W skład zespołu kuratorskiego weszli: Ewa Pluta, Tomasz Łukasz Nowak, Joanna Hytrek-Hryciuk, Krzysztof Tomasik i Piotr Laskowski. Partnerami wystawy są: Queer Muzeum Warszawa, Stowarzyszenie Kultura Równości, Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie, Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny.
Wystawa „Historie odzyskane” to proces queerowania historii regionu - odkrywania fragmentów, które przez dziesięciolecia pozostawały w cieniu. Ekspozycja opowiada o queerowym życiu na Dolnym Śląsku w latach 1871-1990+ - od prześladowań i przemilczeń, przez tworzenie wspólnot, aż po odważne kwestionowanie granic płci i tożsamości.
Rok 1945 w tej narracji jest zarówno końcem, jak i początkiem - momentem przełomu, w którym spotykają się niemiecka przeszłość, pamięć Kresów i doświadczenie nowej, komunistycznej rzeczywistości.
Wernisażowi towarzyszył wykład Raimunda Wolferta pt. „O życiu ‘prawdziwych przyjaciół i przyjaciółek’ we Wrocławiu lat 20. i 30. XX wieku”. W poszukiwaniu śladów społeczności LGBTIQ w historii miasta”. W kolejnych tygodniach zaplanowano cykl wydarzeń, w tym oprowadzania kuratorskie, spotkania z badaczami i świadkami historii oraz symboliczne odsłonięcia kamieni pamięci (niem. Stolpersteine) upamiętniających ofiary prześladowań w czasach hitlerowców w Niemczech.
Wśród prowadzących wydarzenia znaleźli się m.in. dr Joanna Ostrowska, Ewa Pluta, dr Joanna Hytrek-Hryciuk, dr Tomasz Łukasz Nowak oraz Małgorzata Bruder.
Kulminacją projektu będzie finisaż wystawy 30 listopada 2025 roku połączony ze spotkaniem autorskim Joanny Ostrowskiej, która podpisywać będzie swoją najnowszą książkę „Ślady. Historia pewnego archiwum” (Wydawnictwo Krytyki Politycznej).
Wystawa „Historie odzyskane. Queer na Dolnym Śląsku” stanowi ważny gest na rzecz różnorodności i inkluzywności we Wrocławiu – mieście, które od lat buduje swoją tożsamość poprzez dialog kultur, języków i doświadczeń. Projekt kuratorski pod kierunkiem Joanny Ostrowskiej ukazuje, jak wielość tożsamości płciowych i seksualnych była częścią historii regionu, choć przez dekady pozostawała przemilczana. W ten sposób wystawa przywraca pamięć o ludziach i środowiskach, które współtworzyły tkankę społeczną miasta, lecz zostały wymazane z oficjalnych narracji. Zgromadzone materiały, fotografie, listy i świadectwa pozwalają odbudować most między przeszłością a współczesnością, pokazując, że queerowa historia jest integralną częścią historii Dolnego Śląska.
Wrocław dzięki tej inicjatywie potwierdza swoją rolę miasta otwartego, empatycznego i odważnego w mierzeniu się z własną przeszłością. Wystawa wpisuje się w misję Departamentu Różnorodności Społecznej UMW, który dąży do tworzenia przestrzeni dialogu i równości, w której każda grupa społeczna ma prawo do własnej opowieści. „Historie odzyskane” łączą perspektywę niemiecką, kresową i powojenną, ukazując, że tożsamość Wrocławia kształtuje się na styku wielu światów. Poprzez język sztuki, archiwum i emocji wystawa oswaja trudne tematy, ale też inspiruje do empatii i refleksji nad współczesnym znaczeniem wolności. To zaproszenie do rozmowy o tym, jak różnorodność może być źródłem siły wspólnoty, a odzyskiwanie historii - aktem uzdrawiającym i budującym nowe formy pamięci.
Wystawa jest częścią Wrocławskich Dni Queerstorycznych 2025 - cyklu wydarzeń poświęconych queerowej pamięci, historii i kulturze. To zaproszenie do wspólnego odkrywania różnorodnych tożsamości, doświadczeń i narracji, które tworzą mozaikę historii miasta.
Tekst: Jan Wais
