsku, ks. Piotr Nitecki – profesor Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, socjolog prof. Wojciech Sitek, Ewa Szumańska - autorka prozy i utworów dramatycznych, reportaży i słuchowisk radiowych, pamiętna „Młoda lekarka”, prof. Stanisław Tołpa, botanik, znawca torfu, ekonomista prof. Bolesław Winiarski.
Cmentarz LeśnickiCmentarz komunalny przy ul. Trzmielowickiej z ciekawą historią. Został założony w 1883 roku jako nekropolia ewangelicka. Wcześniej ewangeliccy mieszkańcy Leśnicy chowali swoich zmarłych na polu grzebalnym przy katolickim kościele Św. Jadwigi. Protestancką świątynię w tym rejonie w zniesiono w 1877 r. wg projektu Frytaga. Stała się ona ośrodkiem parafii. Rada kościelna wkrótce zaczęła czynić starania o założenie własnej nekropolii. W październiku 1882 r. Śląski Konsystorz Ewangelicki zezwolił księciu Wilhelmowi Maltz zu Puttbus na bezpłatne przekazanie parceli o wielkości 1 1/2 morgi z majoratu w celu utworzenia cmentarza. W sierpniu 1883 r. parafia przejęła grunty i zaczęła przystosowywać do celów grzebalnych. Nowo założony cmentarz służyć miał mieszkańcom Leśnicy, Pustkowa, Ratynia oraz wsi Mokre. Uzyskano na to zgodę w październiku 1883. W lipcu następnego roku nekropolia otrzymała statut, regulujący szczegółowo problemy użytkowania pola grzebalnego. Cmentarz powiększano kilkakrotnie (w 1893 i 1905 r.). W tym celu parafia nabywała parcele ponownie od księcia Wilhelma zu Puttbus. Nekropolia czynna jest do chwili obecnej, istnieje jedynie możliwość pochowania urn z prochami do już istniejących grobów lub na polach urnowych.
Cmentarz Psie PoleTa wrocławska nekropolia, nazywana przez mieszkańców Cmentarzem Kiełczowskim, jest pierwszym cmentarzem komunalnym zbudowanym w okresie powojennym od podstaw. Całkowita powierzchnia cmentarza będzie wynosiła około 40 ha. W pierwszym etapie zagospodarowano powierzchnię około 9,4 ha, gdzie będą zlokalizowane 4 844 groby ziemne oraz całe pole urnowe. W tym etapie powstał również budynek przedpogrzebowy i budynek administracyjno – handlowo – usługowy oraz całe przedpole cmentarza (parkingi).
Cmentarz na JerzmanowieCmentarz komunalny przy ul. Jerzmanowskiej powstał w roku 1998 ma charakter parkowy z centralnie położoną kaplicą. Na cmentarzu spoczywają znani wrocławianie – Kazimierz Paździor – bokser, mistrz olimpijski z 1960 roku, prof. Romuald Jacek Pomorski – entomolog, założyciel Polskiego Towarzystwa Taksonomicznego, redaktor Przeglądu Zoologicznego.
Cmentarze wojenneJest ich we Wrocławiu kilka. Polski cmentarz wojenny na Grabiszynie powstał ww 1968 roku. Wzniesienie przebudowano według projektu architektów Tadeusza Tellera i Józefa Sztajera formując je w kształcie kurhanu. Jedenaście lat później ustawiono tu pomnik ku czci poległych, zaprojektowany przez Łucję Skomorowską-Wilimowską, przy współpracy Jadwigi Skomorowskiej, Janiny Szczypczyńskiej i Feliksa Kocianowskiego. Ma 23 metry wysokości i kształt nasuwający skojarzenie ze skrzydłami husarskimi.Groby wojenne rozmieszczono na czterech kwaterach. W pierwszej znalazły się mogiły żołnierzy-jeńców wojennych z kampanii wrześniowej, wśród nich kontradmirała Stefana Frankowskiego, który podczas obrony Wybrzeża w kampanii wrześniowej dowodził całością wojska zgromadzonego na Półwyspie Helskim oraz okrętami minowymi w Zatoce Gdańskiej. Zmarł w 1940 roku, w obozie jenieckim w Srebrnej Górze. Druga kwatera zawiera groby żołnierzy 2 Armii WP, kolejne - robotników przymusowych i bezimiennych więźniów obozów koncentracyjnych, ekshumowanych ze zbiorowych mogił na terenie całego Dolnego Śląska.Nieopodal wzgórza znajdują się kwatery żołnierzy włoskich – przede wszystkim wziętych do niewoli przez Niemców, po przegranej przez Włochy bitwie pod Caporetto (24 października 1917). We Wrocławiu są dwa cmentarze żołnierzy Armii Radzieckiej – przy ul. Karkonowskiej i na Skowroniej Górze. Na pierwszym chowano już w czasie oblężenia Festung Breslau poległych oficerów Armii Radzieckiej. Na cmentarzu znajduje się 812 grobów oficerskich, w tym 59 bezimiennych. Umieszczono tu tablicę poświęconą lotnikowi generałowi Iwanowi Połbinowi. Zginął w czasie lotu bojowego nad Wrocławiem. Na Skowroniej Górze spoczywają żołnierze walczący o Wrocław.
Stary Cmentarz Żydowski
Dziś Muzeum Sztuki Cmentarnej przy ul. Ślężnej. Żydzi odwiedzają swoich zmarłych w rocznicę ich śmierci oraz dnia dziewiątego miesiąca aw - w rocznicę zburzenia świątyni jerozolimskiej i w miesiącu elul - miesiącu skruchy, poprzedzającym żydowski Nowy Rok.
W okolicach katolickiego święta Wszystkich Świętych można jednak zobaczyć zapalone pojedyncze znicze na żydowskich grobach – w ten sposób zmarłym oddają szacunek znajomi innego wyznania, bywa że sami Żydzi ulegają miejscowym obyczajom.Stary Cmentarz Żydowski od 1991 roku udostępniany jest zwiedzającym jako Muzeum Sztuki Cmentarnej. To jedyna na terenie Wrocławia zachowana nekropolia z przełomu XIX i XX wieku. To również oryginalny i niepowtarzalny zespół rzeźby nagrobnej i małej architektury, harmonijnie współistniejącej z właściwie utrzymaną i starannie pielęgnowaną zielenią. Wygląd nagrobków i grobowców uległ z biegiem lat stopniowym przemianom – od tradycyjnych, gęsto stawianych macew, aż po odważne w formie i monumentalne, rodzinne pomniki nagrobne. W tych ostatnich widać wpływy architektury niemal wszystkich okresów: od starożytności przez średniowiecze i secesję, aż do modernizmu. Bogata jest także zastosowana symbolika, zarówno świecka, jak i religijna. Pierwszy pochówek na cmentarzu odbył się w 1856 roku, ostatni w 1942 roku. W tym czasie nekropolia była trzykrotnie powiększana. W 1975 roku została wpisana do rejestrów zabytków miasta, a od 1988 roku funkcjonuje w randze muzeum. Obecnie powierzchnia cmentarza to prawie 5 ha, na których znajduje się ok. 12 tys. nagrobków. Spoczywają tam m.in. Ferdinand Lassalle (1825-1864) – wybitny teoretyk socjalizmu, założyciel pierwszej partii robotniczej w Niemczech, Heinrich Graetz (1817-1891) – twórca słynnej szkoły historycznej, Ferdinand Cohn (1828–1898) – botanik światowej sławy, Hermann Cohn (1836-1906) – wybitny okulista, Leopold Auerbach (1828-1897) – biolog i lekarz światowej sławy, Friederike Kempner (1828-1904) – znana śląska poetka oraz Augusta i Siegfried Stein – rodzice Edyty Stein, znanej od 1998 r. jako św. Teresa Benedykta od Krzyża. Cmentarz otwarty jest od poniedziałku do niedzieli od godz. 10 do 18, bilety kosztują normalny – 10 zł, ulgowy 7 zł, rodzinny 20 zł, w czwartki wstęp wolny. W każdą niedzielę do 31 października o godz. 12 po cmentarzu oprowadzają przewodnicy Muzeum Miejskiego, zwiedzanie z przewodnikiem w cenie biletu.
Nowy Cmentarz Żydowski
Gdy pod koniec XIX wieku zabrakło miejsc pochówkowych przy ul. Ślężnej wrocławska gmina żydowska kupiła 50 mórg ziemi na nowy cmentarz we wsi Cosel (Kozanów), przy Szosie Berlińskiej. Nekropolia przy dzisiejszej ul. Lotniczej została otwarta w 1902 roku. Projektantami budynków cmentarnych byli bracia Paul i Richard Ehrlich (zaprojektowali m.in. Szpital Żydowski, dziś szpital kolejowy przy ul. Wiśniowej). Powstała olbrzymia kaplica cmentarną, połączona z domem pogrzebowym dwudziestometrowym, arkadowym krużgankiem. Zespół tych budynków znajdował się po lewej stronie od głównego wejścia na cmentarz. Koncepcja urządzenia cmentarza miała przypominać romantyczny park krajobrazowy. Zgodnie z projektem Richtera zasadzono aleje drzew i różane rabaty. Po pierwszej wojnie światowej, w południowej części cmentarza utworzono pole honorowe poświęcone pamięci żydowskich żołnierzy poległych na froncie. Na jego szczycie stanął owalny obelisk, na którym zostały wyryte 432 nazwiska żołnierzy.W czasie drugiej wojny światowej dom zarządu cmentarza był wykorzystywany jako szpital dla pozostających w mieście mieszanych małżeństw żydowsko-chrześcijańskich.Szczególnym rodzajem nagrobka na żydowskim cmentarzu poza macewą jest ohel - drewniany lub murowany budynek, stawiany głównie na grobach cadyków i wielkich rabinów, a bardzo rzadko i osób świeckich. Jedyny znany ohel na Dolnym Śląsku znajduje się na cmentarzu żydowskim we Wrocławiu przy ul. Lotniczej i jest ewenementem w skali krajowej, gdyż stoi na grobie kobiety. Wystawiony został około 1909 roku na grobie Miny Ciry Majzel, żony słynnego rabina Łodzi Eliasza Chama Majzla. To prosty murowany budynek, zbudowany na planie kwadratu, z otworem drzwiowym zwróconym w kierunku północno-wschodnim. Dziś wnętrze jest zdewastowane, a cała konstrukcja porośnięta bluszczem. Wewnątrz zachowała się inskrypcja poświęcona zmarłej. W roku 1983 cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Zawiaduje nim wrocławska gmina żydowska.
opr. Agnieszka Kołodyńska
fot. Tomasz Walków
