wroclaw.pl strona główna Kulturalny Wrocław – najświeższe wiadomości o kulturze Kultura - strona główna

Infolinia 71 777 7777

0°C Pogoda we Wrocławiu

Jakość powietrza: umiarkowana

Dane z godz. 12:10

wroclaw.pl strona główna

Reklama

  1. wroclaw.pl
  2. Kultura
  3. Aktualności
  4. Dziś 20. rocznica śmierci Jana Nowaka-Jeziorańskiego

W poniedziałek 20 stycznia przypada dwudziesta rocznica śmierci Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Kurier z Warszawy, twórca Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, architekt wprowadzenia Polski do NATO, ale też intelektualista, który podarował Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich swoje zbiory. Gabinet im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego można odwiedzić w Muzeum Pana Tadeusza, a Wrocław przyznaje co roku Nagrodę im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

Reklama

Żołnierz Armii Krajowej, znany jako Kurier z Warszawy, pisarz, dziennikarz, wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, rzecznik spraw polskich za granicą z ogromnymi zasługami dla wprowadzenia Polski do NATO, założyciel Kolegium Europy Wschodniej i kurator Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Honorowy Obywatel Wrocławia (od 2000 roku). Jedna z najważniejszych postaci polskiej historii II połowy XX wieku.

– Wyjątkowa pozycja Jana Nowaka-Jeziorańskiego (1914-2005) jest związana z trzema głównymi elementami. Najpierw z rolą w czasie II wojny światowej, czyli z misją kuriera z Warszawy, człowieka, który spotykał się z wielkimi tego świata prezentując sytuację w okupowanej Polsce.

Później z wieloletnim okresem pełnienia funkcji dyrektora polskiej sekcji Radia Wolna Europa, podstawowego źródła informacji nie podlegającej cenzurze dla Polaków w zniewolonym przez komunistów kraju.

I wreszcie, kiedy Jan Nowak-Jeziorański przeszedł na emeryturę i – wydawałoby się, że historia jego życia publicznego się zakończyła – w latach 90. XX w. włożył wielki wysiłek, aby doprowadzić do członkostwa Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej w NATO – tłumaczy Łukasz Kamiński, dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Jan Nowak-Jeziorański bohaterem wystawy w Muzeum Pana Tadeusza

Opowieść o Kurierze z Warszawy jest częścią ekspozycji „Misja Polska”, prezentowanej w ossolińskim Muzeum Pana Tadeusza.

Na co dzień gościom muzeum niezwykłą postać Jana Nowaka-Jeziorańskiego przybliża Marcin Szyjka, kustosz w Gabinetach Świadków Historii. Oto, jak przedstawia jego niezwykłą biografię. 

Zdzisław Antoni Jeziorański, bo takie było prawdziwe imię i nazwisko Jana Nowaka, był słynnym kurierem z Warszawy, który trzykrotnie przedzierał się przez okupowaną Europę na Zachód, żeby przekazywać informacje zarówno do rządu w Londynie, jak i w drugą stronę – przewożąc informacje z Londynu do kraju.

Po wojnie pracował w BBC, następnie został dyrektorem rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa. Tam pracował do roku 1975 i po krótkiej dwuletniej emeryturze udał się do Stanów Zjednoczonych, gdzie wciąż działał na rzecz Polski – w Kongresie Polonii Amerykańskiej, a także jako doradca prezydentów Stanów Zjednoczonych do spraw bezpieczeństwa.

Kurier z Warszawy, który pokochał Wrocław

– Często zapominamy, że Jan Nowak-Jeziorański jest ważny nie tylko w tej szerszej polskiej perspektywie, ale także w pewnej węższej. Jest to postać bardzo ważna dla Wrocławia i dla samego Ossolineum, dla Wrocławia, ponieważ po prostu kochał to miasto – opowiada dyrektor Ossolineum. 

To właśnie we Wrocławiu Jan Nowak-Jeziorański powołał ufundowaną przez siebie Instytucję Kolegium Europy Wschodniej. To tutaj zdecydował się przekazać – do Ossolineum – swoje wspaniałe zbiory, nie tylko archiwalne, ale również wspaniałe zbiory sztuki.

Wśród przekazanych pamiątek są obrazy, miniatury, grafiki, monety, numizmat różnego rodzaju, nagrody i order Virtuti Militari, który Jan Nowak-Jeziorański otrzymał z rąk Kazimierza Sosnkowskiego podczas swojej drugiej misji jako kurier z Warszawy.

Cenne są również dokumenty oraz prezenty od przyjaciół, m.in. pióro, którym podpisano wejście Polski do NATO (to dar od premiera Jerzego Buzka), a także fotografie autorstwa Jadwigi, żony Jana Nowaka-Jeziorańskiego, którą nazywał Gretą.

Także we Wrocławiu, co roku w czerwcu, jest wręczana zainicjowana przez niego nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

Trafia w ręce postaci, które uosabiają „myślenie o państwie jako dobru wspólnym”, a także do instytucji, które miały znaczący wkład w obalenie komunizmu, w odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz w kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

W 2024 roku odbierał ją Javier Solana, hiszpański polityk i dyplomata, były sekretarz generalny NATO, wysoki przedstawiciel do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz sekretarz generalny Rady Unii Europejskiej.

To za kadencji Solany jako sekretarza generalnego NATO, Polska, Czechy i Węgry przystąpiły do Sojuszu Północnoatlantyckiego.

Laureaci Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego

Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego przyznawana jest we Wrocławiu od 2004 roku, a wręczana zawsze w czerwcu.

<p>Statuetka nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego</p> fot. Grzegorz Rajter
Statuetka nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego

  • 2004 – Tadeusz Mazowiecki – pierwszy premier III RP (1989–1991)
  • 2005 – George H. W. Bush – 41. prezydent Stanów Zjednoczonych (1989–1993)
  • 2006 – Stanisław Szuszkiewicz – pierwszy przewodniczący Rady Najwyższej Białorusi
  • 2007 – Jean-Marie Lustiger – kardynał, metropolita Paryża w latach 1981–2005
  • 2008 – Siergiej Kowaliow – działacz na rzecz obrony praw człowieka
  • 2009 – Václav Havel – ostatni prezydent Czechosłowacji (1989–1992) oraz pierwszy prezydent Czech (1993–2003)
  • 2010 – Leszek Balcerowicz – twórca polskiej reformy gospodarczej, minister finansów w latach 1989–1991 i 1997–2000, prezes Narodowego Banku Polskiego w latach 2001–2007
  • 2011 – Jerzy Koźmiński – prezes Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności
  • 2012 – Valdas Adamkus – prezydent Litwy w latach 1998–2003 i 2004–2009
  • 2013 – Instytut Literacki „Kultura” – powołany w 1946 roku w Paryżu przez Jerzego Giedroycia
  • 2014 – Zbigniew Brzeziński – w latach 1977–1981 doradca prezydenta Cartera ds. bezpieczeństwa narodowego USA
  • 2015 – Tomas Venclova – tłumacz polskiej poezji na język litewski
  • 2016 – Borys Gudziak – biskup, twórca Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie
  • 2017 – kardynał Henryk Gulbinowicz – były metropolita archidiecezji wrocławskiej
  • 2018 – Szewach Weiss – były ambasador Izraela w Warszawie, promotor współpracy Polaków i Żydów
  • 2019 – Joachim Gauck – prezydent Republiki Federalnej Niemiec w latach 2012–2017
  • 2020 – Hanna Suchocka – w latach 1992–1993 Prezes Rady Ministrów, w latach 1997–2000 minister sprawiedliwości i prokurator generalny, w latach 2001–2013 ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej oraz Zakonie Maltańskim
  • 2021 – Swietłana Cichanouska, Maryja Kalesnikawa i Wołha Kawalkowa – walczące o demokratyczne standardy na Białorusi
  • 2022 – Międzynarodowe Stowarzyszenie Historyczno-Oświatowe, Dobroczynne i Obrony Praw Człowieka „Memoriał”
  • 2023 – Andrij Deszczyca – Ambasador Ukrainy w Polsce w latach 2014–2022
  • 2024 – Javier Solana – były sekretarz generalny NATO w latach 1995-1999.

Bądź na bieżąco z Wrocławiem!

Kliknij „obserwuj”, aby wiedzieć, co dzieje się we Wrocławiu. Najciekawsze wiadomości z www.wroclaw.pl znajdziesz w Google News!

Reklama

Powrót na portal wroclaw.pl