Idealna pracownia? Dużo światła
Jak ważne jest dla malarza, czy rzeźbiarza atelier wiedzą wszyscy, których czekają mozolne godziny spędzone przy sztalugach, z dłutem, przy stole kreślarskim. Najlepiej wtedy pracować w spokoju. A jaka powinna być idealna pracownia? – Aby żyć potrzebuję światła, przestrzeni i porządku – architekt Jean-Claude Delorme powtarza te słowa w pewnym sensie za Le Corbusierem, wybitnym architektem XX wieku. W swojej książce „Paryskie pracownie artystów” Delorme zabiera czytelników na spacer i opowiada o tym, jak atelier przysłużyło się rozwojowi sztuki – od XVIII wieku (kiedy powstały pierwsze z nich przy Luwrze) do końca XX wieku.
Na książkę namówił go wydawca, głównie dlatego, że Delorme publikował już przewodniki, które zdobyły uznanie (poświęcone m.in. krytym pasażom). Tym razem zadanie było również ambitne. Opisać miejsca, za sprawą których powstawały wielkie dzieła sztuki (jak „Panny z Avignion” Pabla Picassa), miejsca wystawne albo skromne, zawsze jednak inspirujące. Na wystawie w Muzeum Architektury zobaczymy tylko niektóre z nich, ale nawet okrojona w stosunku do książki, ekspozycja daje wyobrażenie zjawiska z jakim mamy do czynienia w przypadku Paryża.
Paryż za drogi dla artystów
Dziś trudno w centrum spotkać artystów, których stać byłoby na wynajęcie pracowni. Atelier można albo dostać od miasta albo przenieść się na przedmieścia, gdzie czynsze nie przyprawiają o zawał serca. – Trudno też spotkać obecnie takich promotorów, czy inwestorów, jak przed laty – dziennikarka Anne-Marie Dubois tłumaczy fakt, iż jeszcze sto lat temu zamożniejsi artyści zamawiali swoje atelier u znanych architektów, a efektem były niezwykłe realizacje, fascynujące po dziś dzień.
Wystawne atelier, pracownie z odzysku
Cofając się jednak do XIX wieku widać, że najbardziej okazałe bywały rezydencje z pracowniami należące do malarzy stylu akademickiego, klasycyzmu (Jacques-Louis David, William-Adolphe Bouguereau). Mieszkali z reguły w IX, bądź XVII dzielnicy. Polaków powinno zainteresować atelier Ary Scheffera, który kilkakrotnie portretował Fryderyka Chopina i polską arystokrację (Delfinę Potocką, Elizę z Branickich Krasińską).
Z końcem XIX wieku i początkiem XX wieku atelier najczęściej budowano z części zabranych z pawilonów, jakie zdobiły słynne wystawy światowe. W ten sposób powstała słynna Villa des Arts na Montmartrze, duży zespół pracowni, jakie zaszczycali m.in. Paul Cézanne, Henri Rousseau, czy Francis Picabia. W podobny sposób wzniesiono legendarny „Ul” La Ruche z 1902 roku, w którym wciąż czuje się ducha Marca Chagalla, Amedea Modiglianiego, czy Marie Laurencin. – Budynek został skonstruowany przez Alfreda Bouchera, który pamiętając swoje trudne początki chciał stworzyć malarzom lepsze warunki do pracy – opowiada Jean-Claude Delorme.
Nie mniejszą sławą cieszyły się inne miejsca na Montmartrze, zwłaszcza Bateau-Lavoir (zawdzięczające nazwę – Statek pralnia – jednemu tylko ujęciu wody). To tutaj w 1907 roku Picasso namalował słynne „Panny z Avignonu”, choć warunki, w jakich mieszkał niektórym mogły się wydawać skromne. – Ważne było, aby artyści mogli dostać kawałek dachu nad głową za stosunkowo małe pieniądze – podkreśla Delorme. – A kiedy stawali się sławni zamawiali sobie prawdziwe atelier u wielkich architektów – dodaje. W latach 20. XX wieku całe ulice bywały projektowane modernistycznie dla potrzeb artystów. Przykładem Villa Seurat w XIV dzielnicy, gdzie m.in. Henry Miller pisał jedną ze swoich skandalizujących powieści.
Wystawę „Paryskie pracownie artystów” obejrzymy w Muzeum Architektury do 23 sierpnia. Szczegóły znajdziecie tutaj.
